تبیان، دستیار زندگی
رابطه ی معلم با شاگرد ارتباطی عمیق و بسیار تأثیر گذار است. این رابطه اگر بر مبنای اصول صحیح بر قرار شود، ماندگار، صمیمانه و ثمر بخش خواهد بود؛ آن گونه که سعادت دنیا و آخرت دانش آموز را رقم خواهد زد. ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آموزش معلم ها

نگاهی به رابطه معلم و شاگرد

دانش آموز و مدرسه

اشاره

رابطه ی معلم با شاگرد ارتباطی عمیق و بسیار تأثیر گذار است. این رابطه اگر بر مبنای اصول صحیح بر قرار شود، ماندگار، صمیمانه و ثمر بخش خواهد بود؛ آن گونه که سعادت دنیا و آخرت دانش آموز را رقم خواهد زد. در ذیل نگاهی گذرا بر این مبانی و اصول که زینت بخش و از لوازم موجود هر معلم است، خواهیم داشت.

اخلاص در عمل و گفتار و نیت

معلم باید در امر تعلیم و تربیت، اخلاص داشته باشد یعنی نیت و عملش باید پاک و خالص و برای خدا باشد یعنی انگیزه های مادی و دنیوی نداشته باشد.

عشق و محبت به شاگرد

معلم باید عاشق شاگردانش باشد و آنان را چون فرزندان خود بداند و رابطه ای نزدیک و صمیمانه با آنان داشته باشد به گونه ای که:

·   بعد از آشنایی، آنان را با نام خانوادگی صدا بزند.
·   در مراسم و برنامه های شاگردان شرکت کند.
·   در لا به لای صفوف دانش آموزان در نماز جماعت حضور یابد.
·   ازشاگردان تفقد و دلجویی کند و جویای حال آنان باشد.
سپاس گزاری

امیر المؤمنین (ع) درباره ی پیامبر چنین روایت می کند: « هرگاه سه روز می گذشت و یکی از برادران دینی را نمی دید، جویای حال او می شد، اگر غایب و به سفر رفته بود، در حق او دعا می کرد، اگر شاهد و در شهر بود، به دیدارش می رفت و اگر بیمار بود، به عیادتش می رفت. »

« معلم خوب نه فقط باید شاگردانش را دوست بدارد بلکه باید باطناً از معاشرت و موانست ایشان لذت ببرد و خود را از ایشان دور و جدا نگاه ندارد. »

تغافل و چشم پوشی

خود را بی خبر نمایاندن و چشم پوشی کردن، از بهترین کارهای بزرگواران است. معلمین نیز باید صاحبان روح های بلند و همت های عالی باشند و گذشت و عفو را شیوه ی خود سازند.

عدالت در رفتار

« و در نگاه و اشاره ی چشم، در سلام کردن و اشاره کردن با همگان یکسان باش » تبعیض و بی عدالتی و نیز مقایسه ی شاگردان، باعث تقویت حس حقارت در آنان و منجر به کینه توزی آن ها می شود.

« عده ای از معلمان را می شناسیم که در هنگام تحصیل شاگردانی بسیار مرتب و درس خوان و سر به زیر بوده اند ولی از ابتدای شروع به تدریس مواجه با عدم موفقیت شده به کار خود دلسرد و بی علاقه گشته اند، زیرا انتظار داشته اند که عموم شاگردان با همان سعی و نظم و دقت خودشان کار کنند.

این معلمان حساسیت آن را ندارند که ذوق و خصوصیات ذهنی فرد نرود شاگردان کلاس رادرک کرده با هر کدام از راهی کنار بیایند و متأسفانه عموماً تمام علاقه و توجه خود را مصروف تعلیم و تشویق همان چند نفر شاگرد زرنگ و باهوش و پر کار کلاس کرده بقیه را از نظر دور می دارند و یا حتی مورد تحقیر و بی محبتیشان قرار می دهند.

