پزشکی هسته ای،ضرورتی برای تشخیص و درمان بیماری‌ها(2)

قسمت اول

بررسی های قلب و اسكن قلب

بررسی‌های قلب در پزشكی هسته‌ای با روش‌های پیچیدهای انجام می شود زیرا زنش های پیوسته قلب جزئیاتی را كه می توانند در نگاره دیده شوند ، محدود می‌كند . با بـه كـارگیری سیگنال‌های ECG برای فعال كردن آشكارساز در مرحله آسایش زنش قلب توان جداسازی نگاره را می توان افزایش داد .

در این تکنیک از مواد رادیواکتیو برای مشخص کردن جریان خون در قلب و رگهای خونی استفاده می شود. مثال خوب برای این تکنیک آزمایش تنش تالیوم است در این آزمایش یکی از ترکیبات رادیواکتیو تالیوم به بیمار تزریق می شود بیمار یک سری نرمش انجام می دهد و به وسیله دوربین های پرتو گاما از قلب بیمار عکس برداری می شود. پس از یک استراحت مطالعات دوباره تکرار می شود؛ اما این بار بدون فعالیت بدنی. تصاویر گرفته شده قبل و بعد از نرمش کردن با هم مقایسه می شوند تا تغییرات جریان خون مشاهده شود. این روش برای تشخیص تصلب شراین در قلب و دیگر اعضا مناسب است.

اسکن قلب معمولا با وضوح خیلی بالا وسرعت بالا صورت می گیرد ومعمولا هر گونه اختلال در عملکرد قلب را مشخص می کند.

(MRI (Magnetic ResonanceImaging

MRI روشی است که می‌توان با کمک گرفتن از آن تصاویر بسیار دقیق و واضحی از اندامهای درون بدن بدست آورد . MRI مخفف کلمه لاتین Magnetic Resonance Imagingبه معنی تصویر برداری با تشدید مغناطیسی می باشد . درواقع این روش با استفاده از میزان آب معدنى متصل به مولكول ها، تصویرى از داخل بدن ایجاد مى كند. این روش معمولاً براى تشخیص هرگونه بیمارى یا اختلال در عملكرد ارگان ها مورد استفاده قرار مى گیرد.اسم اصلى این روش nuclean MRI است كه كلمه هسته اى به علت بار منفى كه روى بیمار ایجاد مى كند، به طور كلى حذف شده است. در علوم دیگر واژه NMR كه استفاده از همین دستگاه در علوم غیرپزشكى است، هنوز استفاده مى شود.

اساس كار MRI معمولاً براساس خصوصیات آزاد شدن اتم برانگیخته هیدروژن در مولكول آب است. وقتى جسم مورد نظر در یك میدان خاص و پرقدرت مغناطیسى قرار مى گیرد، تمام اسپین هاى اتمى هسته هاى بدون اسپین صفر در دو حالت مخالف یكدیگر قرار مى گیرند یا به صورت موازى با میدان مغناطیسى یا غیرموازى. اختلاف میان اتم هاى موازى و غیرموازى یك در میلیون است، در هر صورت این اختلاف باعث تغییرى در میدان مى شود. به هر حال هسته ها در حالتى زاویه دار با میدان الكترومغناطیسى قرار مى گیرند. دوقطبى هسته در امتداد میدان مغناطیسى قرار مى گیرد، در لحظه اى كه نسبت ها تقریباً مساوى هستند، بیشتر هسته ها در حالت كم انرژى قرار مى گیرند. وقتى كه بافت در معرض انرژى الكترومغناطیسى قرار مى گیرد (RF PULS) تعدادى از هیدروژن ها كه در حالت موازى با میدان مغناطیسى بودند به حالت پرانرژى و پاد موازى درمى آیند. براى انتخاب زاویه تصویر مورد نظر از سه محور عمود برهم شیب مغناطیسى استفاده مى شود. شیب اول مربوط به برش است كه هنگام RFADS اعمال مى شود. بعدى شیب رمزكننده فاز است و در نهایت شیب رمزكننده سرعت تكراركه در حین عكسبردارى از بافت اعمال مى شوند. این عمل به عكسبردارى از برش هایى از هر زاویه كمك مى كند.

