تنها راه نجات از گرفتاری ها در قرآن

از جمله مواردی که در قرآن مجید به آن اهمیت فراوانی داده شده است ؛ دعا و نیایش و ارتباط با خداوند متعال است. برخی از مواردی که در آیات قرآن درباره دعا و نیایش آمده است، عبارتند از:

1. قرآن به دعا و نیایش دستور داده، از بندگان می‌خواهد تا از این برکت عظیم که منشأ رسیدن به تمامی فیوضات الهی و خیر دنیا و آخرت است غفلت نکنند.

خداوند متعال در قرآن کریم چنین می‌فرماید:

«وقال ربکم ادعونی استجب لکم» (مؤمن/60.)  ؛ «پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم.»

2. قرآن، دعا را از نشانه‌های صالحان ذکر فرموده است:

«آنان در کارهای نیک شتاب می‌نمودند و ما را از روی رغبت و بیم می‌خواندند.» (انبیاء/90) ؛

3. قرآن، دعا و نیایش را امری فطری و ضروری دانسته و تنها راه نجات از گرفتاری ها و مشکلات را نیایش پروردگار معرفی می‌کند:

«و چون انسان را آسیبی رسد، ما را به پهلو خوابیده یا نشسته یا ایستاده می‌خواند و چون گرفتاریش را برطرف کنیم، چنان می‌رود که گویی ما را برای گرفتاری که به او رسیده، نخوانده است.» (یونس/12)

وقتی سیر و سیاحتى به این کره خاکى می‌کنیم و با ملتهاى مختلف و ادیان گوناگون و سنن و رسوم متفاوت آنها روبرو می‌شویم، می‌بینیم که هر کدام براى خود اوراد و اذکار و دعاهای مخصوصى دارند و هیچ جاى دنیا را نمی‌یابیم که مردمش از دعا جدا و بی‌نیاز باشند. حتى آنها که بت می‌پرستند در معابدشان با تمام قد به خاک می‌افتند و دعا می‌خوانند.

چگونه دعا کنیم ؟

بنابراین دعا جزء نکات جدى و فطرى ماست، ولى جاى این گفت وگو هست که چگونه دعا کنیم و در برابر چه کسى دعا نماییم و بالاخره مسیر صحیح دعا کدام است؟

پاسخ به اینها در بحث‌هاى ما روشن خواهد شد. قرآن شریف که چیزی را فرو گذار نکرده و جامعیت آن بر کسى پوشیده نیست، در تمامى مسائل مربوط به دعا، رهنمودهاى بسیار روشن و جالبی را فرموده و در این جا که محور سخن درباره لزوم و ضرورت دعاست به دو آیه اشاره می‌شود تا فطرتهاى خفته و آشفته در خواب بیدار شوند و بیش از پیش به این مهم بپردازند.

«قُلْ ما یعْبَؤُا بِکمْ رَبِّى لَوْ لا دُعاؤُکمْ؛  بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من اعتنایى به شما ندارد.

«وَ قالَ رَبُّکمُ ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَکمْ إِنَّ الَّذِینَ یسْتَکبِرُونَ عَنْ عِبادَتِى سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ» ؛ یعنی پروردگارتان گفته:مرا بخوانید تا اجابت‌تان کنم کسانى که از پرستیدن من کبر می‌ورزند به خوارى به جهنم وارد خواهند شد.

امام محمد باقر علیه السّلام در تفسیر و تبیین این دو آیه چنین فرموده است:

منظور از کلام خداوند که می‌فرماید: ان الذین یستکبرون... دعاست که برترین عبادت دعا می‌باشد. و از آن گرامى سؤال شد آیا زیاد قرآن خواندن بهتر است یا زیاد دعا کردن.

امام علیه السّلام فرمود:

دعا خواندن، آیا نشنیده‌اى که خداوند متعال می‌فرماید:

«قل ما یعبو ابکم...» ؛ بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من به شما اعتنایى ندارد.

ادب در دعا

این که انسان باید بداند چه چیزهایى از پروردگار خویش طلب کند و چه عباراتى را در این مرتبه استخدام نماید تعبیر به ادب در دعا می‌شود.

قرآن و عترت به ما آموخته‌اند که چگونه دعا کنیم و چه چیزهایی را جهت سعادت دنیا و آخرت خویش از حضرت حق مسألت نماییم .

در قرآن اغلب آیاتى که به عبارت ربّنا مزین شده بیانگر این واقعیت است که اهل ایمان را ارشاد فرماید تا چه چیزهایی را با چه جملاتى از خداوند تبارک و تعالى طلب کنند.

«رَبَّنا آتِنا فِى الدُّنْیا حَسَنَه وَ فِى الْ‏آخِرَه حَسَنَه وَ قِنا عَذابَ النَّارِ»؛ خدایا در دنیا و آخرت بر ما نیکى عطا کن و ما را از آتش نگه دار.

«رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَینِ لَک وَ مِنْ ذُرِّیتِنا أُمَّه مُسْلِمَه لَک»؛ خدایا ما را از مسلمین قرار ده و نسل ما را از ایمان آورندگان بر تو قرار ده.

«رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْک رَحْمَه»؛ خدایا قلب ما را بعد از هدایت آلوده نکن و برنگردان و رحمتت را بر ما هدیه کن.

و دهها آیات دیگر که همانند آیات فوق، ادب در دعا را به ما می‌آموزند.

چند چیز نشانگر رعایت ادب در دعا محسوب می‌شود، که اینک به مواردى از آنها می‌پردازیم:

1. بسم الله الرحمن الرحیم؛ رسول خدا صلّى الله علیه و آله می‌فرماید دعایى که اولش با بسم الله شروع شود رد نخواهد شد.

2. ثنا و تمجید پروردگار؛ امام صادق علیه السّلام می‌فرمایند:

در نوشته‌هاى امیر المؤمنین علیه السّلام بود که قبل از دعا، مدح و ثناء حضرت حق را بگویند.

3. صلوات بر محمد و آل محمد.

4. توسل به اهل بیت علیهم السّلام : امام رضا علیه السّلام فرمودند:

هر گاه از خداوند تبارک و تعالى تقاضایى داشتى بگو خداوندا از تو می‌خواهم که بحق محمد و على که نزد تو مقام والایی دارند حاجت مرا برآورده سازی.

5. دعا در حق دیگران  .

فرآوری : محمدی

بخش قرآن تبیان

منابع:

ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 47.

سایت معارف قرآن