چگونه بی دین از دنیا می رویم ؟
گناهان کبیره، گناهانی هستند که در قرآن و روایات به کبیره بودن یا عذاب آنها تصریح شود که در صورت استغفار و تصمیم بر عدم برگشتن بسوی آنها دیگر گناهان ـ گناهان صغیره ـ نیز به لطف و عنایت الهی بخشوده می‌شود. از جمله گناهانی که در قرآن و سنت به کبیره بودن آنها تصریح شده است اصرار بر گناهان حتی صغیره است که گناه صغیره را تبدیل به کبیره می‌کند.[1]
تعریف اصرار بر گناه
«صُرّّ» بمعنی بستن و گره زدن است. کیسه را هم به آن جهت صُرّه می‌گویند که پول در آن گره زده و بسته می‌شود. اصرار هم معنای ثبات و دوام را می‌رساند. اصرار به گناه را نیز بدان لحاظ اصرار گویند که گوئی گناه را به گناه یا گناه را به خود بسته است.[2]
در اصطلاح اندیشمندان علم اخلاق و فقه، اصرار آن است که گناه معینی را مکرر بجا آورد، بدون اینکه بعد از هر مرتبه پشیمان شده، توبه کند یا گناه از او به طور کلی زیاد سر زند و پیشه و عادت او گردیده باشد هرچند از انواع متعدد گناهان باشد.
اصرار بر گناه سبب بی‌دینی در زمان مرگ است
اصرار بر گناه و تكرار ن سعادتمندی را از انسان دور ساخته و فرصت توبه را از بین می‌برد.
تكرار گناه موجب انكار آیات خداوند
كسی كه از انجام گناه توبه نمی‌كند به مرور گرفتار انكار یات خداوند شده و باورش را نسبت به خداوند، قرن، ائمه اطهار علیهم‌السلام و قیامت از دست می‌دهد، در لحظه مرگ بی‌دین از دنیا می‌رود.
عامل تخلیه روح از باورهای مثبت
می توان عامل تخلیه روح از باورهای مثبت را گناهان دائمی و پیوسته خواند و برای حفظ باورهای مثبت نباید توبه را به تأخیر انداخت.
آثار اصرار بر گناه
1ـ بی فایده بودن یاد خدا
اصرار بر گناه و تکرار آن حالتی در روح انسان به وجود می‌آورد که با آن وضعیت، دیگر یاد خدا هم فایده‌ای نخواهد داشت و آن حالت عبارت است از سبک شمردن امر الهی و بی‌پروا بودن در هتک حرمت او و خود را در پیشگاه مقدسش بزرگ شمردن و بدیهی است که با پدید آمدن چنین حالتی در انسان، دیگر روح بندگی در وجود او باقی نمانده، در نتیجه یاد خدا هم اثر و نتیجه‌‌ای نخواهد بخشید. البته باید دانست که این جریان در صورتی است که تکرار گناه و اصرار بر آن، از روی علم و عمد باشد و لذا فرمود: «و هم یعلمون»[3].
2ـ عاقبت به شر شدن
از طرفی بر اثر اصرار برگناه و تكرار آن، محبت آن گناه در دل او ریشه دوانیده، یاد آن گناه بر قلب او غلبه می‌کند. بنابراین چون هنگام مرگ رسد صورت آن گناه در نظرش مجسم می‌شود و میل به انجام آن در او پیدا می‌گردد و در همان حال كه توّجه روحش به عالم طبیعت و روى دلش بسمت دنیا است جانش گرفته می‌شود. چنین كسى كه سرش را بطرف دنیا برگردانیده و قبض روح شده است از لقاء پروردگار محجوب و در پرده خواهد بود و آنگاه كه انسان از خدایش محجوب گشت عذاب بر او نازل مىشود و آثار گناهانش ظاهر می‌گردد، چون انسان بر همان چیزى كه بر آن زندگى می‌کند می‌میرد و بر آنچه كه بر آن مرده، زنده مىشود. همانطور که پیامبر اکرم(ص) فرموده است.[4]
3ـ مانع فهم
از جمله موانع درک و فهم و کاهش معرفت این است كه شخص بر انجام گناهى اصرار ورزد که این باعث زنگار و تیرگى قلب شده، صفا و نورانیت آن را که از ابزار مهم درک و فهم است می‌زداید: درست مانند كثافات كه روى آینه باشد.[5]
4ـ استهزاء و مسخره کردن خود
امام باقر علیه السّلام می‌فرماید:
«کسی‌که از گناه توبه کرده، مانند كسى است كه گناه نكرده است اما كسى‌كه بر گناه اصرار دارد و استغفار مىكند، مانند كسى است كه خود را استهزاء كرده است».[6]
5ـ ظلمانی کردن قلب
اصرار بر گناه را به آبى تشبیه كردهاند كه بطور مداوم قطره قطره بر سنگى بچكد. این آب بالأخره در سنگ اثر مىكند در حالى‌كه اگر همان مقدار آب یك دفعه بر آن سنگ ریخته شود در آن تأثیرى نخواهد داشت و به همین دلیل پیامبر گرامى اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلّم فرمود:
«محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند با دوامترین اعمال است اگر چه كم باشد». [7]
طبق قاعده ـ هر چیزى با ضدش شناخته مىشود[8]ـ از این حدیث چنین استفاده مىشود که فقط عمل دائمى تأثیر گذار است اگر چه كم باشد. گناهان كوچك هم اگر دوام یابند در ظلمانى كردن قلب تأثیر بسزایی خواهند داشت.[9]
6ـ از کف دادن ملکه عدالت
عدالت، انجام واجبات و ترک محرمات وعدم اصرار بر گناهان است که با اصرار بر آنها و سقوط این ملکه، وی فاسق گشته، دیگر حتی شهادت او در محاکم قضایی نیز از درجه اعتبار ساقط است.
