تهران ،چند سال دورتر

سریال عكاسخانه كه از شبكه 2 پخش می‌شود، زندگی تهرانیان قدیم را به تصویر می‌كشد

بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد با آغاز دوره قاجار، جامعه ایرانی ـ كه جامعه‌ای كاملا سنتی بود ـ از طریق اركان دولتی، دانشجویان اعزامی به اروپا، جنگ با روسیه و وجود پررنگ امیركبیر، آرام‌آرام با مظاهر تمدن و مفاهیم مدرنیته آشنا شده بود و به مرور این مفاهیم از طریق رسانه‌های مكتوب زمان، بخصوص روزنامه‌ها با رویدادهای اروپا آشنا شدند و گروهی اندك، اما تاثیرگذار جامعه به بحث مدرنیته و مفاهیم آن روی آوردند.

این تقابل از لحظه‌ای كه آغاز شده بار دراماتیكی خاصی نیز داشته است و داستان‌ها و روایت‌های متعددی پیرامون این تقابلات شكل گرفته. نحوه مواجهه اولین افرادی كه با عناصر مدرن سر و كار داشته‌اند، می‌تواند دارای جذابیت‌های زیادی برای استفاده در آثار داستانی كه وجهه‌ای تاریخی نیز دارند، داشته باشد.

بخشی از این جذابیت‌ها را در مجموعه تلویزیونی عكاسخانه كه روزهای یكشنبه و سه‌شنبه ساعت 30/21 از شبكه 2 سیما روی آنتن می‌رود، شاهد هستیم. در این مجموعه حیران‌خان (با بازی مهدی سلطانی) صاحب قهوه‌خانه‌ای در بازارچه با جعفرخان (با نقش‌آفرینی طوفان مهردادیان، هنرمندی از اهالی تئاتر) كه بتازگی از فرنگ بازگشته و در حوالی قهوه‌خانه وی كافه‌ای راه انداخته، دچار اختلاف می‌شود و از آنجا كه جعفرخان با انتخاب نام «كافه تهران» برای كافه خود قصد دارد آن را گسترش داده و به رونق آن بیفزاید با حیران‌خان بر سر كار، سنت‌ها و برخی باورها و ارزش‌ها دچار تعارض می‌شود و همین امر موجب شكل‌گیری ماجراهایی بین آنها و روایت قصه‌های شنیدنی از این دو شخصیت خواهد شد كه در هر قسمت شاهد یكی از همین داستان‌ها هستیم.

از سوی دیگر، تاریخ هر كشور و فرهنگ باستانی هر سرزمین دارای پتانسیل‌های بسیاری برای دستمایه قراردادن در آثار داستانی است و در طول تاریخ ایران به جهت تفاوت‌های اقلیمی ‌و قومی ‌بسیاری شاهد ظهور فرهنگ‌های متمایزی بوده‌ایم كه در عین همبستگی، تفاوت‌های بسیاری نیز با یكدیگر داشته‌اند و همچنین در میان هر فرهنگ خاص، خرده‌فرهنگ‌هایی ظهور پیدا كرده كه هرچند در فرهنگ كلی جامعه خود سهیم‌‌اند، اما در عین حال ارزش‌ها، هنجارها و شیوه‌های زندگی خاص خود را نیز دارند. شاید علاوه بر به تصویركشیدن تقابل میان سنت و مدرنیته، یكی دیگر از جذابیت عكاسخانه نیز در همین باشد كه خرده‌فرهنگ‌هایی را از دل تاریخ به ما نشان می‌دهد كه هیچ‌گاه فرصت رودررویی و درك بلاواسطه آن را به دلیل بعد زمانی نداشته و نخواهیم داشت. در واقع عكاسخانه تلاش دارد تا با مضمون تاریخی و برخورداری از فضای سنتی علاوه بر روایت دوره‌ای از این سرزمین، گویای فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های مردمانی از ایران‌زمین باشد.

در این مجموعه، مهتاج نجومی در نقش خاتون، علی طالب‌لو در نقش پیران، مهدی میامی در نقش ممخون، محمد فیلی در نقش منوچهری و انوشیروان فاطمی در نقش رئیس نظمیه ایفای نقش كرده‌اند و به نوعی می‌توان گفت هر یك از اینها به همراه شخصیت‌های دیگر این مجموعه روایتگر بخشی از سابقه اجتماعی و فرهنگی تهران قدیم است.

در مجموعه تلویزیونی عكاسخانه با مبنایی كه دست‌اندركاران این مجموعه برای آن در نظر گرفته‌اند با اثر پرماجرا و پرشخصیتی مواجه هستیم كه به واسطه حضور هر فرد در این محله و كشاكشی كه با افراد آن و درواقع شخصیت‌های اصلی مجموعه دارد، این ماجراها روایت می‌شود، ساختار این مجموعه به گونه‌ای طراحی شده است كه هر قسمت از آن قصه مستقلی دارد و محوریت كلی قصه‌ها و داستان‌های آن در حقیقت روایتی از مسائل فرهنگی و آداب و رسوم مردم عادی آن دوران است.

یكی از نكات قابل توجه این مجموعه مواجهه با داستان‌های متفاوتی است كه هركدام جذابیت‌های خاص خودش را دارد. همواره فیلم‌ها و سریال‌هایی كه مبنای خود را بر قصه‌گویی گذاشته‌اند در جذب مخاطب نیز موفق ظاهر شده‌اند. هنوز مخاطبان ما با فیلم‌های قصه‌گو ارتباط صمیمانه‌تری برقرار می‌كنند و بیشتر جذب آن می‌شوند و به نوعی عكاسخانه چنین ویژگی‌ای دارد. همچنین مخاطب این مجموعه می‌تواند در هر قسمت ماجرای به نسبت مستقلی را با شخصیت‌هایی جدید دنبال كند و اگر نتوانست به صورت دنباله‌دار مخاطب عكاسخانه باشد، این فرصت را دارد تا از ظرفیت داستانی هر قسمت به صورتی مستقل بهره ببرد.

وجود طنز در این اثر نیز در برقراری ارتباط بیشتر با مخاطب كمك كرده است و درواقع گاهی شاهدیم كه با همین زبان طنز، وقایع تلخی روایت می‌شود كه بیان آن به زبان طنز تاثیرش را دوچندان كرده است.

سریال عكاسخانه را می‌توان نوعی درام تاریخی داشت كه هرچند همانند بسیاری از آثار تاریخی تولید شده در دیالوگ‌نویسی دارای اشكالات عمده‌ای است، ولی در برآیند كار با اثر قابل قبولی مواجهیم كه ارزش دنبال‌كردن را دارد و امیدواریم در سری‌های جدید این مجموعه نیز بر كیفیت آن افزوده شود.