بدیهی است آن اکثریت شاگردان ضعیف و متوسط، عکس العملی نشان می دهند که منجر به آشفتگی کلاس، شکست معلم و بی حاصل ماندن کار وی می گردد. »

متعهد بودن

معلمی که متعهد است خود را امانت دار و شاگردان را امانت های الهی می داند. روی این اصل هیچ گاه حاضر نیست لحظه ای از لحظات عمر شاگردان را در کلاس درس به بطالت بگذراند. زیرا او معتقد است که هر چیزی را می توان جبران و تدارک کرد، ولی عمر عزیز شاگردان را نمی توان جبران کرد. بنابراین درتمام مدت یا به تدریس می پردازد یا به راهنمایی و انسان سازی اشتغال می ورزد و در عین حال استکمال و خود سازی خویش را فراموش نکرده، می کوشد علماً و عملاً هر روزش بهتر از روزهای قبلش باشد تا زیانکار نباشد.

نصیحت گویی و نصیحت پذیری در عمل

دانش آموز و مدرسه

« ای مردم ! سوگند به خدا من شما را به هیچ طاعتی وادار نمی کنم، مگر آن که پیش از آن، خود عمل کرده ام و از معصیتی شما را باز نمی دارم، جز آن که پیش از آن ترک گفته ام. »

معلم باید با رفتار و اعمال خود بر دانش آموزان تأثیر بگذارد و در عمل، دانش آموزان را با ارزش های انسانی و اجتماعی آشنا کند. چنان که حضرت علی (ع) می فرمایند: بی ارزش ترین دانش، دانشی است که بر سر زبان است و برترین علم، علمی است که در اعضا و جوارح آشکار است.

گذشته از نصیحت گویی، معلم باید نصیحت پذیر باشد و به توصیه ها و پیشنهاد ها و انتقادات و نصایح دیگران حتی دانش آموزان به دقت گوش دهد و آن ها را به کار ببندد و غرور مانع از پند پذیری او نشود.

« میان شما و پند پذیری، پرده ای از غرور و خود خواهی وجود دارد. »

شوخ طبعی

« همانا این دل ها همانند بدن ها افسرده می شوند، پس برای شادابی دل ها، سخنان زیبایی حکمت آمیز را بگویید ».

در هر رابطه ای شوخ طبعی، باعث شادی و نشاط می شود و کسالت و خستگی و یک نواختی را از بین می برد البته این شوخ طبعی باید جنبه ی مثبت داشته باشد. لطیفه های منفی و نیش دار باعث افزایش تنش عصبی می شود.

« یکی از صفات لازمه ی معلمی خوش مزگی و شوخ طبعی است. فواید آن بی شمار است و مهمتر از همه آن که شاگرد در کلاس خسته و ملول نمی گردد و متر صد آن می ماند که ببیند لحظه ی بعد چه اتفاق تازه ای خواهد افتاد و چه شوخی و خنده ای به میان خواهد آمد.

فایده ی دیگر آن است که بسیاری از مطالب درسی واضح و برجسته می گردد و در فکر شاگرد رسوخ می یابد. به علاوه وقتی معلم آثار خستگی و ملال را در صورت و حالت شاگردان دید درس را متوقف ساخته راجع به هر مطلب و از هر جا، شوخی و مزاحی به میان آورد.

بدیهی است که این شوخی ها نباید دو پهلو و هجوآمیز ، باشد و به خصوص نباید متوجه شخصی معین یا شاگردی از شاگردان مدرسه گردد ».

وقت گذاشتن برای دانش آموزان

« پس بخشی از وقت خود را به کسانی اختصاص ده که به تو نیاز دارند »

معلم باید بکوشد تا اغلب وقت خود را به تعلیم و تربیت معطوف دارد و به جز آن به چیز دیگری مشغول نشود مگر به اندازه ی ضروری و لازم.

دانش آموز و مدرسه

« خانم ها و آقایان معلم، از کودکان دبستان و شاگردان مدارس فرار نکنید و سد و حدی بین خود و ایشان نکشید.

در خارج از کلاس و اضافه بر مواقع کار با آن ها به سر برید و بازی کنید و به آن ها مهمانی دهید و مهمانشان شوید.

به حرف هایشان خوب گوش دهید و سعی کنید از لحن صدا و ضربه ی کلماتشان بر هیجانات درونی و امواج مغز ایشان پی ببرید.

بالاتر از همه ی این ها، ایام کودکی و جوانی خود را به یاد بیاورید، مقایسه کنید، انصاف دهید آن وقت است که بچه ها را شناخته اید و کلید رمز وجودشان را به دست آورده اید. این، کلید موفقیت شماست »

برای شاگردان سخنان نو و تازه داشته باشد

« معلم خوب باید برای شاگردانش حرف های تازه داشته باشد و در حاشیه ی درس خود مطالب گفته نشده و شگفت آور برایشان نقل کند و با مطالعاتی که دارد ایشان رادر جریان وقایع و ترقیات و اختراعات و افکار روز گذارد تا در نظر شاگردان، آگاه و آزاد فکر جلوه کند.

