پیشگامان تحول در حوزه 3
مقاله شماره یک و دو را نیز مطالعه فرمایید.
آیت‌الله العظمی سیدعلی حسینی خامنه‌ای (1358 ق ـ ...)
متفکر برجسته و رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله سید على خامنه‌اى در مشهد مقدس و میان خانواده‌اى روحانى، چشم به دنیا گشود و پرورش یافت.
از چهار سالگى به همراه برادر بزرگش سیدمحمد جهت یادگیری الفبا و قرآن به مكتب سپرده شد و سپس در مدرسه تازه تأسیس اسلامى «دارالتعّلیم دیانتى» دوران تحصیل ابتدایى را گذراند. از دوره دبیرستان، «جامع المقدمات» و صرف و نحو را آغاز كرد و سپس از مدرسه جدید وارد حوزه علمیه مشهد شد.
مقدمات و سطوح اولیه را نزد پدر و دیگر اساتید وقت همچون «مدرس یزدى»، رسائل و مكاسب را در محضر مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینى، منظومه سبزواری را نخست از «مرحوم آیت‌الله میرزا جواد آقا تهرانى» و بعدها نزد مرحوم «شیخ رضا ایسى» خواند و دوره مقدمات و سطح را در پنچ سال و نیم به پایان رساند.
سپس در حوزه علمیه قم از محضر بزرگان چون حضرات آیات: شیخ مرتضى حائرى یزدى و حاج آقا حسین بروجردى، امام خمینى و علامه طباطبایى استفاده كرد.
در سال 1343 ش به علت نابینایی یک چشم پدر و برای مواظبت از او، از قــم به مشهد هجرت كرد. در مشهد نیز به جز روزهای تعطیل یا مبارزه و زندان و مسافرت، به طور رسمى تحصیلات فقهى و اصول خود را تا سال 1347 ش در محضر اساتید بزرگ حوزه مشهد به ویژه آیت‌الله میلانى ادامه داد و در كنار تحصیل و مراقبت از پدر پیر و بیمار، به تدریس كتب فقه و اصول و معارف دینى به طلاّب جوان و دانشجویان نیز مى پرداخت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به رغم اشتغالات مهم فراوان، امور علمی را رها نکرد و مقالات و سخنرانی‌های علمی ایشان، زبانزد نخبگان است.
پس از انتخاب به رهبری جمهوری اسلامی، این مسئولیت خطیر نه تنها موجب کناره‌گیری ایشان از تحقیق و تألیف نشد، بلکه تدریس خارج فقه هم به آنها افزوده شد و محصول تحقیقات ایشان در این درس، به صورت مقالات و رساله‌های علمی در داخل و خارج کشور به چاپ رسید.
علاه بر این، یکی از دغدغه‌های همیشگی ایشان، حوزه‌های علمیه و پیشرفت و بالندگی آنها بوده است. حسب استقرای نگارنده، کارنامه ایشان نه تنها در میان حلقه شاگردان و پرورش‌یافتگان امام خمینی- که هریک در عرصه‌ای به پیگیری آرمان‌های ایشان در اصلاح حوزه و روحانیت همت گماشتند- بلکه در میان عالمان نیم قرن اخیر شیعه، در پافشاری بر تحول و اصلاح حوزه، معرفی دیدگاه‌ها، ارایه پیشنهادهای عملی، بسترسازی اجرایی، سازمانی و اجتماعی و راه اندازی مراکز آموزشی و پژوهشی و تبلیغی، کم‌نظیر است.
دیدگاه‌ها:
• لزوم آمادگی حوزه برای حضور در «دنیای آینده» و پاسخگویی به مسائل ملّی و فراملّی.
• نقش تحوّل در ایجاد «بالندگی»، احتمال «انزوا یا مرگ حوزها» در نتیجه تن‌ندادن به تحوّل و بالندگی.
• پذیرش «كاستی‌ها و آسیب‌های حوزه» به عنوان نخستین گام در فرآیند تحوّل و بالندگی.
• بازتعریف ساز و كار ارتباط ارگانیك و تعامل مستمر «حوزه و نظام اسلامی» در تمامی زمینه‌های مورد علاقه و ضروری به ویژه در عرصه‌های «نوظهور اجتماعی».
• تلاش برای حفظ استقلال حوزه‌های علمیه و سیادت و تحرّك آن در همه زمان‌ها و اجتناب از دولتی كردن حوزه‌ها برای تحرك بخشی به آن در موضع‌گیری‌های اجتماعی.
