میزان علاقه به همسر، نشان دهنده میزان ایمان

ارتباط کلامی و محبت آمیز

همانطور که در این آیه ملاحظه می شود ازدواج کارکردهایی دارد که مودت، رحمت، محبت، آرامش از جمله آنهاست.

گاهی گروهی به جهت عدم توجه و تأکید بر آثار و برکات ازدواج کارکردهای ازدواج را صرفاً در تأمین نیازهای مادی و غریزی و تولید نسل محدود نموده و روابط سرد و تلخ و گزنده ای را در نهاد خانواده بوجود می آورند. در حالی که اگر ازدواج به عنوان یک سنت الهی و پیوندی مقدس و دینی باشد که هست پی آمد حتمی و قطعی آن می بایست عشق و آرامش و همدلی و همسری باشد و نه خودخواهی و تنش و تلخی و  ناآرامی عجیب این است که گاهی چنین افرادی خود را پیرو قرآن و اهل بیت علیهم السلام می دانند چه زیبا فرموده است امام صادق علیه السلام که: هر کس دوستدار ما... خاندان عصمت و طهارت باشد به همسرش بیشتر اظهار دوستی می کند.» (وسایل – ج 14- ص 122) و رسول گرامی اسلام میزان محبت به همسر را مکمل میزان ایمان به خدا خوانده و تأکید می کنند:

«هر بنده ای که ایمانش به خدا بیشتر باشد به همسرش بیشتر ابراز علاقه و محبت می کند درباره قدر و قیمت دوستی مرد (شوهر) با زن (همسرش) پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: هر چه ایمان بنده افزایش یابد عشق وی به زنش بیشتر می شود.(مستدرک – ج 14- ص 157) رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله یکی از سه چیز مورد علاقه اش در دنیا را دوستی نسبت به زن می شمارد.(بحارالانوار – ج 82- ص 211)

بدیهی است این دوستی و محبت باید بر زبان جاری شود و این مهم را علناً آشکار نمایند. چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید.

«سخن مرد که به همسرش بگوید: «دوستت دارم» هرگز از قلب وی بیرون نمی رود.»

امام حسین علیه السلام می فرماید: «من خانه ای را دوست دارم که سکینه (دخترم) و رُباب (همسرم) را در برگرفته است. آن دو را دوست می دارم مالم را در این راه به کار می گیرم.(موسوعه – ص 901 و 902)

برای داشتن زبان و بیانی زیبا و گویا باید ذهنی زیبا و غنی داشته باشیم. زن و شوهری که در شبانه روز که بیست و چهار ساعت می باشد تنها دو ساعت و حتی کمتر برای مطالعه و آموزش مهارتهای زندگی و آئین همسرداری و کسب معلومات دینی و ارتباطی اختصاص نمی دهند چگونه و با چه سرمایه فکری و علمی می خواهند به تقویت و تداوم ارتباط عاطفی و کلامی خود بپردازند؟

معیار محبت و دوستی با همسر

اصلی ترین معیار محبت عقیده ای نه غریزه، ارتباط عاشقانه و محبت آمیز اگر براساس عقیده و احکام و وظایف دینی باشد پی آمد قطعی آن آرامش و تداوم خدا محوری مبنای ارتباط باشد نه خود محوری .

علت اینکه دوستی های قبل از ازدواج اغلب به تنش های و تلخی های بعد از ازدواج منجر می شود این است که آن دوستی ها خارج از دایره دین و شرع واقع شده و معیار مهم محبت یعنی شرع و عقل مورد توجه و عنایت قرار نمی گیرد.

اینجاست که رسول گرامی اسلام فرمودند: هر بنده ای که ایمانش به خدا بیشتر باشد به همسرش بیشتر اظهار علاقه و محبت می کند.

ارتباط کلامی با همسر، چگونه و چرا؟

یکی از علائم علاقمندی و ابراز محبت، ارتباط کلامی صمیمی و دوستانه است. اگر عاشق خدا باشیم با او ارتباط بیشتری برقرار می کنیم. اگر رابطه ما با خوبان و خویشان صمیمی و دوستانه باشد، ارتباط کلامی پایدار و سودمندی با آنان خواهیم داشت. متأسفانه یکی از شکوه ها و رنج های بسیاری از زن و شوهرها این است که ارتباط کلامی شان به حداقل رسیده و گاهی به صفر نزدیک شده و این مشکل بخصوص زنان را در تنهایی و افسردگی فرو می غلتاند.