از روش تقویت مثبت استفاده کند

مقدار تقویت برای افزایش رفتارهای مطلوب دانش آموز باید حساب شده باشد. یعنی تشویق و تمجید همیشگی اثر بخش نیست بلکه باید مقدار و میزان مناسب تقویت رعایت شود. ضمناً همیشه از موقعیت ها و تقویت کننده های تازه تر استفاده کند.

هنر و خلاقیت

ملعم باید دانش آموز و کلاس خود را به خوبی شناسایی کند و با استفاده از امکانات موجود، کلاس خود را با هنرمندی تمام اداره کند او هم چنین باید به مشکلات و موانع سر راه آموزش پی ببرد و با خلاقیت و پژوهش در جهت رفع آن ها برآید.

وقار و هیبت

« متانت و وقار معلم علاوه بر آن که کلاس درس را آرام و آماده ی تدریس می سازد، نقش اساسی و سازنده ای نیز در تعلیم و تربیت و سازندگی دارد. »

تربیت اثربخش در مدرسه (4)

عواملی که وقار و هیبت معلم را از بین می برد:

الف) درگیری و تقابل با دانش آموز ( رابطه ی معلم با شاگرد باید بر اساس تفاهم باشد نه تقابل )
ب) عدم حفظ آبرو و حیثیت شاگردان با شوخی های بی جا و کلمات رکیک
ج) عدم گذشت و عفو خطاهای دانش آموزان
د) حساسیت بیش از حد نسبت به یک مسئله
ذ) بی نظمی در کارها و عدم رعایت قوانین و مقررات
ر) رفتار ناعادلانه با دانش آموزان و تبعیض بین آن ها
ز) بدقولی و عدم وفای به عهد و پیمان
ژ) تحمیل عقیده و تک روی و خودخواهی
س) افراط و تفریط در کارها

پنهان کردن مشکلات زندگی

« شادی مؤمن در چهره ی او، و اندوه وی در دلش پنهان است. »

معلم نباید مسائل و مشکلات زندگی خود را برای دانش آموزان بیان کند زیرا نه تنها مشکلاتش حل نمی شود بلکه شأن و منزلتش نیز پایین می آید.

مصمم بودن در تعلیم و تربیت و تدریس

برخورد نادرست و ناپسند برخی از دانش آموزان نباید معلم را در کارش مردد و او را دلسرد کند.

« نا سپاسی مردم تو را از کار نیکو باز ندارد. »

نتیجه گیری

تربیت اثربخش در مدرسه 3

اگر معلمان آگاه و همکاران خوب با درایت و جدیت، اصول و موازین گفته شده را رعایت نمایند بدون شک نتایج شگرف زیر به دست خواهد آمد که موجب تحولات اساسی در آموزش و پرورش کشورمان می شود.

١-   پیشرفت تحصیلی، عملی و اخلاقی دانش آموزان.
٢-   حل مشکلات و تنگناهای درسی و معنوی و اخلاقی دانش آموزان
٣-   تألیف قلوب و نزدیکی دانش آموزان به یکدیگر و نیز به معلم
٤-   ایجاد محیطی سالم و با نشاط در کلاس و مدرسه، مبتنی بر اصول اخلاقی، تعاون، ایثار و نیز نفی غرور و تکیر و خودخواهی و خود محوری و تبعیض و نابرابری.
٥-   آشنایی و نیز وابستگی شاگردان به فرهنگ خودی و دوری آن ها از عوامل انحرافی و معضلات اجتماعی و تهاجم فرهنگی.
٦-   ایجاد جاذبه و علاقه و انگیزه در دانش آموز برای فراگیری مطلوب تر.
٧-   ایجاد حس حق شناسی و قدردانی به همراه تواضع و فروتنی
٨-   از بین روابط خشک و رسمی بین معلم و شاگردان در محیط آموزش و نیز برقراری صفا و صمیمیت بین آنان
٩-   شناخت وضعیت، موقعیت و احیاناً مشکلات دانش آموز


مرکز یادگیری سایت تبیان - تجمیع: شکوفه باصری

تنظیم: نوربخش