7ـ از کف دادن قوه تشخیص
امام باقر علیه السّلام می‌فرماید:
«چیزى براى قلب فساد آورتر از گناهش نیست، قلب مرتكب گناه مىشود و بر آن اصرار مىورزد تا بالایش را پائین مىگرداند (وارونه مىشود و معكوس مىفهمد و حق و باطل را بجاى هم مىگیرد)».[10]
منشأ اصرار بر گناه
اصرار بر گناه یا ناشى از تباهى و خواری یكى از دو قوه (شهوت و غضب) و خروج یكى از این دو از اطاعت قوه عاقله است یا از فساد هر دو قوه با هم پدید مىآید و در این صورت از رذائل هر دو قوه به شمار می آید و هر چه دلالت بر نکوهش مطلق گناه یا بر ذم هر یك از افراد معیّن آن داشته باشد بطریق أولى و با تأكید بیشتر بر نکوهش اصرار بر گناه دلالت دارد.[11]
درمان اصرار بر گناه
اما علاج اصرار بر گناه و دواء براى دستیابى به توبه، نیاز به تحصیل اسباب آن دارد و آن عبارت است از علم و تذكر و مجاهدت با عمل. اما علم به این است كه بداند آنچه بهتر و پایدارتر است آن سراى آخرت است و گناهان موجب شقاوت و بدبختى بس بزرگ براى او در دنیا و آخرت خواهد بود و آنچه كه انسان را از این شقاوت عظمى نجات می بخشد و محبت حضرت حق تعالى را كسب می كند و آدمى را بجوار حضرت ذو الجلال و لقاء او می رساند توبه است.از اینكه بگذریم باید دانست كه علم با غفلت نفعى بحال آدمى ندارد مگر اینكه انسان متذكر شود و علامت فكر سودمند این است كه آن فكر در تغییر و تحول احوال آدمى اثر بگذارد و در عواقب سوئى كه بخاطر زیاده روى در منافع زودرس دنیائى در انتظارش هست او را به تفكر وا دارد و همیشه متذکر آن بوده در اطراف آن نهایت تفکر را بکند. آنگاه شروع به توبه کند که مراتب و مراحل آن در کتابهای اخلاقی بیان شده است.[12]
نتیجه اینکه اصرار بر گناه ولو صغیره از گناهان کبیره بوده، سم مهلکی بر پیکره روح و روان انسان است که حالت بندگی را از او ربوده، نام و یاد خدای تعالی هم ثمره‌ای نمی‌بخشد.
از پروردگار همواره بخواهیم تا هنگام مرگ پرونده گناهانمان را بسته و قلم عفو بر ن بكشد والا دیندار از دنیا نخواهیم رفت.
پی نوشت ها :
[1] ـ شیخ حر عاملی،محمدبن الحسن؛وسایل الشیعه، ج15،ص329،ح33
[2] ـ قرشی،سید علی اکبر؛قاموس قرآن،لغت«صرّ»؛طریحی،فخرالدین،مجمع البحرین،تحقیق سید احمد حسینی،المکتبه المرتضویه،لغت«صرّ»
[3] ـ طباطبائی،سید محمد حسین؛المیزان فی تفسیر القرآن، ج4،ص19
[4] ـ ورام بن ابی فراس،ابی الحسن؛تنبیه الخواطر نزهه النواظر(مجموعه ورام) ،ج2،ص133؛ ملکی تبریزی،میرزا جوادآقا،اسرارالصلاه،مترجم رضارجب زاده، ص233
[5] ـ جباران،محمدرضا؛ اخلاق (ترجمهى اخلاق) ، ص : 101
[6] ـ همان، ص : 334
[7] ـ الخبر الذی رواه أبو هریرة عن النبی ص أنه قال« إن أحب الأعمال إلى الله تعالى أدومها و إن قل» علم الهدى، سید مرتضى ؛تنزیه الأنبیاء (علیه السلام)
[8] ـ «الأشیاء تستبان باضدادها»
[9] ـ جباران،محمدرضا؛ اخلاق (ترجمهى اخلاق)، ص346
[10] ـ قال الباقر (علیه السلام):«ما من شیء أفسد للقلب من خطیئته، إنّ القلب لیواقع الخطیئة، فما یزال به حتّى یغلب علیه، فیصیّر أعلاه أسفله» کلینی،یعقوب،اصول کافی،تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری، ج2،ص268
[11] ـ مجتبوى، سید جلال الدین؛ علم اخلاق اسلامى، ج : 4 ص : 63
[12] ـ ملكى تبریزى، میرزا جواد آقا؛ أسرار الصلاة، رضا رجب زاده
فرآوری : زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع :
خبرگزاری فارس ، بیانات حجت الاسلام انصاریان
سایت پژوهش
