فقط این گناهان را انجام ندهید!!

از آنجا که شفاعت همان نظام و قانونی است که براساس آن مغفرت الهی شامل حال انسان ها می شود. باید گفت که هر جایی که راه مغفرت بسته باشد، راه شفاعت نیز بسته است. آنچه از آیات قرآن استفاده می شود این است که باب مغفرت در جایی بسته است که ایمان نباشد و کفر و شرک و نفاق حکم فرما باشد. استاد مطهری دراین زمینه می گوید: "از نظر متون دینی، این اندازه مسلم است که کفر به خدا و شرک، مانع مغفرت است. قرآن کریم می فرماید: ان الله لایغفر ان یشرک به و یغفر مادون ذلک لمن یشاء" (1) در حقیقت خداوند شرک را نمی آمرزد و آنچه پایین تر از آن است، برای هر کسی که بخواهد می بخشد. اگر ایمان از دست برود، رابطه انسان با مغفرت یک باره بریده می شود و دیگر بهره برداری از این لطف عظیم امکان نخواهد داشت. زمانی که بر دل آدمی مُهر کفر زده می شود، مانند ظرف در بسته ای می گردد که اگر در همه ی اقیانوس های جهان فرو برده شود، قطره ای آب به درون آن نخواهد رفت. وجود چنین فردی همچون شوره زاری است که آب رحمت حق در آن به جای گل، بوته های خار پدید می آورد. اگر در شوره زار، گل نمی روید، به باران مربوط نیست، بلکه نقص از خود زمین است. (2)

در مورد منافقین نیز خداوند خطاب به پیامبرش که شفیع شفیعان است می فرماید: استغفر لهم اولا تستغفرلهم إن تستغفر لهم سبعین مرّة فلن یغفر الله لهم" (3) ؛‌می خواهی برایشان استغفار کن، می خواهی نکن اما حتی اگر هفتاد مرتبه هم برایشان طلب مغفرت کنی، خداوند آن ها را هرگز نخواهد بخشید.

یعنی حتی پیامبر (صلی الله علیه و آله) هفتاد مرتبه هم برایشان شفاعت کند، از او نمی پذیرند.

همانطور که می دانیم مقصود از ایمان، تسلیم شدن در برابر حقیقتی است که بر فرد عرضه می شود و اگر حقیقت دین بر کسی عرضه نشد او را نمی توان کافر – به معنای خارج از شمول مغفرت و شفاعت – دانست. چنین افرادی اصطلاحاً مستضعف نامیده می شوند و مشمول رحمت و مغفرت الهی قرار خواهند گرفت.

از سوی دیگر انسان تا وقتی در دنیاست، می تواند کاری کند که حتی اثر این موانع قطعی شفاعت را برطرف سازد و این طریق توبه میسر می شود. به تعبیر علامه طباطبایی، توبه از گناه، خود، از شفیعان است چون باعث آمرزش گناهان می شود. چنان که فرمود:  "قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من رحمت الله إن الله یغفر الذنوب جمیعا انه هو الغفور الرحیم. و أینبوا الی ربکم" (4) بگو: ای بندگان من که برخویشتن زیاده روی روا داشته اید از رحمت خدا نومید نشوید. در حقیقت خدا همه ی گناهان را می آمرزد که او خود آمرزنده مهربان است و به سوی پروردگارتان باز گردید....

عمومیت این آیه حتی شامل شرک هم می شود. البته این، تنها شفیعی است که تا انسان در دنیاست، شفاعتش کار ساز است و اگر انسان در دنیا به این شفیع متوسل نشود، در هنگام مرگ و پس از آن، دیگر نمی تواند بدان متوسل شود:"و لیست التوبه للذین یعملون السیئات حتی إذا احضر احدهم الموت قال إنی تبت الان و لا الذین یموتون و هم کفار، اولئک اعتدنا لهم عذاباً ألیما" (5)  و توبه کسانی که گناه می کنند، تا وقتی که مرگ یکی از ایشان در رسد، می گوید: اکنون توبه کردم، پذیرفته نیست و نیز توبه کسانی که در حال کفر می میرند، پذیرفته نخواهد بود. آنان اند که برایشان عذابی دردناک آماده کرده ایم.

گذشته از کفر و شرک و نفاق، برخی از اعمال نیز چنان اند که مانع تأثیر شفاعت می شوند که مهم ترین آنها، خضوع نداشتن در برابر خدا، خصوصاً ترک نماز، بی اعتنائی به نیازهای حاجتمندان به ویژه نیازهای اقتصادی آنها، و فرو رفتن در لهو و لعب های زندگی و بی اعتقادی به روز قیامت است.

در سوره مدثر چنین آمده که اصحاب یمین، علت جهنمی شدن دوزخیان را آنها می پرسند: " قالوا لم نک من المصلین و لم نک نطعم المسکین و کنا نخوض مع الخائضین و کنا نکذب بیوم الدین حتی اتانا الیقین فما تنفعهم شفاعة الشافعین" (6) گویند از نمازگزاران نبودیم و بینوایان را غذا نمی دادیم و با هرزه گران به هرزه گری و لهو و لعب مشغول بودیم و روز جزا را دروغ می شمردیم تا یقین (مرگ) به ما رسید پس شفاعت شفاعتگران آن ها را سودی نبخشید به تعبیر علامه طباطبایی در این آیات چند عمل برای دوزخیان ذکر و نتیجه گرفته شده است که به سبب این اعمال، شفاعت شافعان به درد آنها نمی خورد براساس این آیات اصحاب یمین دارای این صفات نبودند که شفاعت شامل حالشان شده است. با توجه به این که این آیات در اوایل بعثت و درمکه که هنوز نماز و زکات اصطلاحی واجب نشده بود، نازل شده معلوم می شود که مراد از"الصلوة" اعم از نماز و هر گونه توجه به خدا همراه با خضوع بندگی است و مراد از "اطعام مسکین" نیز مطلق انفاق برمحتاجان برای رضایت خداست و مقصود از "خوض مع الخائضین" فرو رفتن در لهو و لعب های زندگی و زخارف فریبنده دنیاست که آدمی را از روی آوردن به آخرت باز می دارد، و ممکن است منظور از آن، وارد شدن در طعن و خرده گیری برآیات خدا باشد، و "تکذیب یوم الدین" نیز که واضح است همان انکار و بی اعتنایی به روز قیامت می باشد. (7)

خلاصه سخن ....

کفر شرک، نفاق و برخی اعمال ناصالح همچون خضوع نداشتن در برابر خدا، خصوصاً ترک نماز، بی اعتنایی به نیازهای حاجتمندان به ویژه نیازهای اقتصادی آنها و فرو رفتن در لهو و لعب های زندگی و بی اعتقادی به روز قیامت از موانع تأثیر شفاعت در قیامت هستند.

جعفری

بخش اعتقادات شیعه تبیان

منبع:

1-    سوره نساء، 116

2-    استاد مطهری، عدل الهی، ص236

3-    سوره توبه، 80

4-    سوره زمر، 54-53

5-    سوره نساء، 18

6-    سوره مدثر، 48-43و42

7-    علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ج1، ص 257-256