یکی از عوامل کاهش ارتباط کلامی، عدم هماهنگی و همسویی زن و شوهر در حوزه معلومات اطلاعات عمومی است. در بسیاری از خانواده ها مطالعه و مشاوره از ارزش و اهمیت لازم برخوردار نبوده و هزینه محصولات فرهنگی از سبد اقتصادی خانواده ها حذف شده است. لذا ذهن و فکر مواد خام(علم و دانش) لازم را ندارند تا تولیدات کلامی و بیانی داشته باشند. ورودی های فکری چیزی جز مسائل سطحی و زودگذر و نماندنی نیست. برای داشتن زبان و بیانی زیبا و گویا باید ذهنی زیبا و غنی داشته باشیم.

زن و شوهری که در شبانه روز که بیست و چهار ساعت می باشد تنها دو ساعت و حتی کمتر برای مطالعه و آموزش مهارتهای زندگی و آئین همسرداری و کسب معلومات دینی و ارتباطی اختصاص نمی دهند چگونه و با چه سرمایه فکری و علمی می خواهند به تقویت و تداوم ارتباط عاطفی و کلامی خود بپردازند؟ ارتباط کلامی نیز همچون سایر مهارت ها می بایست با آموزش و افزایش دانش و معلومات توأم باشد. چرا خانم ها برای آشپزی کیک پزی، خیاطی و نقاشی و... باید آموزش بینند و در محضر اساتید حاضر شوند و هزینه و حوصله اختصاص دهند اما برای تقویت ارتباط کلامی و عاطفی به عنوان یکی از اساسی ترین ضروریات ساماندهی و تحکیم نظام خانواده کوچکترین قدمی بر ندارند؟ اگر در زبان در جهت تعالی و تربیت و آموزه های قرآنی قرار گیرد، ارتباط عاطفی و کلامی با اطرافیانمان پایدارتر و محکم تر و گرمتر خواهد بود. به جاست جایگاه زبان در قرآن را مورد تأمل بیشتر قرار دهیم.

استفاده از زبان در قرآن سنت

1- قول احسن

قول و زبانی را که برای خود می پسندی، برای دیگران نیز ببیند. آیه 83 سوره بقره: به زبان خوش تحکم کنید.

آیه 53 سوره اسراء – همیشه سخن بهتر را بر زبان جای کنید. آیه 33 سوره فصلت: کدام کس بهتر و نیکو گفتارتر است از آن کس که خلق خدا را به سوی خدا می خواند.

2- قول امید بخش

سوره اسراء آیه 28: پیام تبدیل ضعف ها به قوت ها تشویق و  تحسین به گفتار خوش و زبان شیرین (مخاطبان خود) را از خود دلشاد کن.

3- قول توأم با عمل

سوره صف آیه 2 و 3: ای کسانی که ایمان آوردید! چرا چیزی می گویید که به آن عمل نمی کنید؟ حرف بدون عمل موجب خشم خداوند می شود. ارتباط زبانی به قدری مهم و مۆثر است که حتی پیامبر خدا، حضرت موسی(علیه السلام) از خداوند می خواهد زبان او را از عقده ها و گره ها دور  و موجبات فهم و تأثیر در مخاطب را در کلام او فراهم سازد.(سوره طه – آیات 27، 28)

4- قول توأم با ذکر

اگر ارتباط کلامی برای جلب رضایت حق تعالی باشد موجب تقویت آرامش و نابودی اضطراب و استرس و مانع ایجاد تلخی در فرآیند زندگی می شود.

آنجا که می فرماید: ادْعُ إِلِى سَبِیلِ رَبِّكَ ؛ دعوت کن به راه پروردگارت و یا در جای دیگر تاکید می فرماید: «أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد/ آیه 28) ؛ آگاه باشید که با یاد خدا و ذکر الهی (به عنوان زینت زبان) دل ها به آرامش می رسند.

5- راستگویی

در نمازهای یومیه، ده بار از خداوند می خواهیم ما را به راه است (صراط مستقیم) راه کسانی که به آنها نعمت داده (انعمت علیهم) هدایت فرماید. کسانی که به آنها نعمت داده چه کسانی هستند؟ انبیا، راستگویان، شهیدان و صالحان.

