دلالی در حقوق ایران

دلال كیست؟

دلال در لغت به معنای «میانجی بین بایع و مشتری، كسی كه با دریافت حق معینی واسطه مابین خریدار و فروشنده می‌شود» آمده است.

در اصطلاح حقوق تجارت «كسی است كه با دریافت حق معینی واسطه بین خریدار و فروشنده می‌شود؛ به عبارت دیگر دلال كسی است كه در مقابل اجرت واسطه انجام معاملاتی شده یا برای كسی كه می‌خواهد معاملاتی نماید طرف معامله پیدا می‌كند، در دلالی مقررات وكالت اجراء می‌شود».

همه اقسام عملیات دلالی، تجارت محسوب می‌شود. مراجعه به دلال برای انجام معامله جز در مورد معاملات بورس اجباری نیست و طرفین آزادند به واسطه‌هامراجعه كرده و با پرداخت مبلغ مختصری حق دلالی، مشتریان معتبر پیدا كنند.

اقسام دلالی

  1) برای معاملات ملكی.

  2) برای معاملات تجاری.

  3) برای خواروبار و سایر امور شهری.

شخص می‌تواند در رشته‌های مختلف دلالی نماید ولی باید برای هر یك از آن‌ها، پروانه جداگانه اخذ نماید. دلال علاوه بر دلالی شخصاً می‌تواند تجارت كند و می‌تواند در معامله‌ای كه به عنوان دلال انجام می‌دهد، خود نیز سهیم یا منتفع باشد.

یك نوع دیگر دلالی نیز طبق قانون بورس پیش‌بینی شده است كه كارگزار نامیده می‌شود و تشریفات دلالی و أخذ پروانه برای آن تابع قانون بورس می‌باشد.

قرارداد دلالی

قرارداد دلالی، عقدی جایز است؛ یعنی طرفین قرارداد (آمر ودلال) می‌توانند آن را فسخ كنند. در صورت فسخ قرارداد دلال نسبت به عملی كه انجام داده یا به ترتیبی كه در قرارداد قید شده، مستحق اجرت و مخارجی كه كرده است، خواهد بود.

دلال جز معرفی طرفین معامله به یكدیگر وظیفه‌ای ندارد و جز با اجازه مخصوص نمی‌تواند نمایندگی یكی از طرفین را عهده‌دار باشد یا آن كه طرف معامله قرار گیرد و به همین ترتیب جز در مواردی كه از یكی از طرفین ضمانت كرده باشد، دلال هیچ گونه تعهدی نسبت به اجرای معامله و حسن انجام تعهدات طرفین ندارد. با انجام معامله عمل دلال خاتمه می‌یابد.

دلال وقتی مستحق اجرت می‌شود كه عمل دلالی را انجام داده باشد؛ لذا دلال در صورتی می‌تواند حق دلالی را مطالبه كند كه معامله به راهنمایی یا وساطت او تمام شود.

در صورتی كه معامله به رضایت طرفین یا به واسطه یكی از خیارات قانونی فسخ شود حق مطالبه دلالی از دلال سلب نمی‌شود مشروط بر این كه فسخ معامله مستند به دلال نباشد.

دستمزد دلال برای آن که دلال مستحق دریافت دستمزد باشد، باید معامله به راهنمایی یا وساطت او انجام شده باشد البته اجرای قرارداد شرط تحقق حق دلالی نیست و صرف انعقاد قرارداد دلال را مستحق اجرت می كند.  در مورد دلالی معاملاتی که در آن اسناد رسمی تنظیم می‌شود، تنظیم قولنامه به معنای انعقاد قرارداد نیست و دلال را مستحق اجرت نمی‌کند.

همچنین دلال نمی‌تواند برای دریافت مخارجی که برای عملیات دلالی انجام می‌دهد، اقدام کند مگر اینکه طرفین برخلاف آن تراضی کرده یا عرف تجارتی محل اینچنین مقرر کند.

در چه صورتی دلال به عنوان خیانت در امانت تحت تعقیب قرار می گیرد؟

اگر دلال برخلاف وظیفه ای نسبت به كسی كه به او ماموریت داده به نفع طرف دیگر معامله اقدام نماید یا وعده وجهی را قبول كند به مجازات خیانت در امانت یعنی 6 ماه تا سه سال حبس محكوم می شود و به علاوه مستحق دریافت اجرت و مخارجی كه كرده نخواهد بود.

وظایف وحقوق دلال

باتوجه باینکه درامر دلالی یاطرفین معامله دارای روابط خاصی است قانون گذار مقنن این روابط رابشرح زیر مشخص کرده است:

وظایف دلال:

باتوجه باینکه دلال درحکم وکیل وامین است بنابراین وظایف دلال همان وظایف امین است مع ذالک قانون به موارد خاصی به شرح زیر اشاره کرده است:

_دلال باید درکمال صداقت طرفین راازجزئیات معامله مطلع کنداگر چه فقط برای یک طرف دلالی کند.تقصیر موجب مسئولیت اوست.

_دلال هیچ یک از حقوق وتعهدات طرفین معامله را نمی تواند بعهده بگیرد مگر بااجازه نامه مخصوص.

_دلال مسئول تلف یانقص اسنادواشیائی است که درنزد اوست مگراینکه بدون تقصیر او باشد.

_دلال درصورتی که معامله از روی نمونه باشد، باید نمونه را تاختم معامله نگهدارد.

_دلال ضامن صحت امضای طرفین معامله است درصورتی که اسناد معامله بوسیله اوردوبدل شده باشد.

_دلال ضامن اعتبار طرفین معامله، اجرای قرارداد نوع جنس یاارزش آن نیست مگراینکه تقصیر کند یااینکه طرفین یایکی از آنها به اعتبار اومعامله کنند.

درصورتی که دلال درنفس معامله سهیم باشدباید این موضوع  را باید به اطلاع طرفین برساندو الا مسئول خسارات وارده است ونیز، تاآخر خود مسئول اجرای تعهد است

منابع : 1- ستوده تهرانی، حسن؛ حقوق تجارت، تهران، دادگستر، 1380، چاپ چهارم، ج4

2- قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران.

3- روزنامه ایران

4- وبلاگ حقوق آبادان