زمانى كه هسته برانگیخته شده به حالت پایه برگشت، از خود انرژى آزاد مى كند. زمان برگشت به حالت پایه و موازى شدن با میدان مغناطیسى كه در حد هزارم ثانیه است، با T1 نشان داده مى شود. T2 زمانى است كه برگشتن به حالت عادى با استفاده از انرژى معكوس اتفاق مى افتد.

براى تشكیل تصویر ثبت اطلاعات فضایى مولكول هاى بافت بعد از بازگشت به حالت عادى لازم است. به همین جهت یك میدان مغناطیسى متراكم براى ثبت موقعیت هسته ها به كار گرفته مى شود.

MRI براى تشخیص هرگونه آسیب در بافت هاى مختلف مورد استفاده دارد. یكى از نكات مثبت در مورد MRI نداشتن اثر منفى بر روى بیمار است. MRI با استفاده از میدان مغناطیسى و تابش غیریونیزه انجام مى گیرد. در حالى كه CT اسكن با اشعه X معمولى كه واجد تابش هاى یونیزه است، انجام مى شود و تابش هاى یونیزه مى توانند احتمال ایجاد بدخیمى را افزایش دهند به خصوص در بچه ها. عكس هاى حاصل از MRI معمولاً بین 5 تا 20 عدد هستند كه هر یك اطلاعات خاصى را از بافت مورد نظر نشان مى دهند و باید توسط پزشك بررسى و مطالعه شوند.

 انواع MRI:

MRIانتشارى: این نوع از MRI میزان انتشار آب را در بافت هاى بدن مشخص مى كند. از این طریق مى توان انتشار مولكول هاى مختلف را در ارگان ها و سلول هاى مختلف بررسى كرد. نوع جدید MRI انتشارى (DTI) مى تواند میزان انتشار را در جهات مختلف مشخص كند و این روش در تشخیص بیمارى هایى مثل MS كه نورون ها طى آن از بین مى رود، به كار گرفته مى شود.

MR angiography-MRA: روشى است كه از طریق آن اشكالات عروقى بررسى مى شود. اصلى ترین مورد استفاده از MRA بررسى عروق گردن و نابجایى آئورت و عروق كلیوى است. یك مورد استفاده دیگر از MRI در تصویربردارى از بافت هاى نرم، تعیین دقیق محل تومور در بدن است كه با تعیین دقیق محل آن مى توان رادیوتراپى را آغاز كرد. محل دقیق و اندازه تومور به این ترتیب مشخص مى شود و محل آن خالكوبى یا نشانه گذارى مى شود و درمان در آن محل به طور خاص آغاز مى شود.

موارد کاربردMRI

امروزه M.R.I در تشخیص بسیاری از بیماریها و ضایعات اعضاء مختلف بدن به کار می رود .

از این روش می‌توان برای تشخیص ، درمان و دنبال کردن مسیر بیماری استفاده نمود. مثلا تمام ناهنجاریهای مغز و نخاع به وسیله MRI نشان داده می‌شود. با این روش می‌توان تشخیص داد که درد کمر به علت درد عضله است و یا به علت فشار روی عصب می‌باشد. همچنین در درمان و تشخیص و روند توسعه سرطان از این روش استفاده می‌شود. موارد کاربرد MRI بسیار زیاد است که در این جا فقط چند نمونه ذکر می شود:

 MRI-1 مغز: در بررسی مغز و نخاع و چشم ، گوش و بسیاری از دیگر اعضاء موجود در ناحیه سر و گردن به کار می رود . باید یادآور گردید که نخستین بار از این روش در برررسی مغز و نخاع استفاده شد و M.R.I به میزان زیادی به یاری متخصصین و جراحان مغز و اعصاب آمد . از این روش در تشخیص پارگی و جابجایی دیسک های بین مهره های ستون فقرات ، صدمات و تومورهای نخاع ، تومورهای مغز ، خونریزی ها و به خصوص سکته های مغزی استفاده می شود . در برخی موارد خاص که تشخیص آن برعهده پزشک معالج شماست ، ممکن است نیاز به استفاده از ماده گادولینیوم جهت تصویربرداری در روش M.R.I باشد .در این نوع تصویربرداری، تصاویر كاملا تفكیك‌شده‌‌‌‌ای از بخش‌‌‌‌های مختلف مغز گرفته می‌‌‌‌شود. وضعیت بیماران مبتلا به سردرد حمله‌‌‌‌ای و ناگهانی؛ ضعف و دوبینی، با MRI مغز قابل بررسی است. MRI مغز برای تكمیل تصویربرداری به وسیله سی‌‌‌‌تی‌اسكن و در مواردی نامشخص بودن تصاویر دریافتی به وسیله سی‌‌‌‌تی‌اسكن نیز استفاده می‌‌‌‌شود.

MRIستون مهره‌‌‌‌ها: معمولا برای بررسی بیرون‌زدگی یا تورم غیرعادی دیسك،‌ تنگ شدن و ناراحتی كانال میانی ستون مهره‌‌‌‌ها كاربرد دارد. علاوه بر این، این نوع تصویربرداری بهترین شیوه برای بررسی وضعیت آسیب‌‌‌‌ها و مشكلات عودكننده (بازگشت‌كننده) ستون مهره‌‌‌‌ها در بیمارانی است كه مورد عمل جراحی ستون مهره‌ها قرار گرفته‌‌‌‌اند.

MRI-3 استخوان و مفصل‌‌‌‌ها: در این نوع تصویربرداری، وضعیت تمام استخوان‌‌‌‌ها و مفصل‌ها، حتی بافت‌‌‌‌های نرم به ویژه بخش‌‌‌‌های متصل به آن‌‌‌‌ها قابل‌بررسی است. وضعیت تاندون‌ها، رباط‌‌‌‌ ها، عضلات، غضروف‌‌‌‌ها و آسیب‌های احتمالی استخوان‌‌‌‌ها نیز با این تصویربرداری مورد بررسی قرار گیرد.

 MRI حفره شكم: معمولا زمانی كه استفاده از سی‌‌‌‌تی‌اسكن و اولتراسون پاسخ‌گوی نیاز پزشك برای تشخیص بیماری نباشد، از MRI حفره شكم برای بررسی دقیق وضعیت اندام‌‌‌‌های درونی حفره‌شكم استفاده می‌‌‌‌كنند. شاخص‌‌‌‌ترین كاربرد MRI حفره شكم، بررسی وضعیت كبد، غدد فوق كلیه و پانكراس است.

 MRI ویژه دستگاه گردش خون  MRI: ویژه دستگاه گردش خون و بررسی وضعیت قلب و رگ‌‌‌‌هاست. رگ‌‌‌‌های مرتبط با گردن (كاروتید) و مغز نیز با این نوع MRI بررسی می‌‌‌‌شوند. برای بررسی وضعیت رگ‌‌‌‌های محوطه شكم، به ویژه رگ‌‌‌‌های مرتبط به كلیه‌‌‌‌ها نیز از MRA استفاده می‌‌‌‌كنند. سام.آر.آی تصویربرداری به شیوه تشدید مغناطیسی با MRI ، شیوه دیگری برای تصویربرداری از اندام‌‌‌‌ها و بافت‌‌‌‌های درونی بدن با كمك امواج مغناطیسی و امواج رادیویی است.

  ادامه دارد...

منبع: snm- radiologyinfo-bionuclear- sums- daneshju-clinicalmedicine- radiologyinfo- nuclearmedicine

مبانی وکاربرد دانش هسته ای-مسلم صالحی