درس خاکساری

فروتنی و خاکساری و کبرزدایی ، از درسهای عظیم این سفر و فریضه است این درس ، از همان آغاز پوشیدن جامه احرام ، در گوش دل و جان خوانده می شود ، تا طواف و سعی و هروله و حضور در عرفات و منا و مشعر و رمی جمرات و حلق موی سر و ...
اگر لباسهای عادی نشان تشخص است ، اینجا دو جامه احرام ، آن را از انسان می گیرد و همه مثل هم می شوند اگر خود محوری نشانه تکبر و خودبزرگ بینی است ، اینجا خود را در جمع فانی ساختن و قطره وار به دریا پیوستن و خود را
ندیدن و مطرح نکردن در کار است و خاکی بودن و خاکی زیستن سعی بین صفا و مروه گامی دیگر در این راه است و هروله ، تکاندن خود از غرورها و کبرهاست وقتی انسان خود را در دریای خلایق گم می کند و چون قطره ای به این اقیانوس می پیوندد ، در این خود فراموشی و خداجویی است که هویت بندگی خویش را می یابد درآمدن از پوسته و قشر زندگی روزمره ، عمق مفهوم حیات را ترسیم می کند بناست که حاجی همچو ابراهیم خلیل ، در اینجا بت شکنی کند و شیطان را رجم و سنگسار کند اما بت او ، همان نفس است و شیطانش همان خود وقتی حج حاجی تمام است که توانسته باشد نفسانیات را در مذبح ایمان ذبح کند و خود را در قربانگاه منا ، زیر پا بنهد و تیغ بر حلق نفس اماره بگذارد.