و نیز در سوره احزاب (آیه 249 تصریح می فرماید: خداوند به راستگویان برای صداقت پاداش می دهد.

صداقت و راستگویی در ارتباط عاطفی و کلامی، بویژه در نهاد خانواده به قدری مورد عنایت معصومین علیهم السلام بوده است که، راستگویی قبل از سخن گفتن و نقل حدیث مورد تأکید قرار گرفته است. آنجا که امام باقر علیه السلام فرمود: قبل از حدیث و سخن گفتن راستگویی را بیاموزید.(اصول کافی، ج 3، ح 1)

و نیز امام صادق علیه السلام فرمود: به درستی که خداوند عزیز و جلیل، انبیا را به رسالت مبعوث نفرموده، مگر به سبب راستی در گفتار و ادای امانات به خوبان و بدان. (همان، ج 3 ح 1)

امام صادق همچنین فرمود: نباید به رکوع و سجود طولانی مرد نگاه کنید. همانا او به این عمل عادت کرده است و اگر این عادت را رها کند وحشت می کند، بلکه به راحتی در سخن و ادا نمودن امانت او بنگرید.

جایگاه زبان و نحوه استفاده از آن در مهارتهای ارتباطی و اجتماعی بقدری در قرآن و روایات مهم و کلیدی به شمار می آید که (زبان) در برابر تمامی اعضای بدن مسئول دانسته شده است.

امام سجاد علیه السلام فرمود: «به درستی که زبان فرزند آدم، بر تمام اعضای بدن اشراف دارد و هر روز صبح خطاب به همه ی اعضا می گوید: چگونه صبح کردید؟ همه می گویند: اگر تو ای زبان ما را به حال خود واگذاری حال ما خوب است و می گویند: به خدا قسم، به خدا قسم ما را مراعات کن و به او قسم می دهند و می گویند: به وسیله تو ثواب داده می شویم و عذاب می شویم. (اصول کافی، ج 3، ص 177)

و امام صادق علیه السلام فرمود: در تمام روزها همه اعضای بدن در مقابل زبان کفاره می دهند. تواضع می کنند و می گویند: ای زبان تو را به خداوند سبحان قسم می دهیم از این که با اعمال و سخنان تو عذاب شویم. (همان – ص 176)

6- اگر زن و شوهر از زبان خود حراست و حفاظت نمایند و به مدیریت زبان آگاه و عامل باشند ریشه بسیاری از اختلافات و تنش ها خشکانده شده کرامت و شخصیت و سلامت آنان تضمین خواهد شد. چه زیبا فرموده رسول گرامی اسلامی که: سَلامَةٌ الاِنسانِ فی حِفّظِ اللِّسان، سلامت انسان در حفظ زبان است.(بحار الانوار– ج 71 ص 286) و علی علیه السلام فرمودند: «مَن حَفِظَ لِسانَهُ اَکرَّم نَفسَهُ «کسی که زبانش را [از کلام غیر منطقی و باطل] حفظ کند، خودش را بزرگوار و اهل کرامت قرار داده است. (غررالحکم ح 4181)

امیرالمۆمنین علی علیه السلام حفظ و مدیریت زبان را موجب بزرگواری و امیری و محبوبیت فرد در بین دوستان و آشنایان دانسته و می فرماید: «مَن عَلَّمَ لسانه اَمَّرَهُ قومُهُ ؛ کسی که زبانش را آموزش دهد، طایفه اش، او را امیر خود قرار می دهند.

بنابراین اگر در بین خودشان و آشنایان و بویژه روابط بین زن و شوهر، محبوب نیستیم و از مقام و منزلت و کرامت لازم برخوردار نیستم، نباید با فرافکنی دیگران را محکوم و مورد سئوال قرار دهیم. بلکه در افکار و گفتار خود باید تجربه نظر نموده و به مدیریت و حفظ زبان خود همت بگماریم.

نباید فراموش کنیم به گفته امیرمۆمنان علی علیه السلام شخصیت و منزلت انسان در گرو زبان است.(نهج البلاغه،‌حکمت 392) توجه و تأکید بر محورهای مذکور تضمین کننده پایداری عشق و محبت و ارتباط کلامی را مورد بحث قرار خواهیم داد. با ما همراه باشید.

احمد رزاقی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان