عباداتی به سادگی نگاه (2)

به نام خدا

در نوشتار پیشین، نگاه به چهره نورانی امیر المؤمنین، نگاه به اهل بیت علیهم السلام و همچنین نگاه به فرزندان و ذریه پیامبر صلی الله علیه و آله بنابر روایات، عبادت شمرده شد که بنا به روایت حضرت رضا علیه السلام تمام فرزندان از نسل پیامبر، در صورتی که از روش رسول اللَّه جدا نشوند و خویشتن را به گناهان آلوده نكنند، مشمول این مطلب هستند.

در این نوشتار ، موارد دیگری از این نگاهها را می خوانیم.

نگاه با محبّت به پدر و مادر

رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:

نَظَرُ الْوَلَدِ إِلَى وَالِدَیْهِ حُبّاً لَهُمَا عِبَادَة (1)؛ نگاه كردن فرزند از روى مهر و محبّت به پدر و مادر، عبادت محسوب مى‏شود. (2)

نگاه با محبّت به فرزند

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلوات الله علیه و آله: نَظَرُ الْوَالِدِ إِلَى‏ وَلَدِهِ‏ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ (3)؛ نگاه از روی محبت والد به فرزندش، عبادت است.

نگاه به مصحف (قرآن)

اسحاق بن عمار گوید: به امام صادق گفتم: فدایت شوم، من قرآن را از بردارم، آیا خواندن از حفظ نیكوتر است یا با نظر كردن در مصحف؟

در پاسخ به من فرمود:

بَلِ‏ اقْرَأْهُ‏ وَ انْظُرْ فِی‏ الْمُصْحَفِ‏ فَهُوَ أَفْضَلُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ عِبَادَةٌ (4)

نه بلکه قرآن را در حالى بخوان كه در مصحف مى‏نگرى، كه آن بهتر است. آیا نمى‏دانى كه نگاه كردن در مصحف عبادت است؟ (5)

و از  حضرت صادق- علیه السّلام- است كه:

مَنْ‏ قَرَأَ فِی‏ الْمُصْحَفِ‏ مُتِّعَ‏ بِبَصَرِهِ‏ وَ خُفِّفَ عَنْ وَالِدَیْهِ وَ لَوْ كَانَا كَافِرَیْنِ (6)

هر کس كه از روى قرآن بخواند، عمر چشمش زیاد مى‏گردد و براى پدر و مادرش تخفیف داده مى‏شود اگر چه كافر باشند. (7)

راز عبادت بودن نگریستن به قرآن

از محضر «آیت الله العظمی بهجت» سؤال شد که:

در روایت آمده که نگاه کردن به قرآن عبادت است. رازش در چیست؟

پاسخ معظم له:

آیا هیچ می دانیم قرآن مانند سایر مکتوبات نیست؟ گویی قرآن موجودی ربوبی از عالم نور و روحانی است که در عالم اجسام و اعراض ظهور کرده است. به دلیل این که چیز هایی از آن بر می آید و یا دیده می شود که از اجسام و اعراض دیده نمی شود. (8)

نگاه به عالم و دانشمند

در حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله می خوانیم:

النَّظَرُ إِلَى وَجْهِ الْعَالِمِ عِبَادَة (9)؛ نگاه كردن به روى دانشمند [به منزلت و پایه] عبادت و بندگى (خداى تعالى) است. (10)

حضرت صادق علیه السلام از طریق پدران بزرگوارش از پیامبر صلوات الله علیهم روایت فرموده:

النَّظَرُ إِلَى‏ وَجْهِ‏ الْعَالِمِ‏ حُبّاً لَهُ عِبَادَةٌ (11)؛ نگاه با محبت به چهره عالم، عبادت است.

از امام صادق علیه السلام، راجع به این سخن پیامبر (صلوات الله علیه و آله) که «نگاه كردن به چهره علما عبادت است». پرسیدند، فرمود:

هُوَ الْعَالِمُ الَّذِی إِذَا نَظَرْتَ إِلَیْهِ ذَكَّرَكَ الْآخِرَةَ وَ مَنْ كَانَ خِلَافَ ذَلِكَ فَالنَّظَرُ إِلَیْهِ فِتْنَةٌ اغْدُ عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً أَوْ مُسْتَمِعاً أَوْ مُحِبّاً وَ لَا تَكُنِ الْخَامِسَ فَتَهْلِكَ.

مقصود، آن عالمى است كه هر گاه به او نگاه كنى، تو را به یاد آخرت بیاندازد، و هر كس جز این باشد، نگاه كردن به او، فساد است. یا عالم باش، یا متعلّم، یا مستمع، و یا دوستدار عالمان؛ پنجمى نباش كه هلاك مى‏شوى. (12)

منظور چه عالمی است؟

از محضر مرحوم «آیت الله العظمی بهجت» قدّس سرّه سؤال شد که:

آیا روایتى كه مى فرماید: «أَلنَّظَرُ إِلى وَجْهِ الْعالِمِ عِبادَةٌ» از باب این است كه انسان را به یاد خدا مى اندازد؟

جواب معظّم له:

بله، در روایت است كه از حضرت عیسى (علیه السّلام) سؤال كردند: یا رُوحَ اللّه‏ِ مَنْ نُجالِسُ؟ اى روح خدا، با چه كسى مُجالست و هم نشینى كنیم؟

فَقالَ (علیه السّلام): جَالِسُوا مَنْ یُذَكِّرُكُمُ اللّه‏َ رُؤْیَتُهُ، وَ یَزِیدُ فِى عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ، وَ یُرَغِّبُكُمْ فِى الاْآخِرَةِ عَمَلُهُ» (14)

فرمود:

با كسى كه دیدن او شما را به یاد خدا مى آورد، و سخن او بر دانش شما مى افزاید، و عمل او شما را به آخرت علاقمند مى كند. (15)

نگاه با محبت به برادر ایمانی

امام زین العابدین علیه السلام فرمود:

نَظَرُ الْمُؤْمِنِ‏ فِی‏ وَجْهِ‏ أَخِیهِ‏ الْمُؤْمِنِ‏ لِلْمَوَدَّةِ وَ الْمَحَبَّةِ لَهُ عِبَادَةٌ (16)

نگاه كردن مؤمن به چهره برادر مؤمن خود، بواسطه دوست داشتن و محبت به او، عبادت است. (17‏)

مشابه این حدیث، از حضرت رسول صلی الله علیه و آله نقل شده است. (18)

چند روایت زیبا

در احادیث متعددی، چند مورد از چیزهایی که نگاه به آنها عبادت شمرده شده، در کنار هم ذکر گردیده است. همچون نگاه به اهل بیت پیامبر، نگاه به امام، نگاه به خانه کعبه، نگاه به پیشوای عادل و...؛ جهت اختصار چند نمونه از این روایات، در پایان این نوشتار آورده می شود:

نکته جالبی که در روایات مختلفی به چشم می خورد، این است که «عبادت بودن نگاه به امیر المؤمنین علیه السلام و یا معصومین علیهم السّلام» در جاهای مختلفی در کنار «عبادت بودن نگاه به کعبه» بیان شده است؛ و در نوشتار پیشین، بیان شد که در روایات آمده است: مَثل على علیه السّلام مانند كعبه است كه نگاه كردن به آن عبادت، و زیارت آن فریضه واجب می باشد. (19)

1.      امام رضا علیه السلام از پدران طاهرینش از رسول خدا (صلوات الله علیهم اجمعین) روایت فرمود كه:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله)‏ مُجَالَسَةُ الْعُلَمَاءِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَى عَلِیٍّ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَى الْبَیْتِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَى‏ الْمُصْحَفِ‏ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَالِدَیْنِ عِبَادَةٌ. (20)

مجالست علما عبادت است، و نظر به على بن ابى طالب (علیه السلام) عبادت است، و نظر به خانه كعبه عبادت است، و نظر به مصحف عبادت است، و نظر به پدر و مادر عبادت است. (21)

2.      عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: النَّظَرُ إِلَى‏ الْكَعْبَةِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَالِدَیْنِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَى الْإِمَامِ عِبَادَةٌ وَ قَالَ مَنْ نَظَرَ إِلَى الْكَعْبَةِ كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ وَ مُحِیَتْ عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ. (22)

ابو عبد اللَّه صادق (علیه السلام) فرمود: تماشاى كعبه عبادت است. تماشاى پدر و مادر عبادت است. تماشاى امام اهل بیت عبادت است. و فرمود: هر كس دیده به دیدار كعبه بدوزد، ده درجه بر حسنات او مى‏افزایند و ده درجه از سیّئات او مى‏كاهند. (23)

شیخ صدوق (ره) فرموده:

وَ رُوِیَ‏ أَنَّ النَّظَرَ إِلَى‏ الْكَعْبَةِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَى الْوَالِدَیْنِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ فِی الْمُصْحَفِ مِنْ غَیْرِ قِرَاءَةٍ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَى وَجْهِ الْعَالِمِ عِبَادَةٌ وَ النَّظَرَ إِلَى آلِ مُحَمَّدٍ عِبَادَةٌ. (24)

و روایت شده است كه نظر به سوى كعبه عبادت است، و نظر به سوى والدین (پدر و مادر) عبادتست، و نظر در قرآن حتّى بدون خواندن عبادت است، و نظر به روى دانشمند عبادت ست، و نظر بسوى آل محمّد (معصومین علیهم السّلام) عبادت است. (25)

عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ)، عَنْ عَلِیٍّ (عَلَیْهِ السَّلَامُ)، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ): النَّظَرُ إِلَى‏ الْعَالِمِ‏ عِبَادَةٌ، وَ النَّظَرُ إِلَى‏ الْإِمَامِ‏ الْمُقْسِطِ عِبَادَةٌ، وَ النَّظَرُ إِلَى الْوَالِدَیْنِ بِرَأْفَةٍ وَ رَحْمَةٍ عِبَادَةٌ، وَ النَّظَرُ إِلَى أَخٍ تَوَدُّهُ فِی اللَّهِ (عَزَّ وَ جَلَّ) عِبَادَةٌ. (26)

از حسین بن على، از حضرت على، (علیهما السلام) روایت شده كه رسول خدا (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فرمود: نظر نمودن به عالم و دانشمند عبادت است و نظر كردن به امام (و پیشواى) عادل عبادت است، و نظر به پدر و مادر از روى رأفت و مهربانى عبادت است، و نگاه كردن به برادر دینى كه در راه خداى با عزت و جلال او را دوست بدارى عبادت است. (27)

امام رضا علیه السلام فرمود كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرموده:

النَّظَرُ فِی‏ ثَلَاثَةِ أَشْیَاءَ عِبَادَةٌ النَّظَرُ فِی‏ وَجْهِ‏ الْوَالِدَیْنِ‏ وَ فِی‏ الْمُصْحَفِ‏ وَ فِی‏ الْبَحْرِ

نگاه كردن به سه چیز عبادت است. نگاه كردن به چهره پدر، نگاه كردن به قرآن و نگاه كردن به دریا. (28)

پی نوشت ها:

(1)    تحف العقول، ص 44؛ کشف الغُمّه، ص 243؛ بحارالأنوار، ج 72، ص 80؛ النوادر للراوندی، ص5، النظر إلى الوالدین

(2)    نوادر راوندى- ترجمه صادقى اردستانى، ص170، نگاه به پدر و مادر

(3)    مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏15، ص170، باب64 استحباب بر الإنسان ولده و حبه له و رحمته إیاه و الوفاء بوعده

(4)    الكافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص614، باب قراءة القرآن فی المصحف

(5)    الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج2، ص239

(6)    عدة الداعی و نجاح الساعی، ص290، فصل: و یستحب اتخاذ المصحف فی البیت

(7)    آیین بندگى و نیایش، ص495، فصل دوم: داشتن قرآن در خانه و از روى آن خواندن

(8)    فریادگر توحید، ص153

(9)    بحار الأنوار، ج1، ص195

(10)بنادر البحار، ص102

(11)الجعفریات (الأشعثیات)، ص194

(12)مجموعة ورام(تنبیه الخواطر)، ج1، ص84

(13)من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 205؛ وسائل الشیعة، ج 12، ص 312؛ ج 13، ص 264

(14)اصول كافى، ج 1، ص 49؛ بحارالانوار، ج 1، ص 203؛ ج 14، ص 331 و...

(15)bahjat.ir

(16)تحف العقول، ص282؛ بحار الأنوار، ج‏75، ص140

(17)مواعظ امامان علیهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار، ص127، بخش بیست و یكم: سفارشات حضرت زین العابدین(ع) و پند و اندرزهاى آن جناب

(18)مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏9، ص152؛ الجعفریات (الأشعثیات)، ص194

(19) كشف الیقین فی فضائل أمیر المؤمنین علیه السلام، ص298، المبحث 15 فی تشبیهه بسورة الإخلاص و الكعبة و رأس النبی (ع) و تشبیه حقه بحق الوالد؛ آینه یقین، ص316، مبحث پانزدهم در تشبیه على(ع) به سوره اخلاص و كعبه معظمه و سر مبارك پیامبر اكرم(ص) و تشبیه حق آن حضرت به حق پدر نسبت به فرزند

(20)  كشف الغمة فی معرفة الأئمة (ط - القدیمة) ؛ ج‏2 ؛ ص268 و 269/ بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏1 ؛ ص204

(21)  كشف الغمة- ترجمه و شرح زواره‏اى، ج3، ص92

(22) الكافی (ط - الإسلامیة)، ج‏4، ص240، باب فضل النظر إلى الكعبة

(23)   گزیده كافى، ج3، ص241

(24) من لا یحضره الفقیه، ج‏2، ص205، باب فضائل الحج؛ هدایة الأمة إلى أحكام الأئمة علیهم السلام، ج5، ص185؛ روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه (ط - القدیمة)، ج‏4، ص47، باب فضائل الحج

(25) من لا یحضره الفقیه- ترجمه غفارى، ج3، ص30، باب فضائل حج

(26)  الأمالی (للطوسی)، النص ص454، المجلس السادس عشر

(27)  طرائف الحكم یا اندرزهاى ممتاز، ص314

(28)  بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏10، ص368؛ صحیفة الرضا علیه السلام- ترجمه حجازى، ص82

تهیه و فرآوری : حامد رهنما ، گروه حوزه علمیه تبیان