• نوسازی و تعمیق متناسب با نیازها و مطالبات جدید، در بخش‌های عملیاتی: «تهذیب، پژوهش، آموزش و تبلیغ» و بخش‌های پشتیبان: «برنامه‌ریزی، مدیریت، اطلاع‌رسانی، ارتباطات، اداری ـ مالی و...»
• تغییر «شیوه‌ها و محتواهای آموزشی» (به ویژه كتب درسی) و روی‌آوردن به ساده‌سازی بیانی در عین محتوای عمیق
• «كاربردی كردن» تمامی دانش دینی، به ویژه فقه و اصول در دوره خارج
• پیشنهادهای عملی و اجرایی معین در ساختار و برنامه‌ریزی آموزشی حوزه‌ها:
> تأسیس «شورای سیاست‌گذاری» توانمند و آشنا با الگوهای كارآمد برنامه‌ریزی راهبردی جهت ترسیم «چشم‌انداز» تحول حوزه و «سیاست‌های كلان» آن و هدایت حوزه‌ها بر پایه آنها.
> تقویت بخش «آمارگیری» و نظام «ارزشیابی» از فرآیند مدیریت تحوّل حوزه.
> برگزاری همایش‌ها و كارگروه‌های علمی ـ كارشناسی برای بررسی تخصصی «موضوعات» و شناسایی «آسیب‌ها، راهكارها و برنامه‌های تحول حوزه».
> تغییر سنوات «مقاطع مقدماتی و سطح» و تقلیل مجموع آنها به 5 سال برای ورود به دوره خارج.
> بازنویسی و نوسازی کتب درسی مقدمات و سطوح، با تکیه بر متون غنی موجود و تدوین جدید.
> دادن «مدارك مستقل حوزوی» بدون ترویج فرهنگ «مدرك‌گرایی» در حوزویان.
> تشكیل «هیأت‌های علمی» از فضلای جوان و ارتقای منزلت اجتماعی ایشان در جامعه تخصصی.
> آموزش اجباری «زبان‌های بین‌المللی» به عنوان «دروس الزامی» حوزه.
> تأسیس «مؤسسه آموزشی تبلیغات بین‌الملل» برای حضور مؤثرتر مبلّغان دینی در عرصه جهانی.
> برگزاری و تقویت كرسی‌های نظریه پردازی و دیگر ابزارهای ترویج فرهنگ «آزاداندیشی علمی» در حوزه.
اقدامات:
• سخنرانی‌های روشنگرانه مستمر و رایزنی و دادن رهنمود پیرامون حف1 بالندگی، ترمیم و تحول حوزه.
• تلاش برای نهادینه کردن تصمیم‌سازی و فعالیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کلان در میان حوزویان همچون:
> تأسیس حزب جمهوری اسلامی با مشارکت جمعی دیگر از حوزویان همچون آیت‌الله بهشتی
> منصوب کردن نخبگان حوزوی به حلقه‌های تصمیم‌سازی کلان سیاسی و فرهنگی در ایران همانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای نظارت بر صدا و سیما و...
• اصلاح ساختار تشکیلات مدیریت کلان حوزه علمیه قم
• ایجاد بسترهای اجرایی و قانونی برای بهره‌برداری دستگاه‌های گوناگون نظام جمهوری اسلامی از ظرفیت‌های حوزه
• رسمیت‌بخشی به فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و ترویجی حوزه و جایگاه اجتماعی حوزویان
• حمایت، نظارت توسعه و پیشبرد عالمانه و روزآمد بسیاری از نهادهای علمی و فرهنگی اسلامی دارای ماهیت حوزوی
> دفتر تبلیغات اسلامی حوزه عملیه قم و مراکز وابسته (دانشگاه باقرالعلوم ـ علیه‌السلام ـ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، بوستان کتاب قم و ...)
> پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
• راه اندازی نهادهای اساسی توسعه فراملی و فرامذهبی فعالیت‌های حوزه‌ها:
> مجمع تقریب مذاهب اسلامی
> مجمع جهانی اهل‌بیت ـ علیهم‌السلام
• حمایت و مشارکت در تأسیس مراکز و مؤسسات مدرن و کارآمد علمی و رفاهی:
> مؤسسه دائرةالمعارف فقه اهل بیت(ع)
> جامعة المصطفی العالمیه
> مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
> مؤسسه مطالعات ادیان و مذاهب
> مرکز خدمات حوزه‌های علمیه (شامل بخش‌های گوناگون: بیمه، صندوق قرض‌الحسنه، امداد و حوادث، مسکن)
گردآوری: مجتبی الهی خراسانی
دانش‌آموخته و مدرّس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد و عضو هیأت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی
منابع:
خبرگزاری رسا
تهیه و تنظیم: محمد حسین امین- گروه حوزه علمیه تبیان
