روش های ارزشیابی
اشاره
غالباً ارزشیابی عملکرد معلمان برای رسیدن به دو هدف: اندازه گیری قابلیت، و پرورش رشد و توسعه ی حرفه ای معلم، انجام می گیرد. این مقاله بحث فشرده ای را درباره ی ویژگی های ارزشیابی اثر بخشی عملکرد معلم و وظایف مشترک آنان ارائه می کند.
ارزشیابی اثر بخشی عملکرد معلم
نظام ارزشیابی اثر بخشی عملکرد معلمان، باید باز خوردهای مفیدی را درباره ی نیازهای کلاس درس و ضرورت یادگیری فنون جدید تدریس به معلمان بدهد و در زمینه نحوه ی تغییر در کلاس های درس، توصیه هایی را به مدیران و سایر معلمان ارائه کند. برای دست یابی به این هدف ها، ارزشیابان باید ابتدا روش ها و استانداردهای خاصی را تهیه (جمع آوری) کنند؛ استانداردهایی که باید:
- به مهم ترین مهارت های تدریس مرتبط باشند؛
- عینی و قابل اندازه گیری باشند؛
- قبل از ارزشیابی و بعد از آن، به طور شفاف و واضح به اطلاع معلمان رسانده شوند؛
- به رشد حرفه ای معلمان مرتبط باشند.
ارزش یابان باید مهارت های گوناگون معلمان در تدریس را مورد توجه قرار دهند. اگر به منظور دست یابی به عملکرد معلمان، از منابع متعددی استفاده کنند، ارزش یابی آنان دقیق و معتبرتر خواهد بود. برخی از روش های ارزشیابی عملکرد معلمان عبارت اند از:
مشاهده ی فعالیت های کلاس
درس: این روش، متعارف ترین روش جمع آوری اطلاعات برای ارزشیابی است. هدف از مشاهده ی کلاس درس، جمع آوری نمونه هایی از عملکرد معلم در کلاس درس است.
ارزشیابان نمی توانند برای پوشش دادن به این هدف، فقط به مشاهده ی یک کلاس درس، آن هم طی چند ساعت اکتفا کنند.
مشاهده ی کلاس درس را می توان بدون اطلاع معلم یا با آگاهی او انجام داد. در هر صورت، به کمک هر دو روش می توان اطلاعات معتبری را درباره ی عملکرد معلم در کلاس درس فراهم آورد.
بررسی طرح درس ها و یادداشت های کلاسی:
طرح درس ها به ارزشیابان نشان می دهند، معلم چگونه درباره ی هدف های آموزشی فکر می کند. علاوه بر این، توجه به دفتر کلاس و یادداشت های معلم (مانند آزمون هاو تکالیف) نشان می دهد، چگونه معلم طرح درس، هدف های آموزش و آزمون ها را با یکدیگر مرتبط و هم خوان کرده است.
مراجعه به اولیای مدرسه:
غالباً مدیران و سر گروه های آموزشی می توانند در اجرای ارزشیابی نقش داشته باشند. به علاوه، بسیاری از معلمان تمایل دارند، اولیای مدرسه آنان را ارزشیابی کنند. این روش برای ارزشیابی قابلیت های معلمان مناسب است.
اگر هدف ارزشیابی، بهبود و رشد قابلیت های معلمان است، سایر ارزشیابان هم باید در فرایند ارزشیابی شرکت داشته باشند.
خود ارزشیابی، اطلاعاتی رادرباره ی دیدگاه معلمان نسبت به توانایی هایشان ارائه می دهد. علاوه بر این، ارزشیابی توسط همکاران و دانش آموزان نیز ممکن است در این زمینه سودمند واقع شود.
معلمانی که می خواهند توانایی های تدریسشان را بهبود دهند، مشتاق هستند بدانند که سایر معلمان و دانش آموزانشان نسبت به آنان چه نظری دارند. زیرا هر روز با آنان تعامل دارند و نباید نظراتشان نادیده گرفته شود.
گزارش نتایج ارزشیابی
برگزاری جلسه با معلمان، بعد از مشاهده ی کلاس درسشان توسط ارزشیابان، می توانند بازخورد های مناسبی را درباره ی قوت ها و ضعف ها، به معلمان ارائه کند. در این زمینه ارزشیابان باید به یاد داشته باشند:
- بازخوردها را به طور مناسب و مثبت ارائه دهند؛
- ایده ها و پیشنهادهای خودشان را به گونه ای مطرح کنند که برای معلمان قابل درک باشد؛
- شرایط لازم برای دست یابی به هدف های ارزشیابی را فراهم آورند؛
- بین پاداش و انتقاد از رفتارهای معلمان، تعادل برقرار کنند؛
- به اندازه ای بازخورد ارائه کنند که معلمان را ناامید و غمگین نسازند؛
برقراری ارتباط بین ارزشیابی معلمان با رشد حرفه ای
یکی از وظایف دشوار معلمان، ارزشیابان و مدیران، برقراری ارتباط بین ارزشیابی و رشد حرفه ای معلمان است. به منظور برقراری چنین ارتباطی، از روش های زیر می توان یاری گرفت:
- کار با معلمان به منظور تعیین هدف های قابل دست رس؛
- فراهم کردن نقد سازنده و پیشنهاداتی برای بهبود ضعف ها و تقویت قوت ها؛
- به خدمت گرفتن تجربه های معلمان برای بهبود عملکرد معلمان دارای تجربه ی کم تر.
نگرانی های معلمان
اغلب معلمان با تجربه اظهار می دارند، ارزشیابی ها فایده ندارند. بعضی از این نگرانی ها که بسیار هم اساسی هستند، عبارت اند از:
شرکت ندادن معلمان در تعیین و انتخاب ملاک های ارزشیابی:
بنابراین، مشارکت معلمان در تعیین ملاک های ارزشیابی، بر اعتبار نتایج و اعتماد معلمان به یافته های آن ها می افزاید.
اختصاص ندادن زمان کافی به ارزشیابی:
بنابراین، باید برای ارزشیابی معلمان زمان لازم را در نظر گرفت. علاوه بر این، ارزشیابی معلمان باید به دفعات انجام شود تا بتوان بر اساس نتایج آن، بازخوردهای لازم و مناسب را به آن ها ارائه کرد.
خوب عمل نکردن ارزشیابان به وظایف محوله:
زمانی این نگرانی شدیدتر می شود که به عنوان ارزشیاب از افرادی استفاده کنیم که تجربه ی تدریس و حضور در کلاس درس را ندارند.
علاوه بر این، برای ارزشیابی، از ملاک های گنگ، ذهنی و نامتجانس بهره بگیریم. بنابراین، استفاده کردن از ارزش یابانی که شرایط لازم را دارند، اطمینان معلمان را به نتایج ارزشیابی بالا می برد.
سودمند نبودن نتایج ارزشیابی برای رشد آتی معلمان:
بیش تر معلمان باور ندارند که فرایند ارزشیابی برای رشد آتی آنان سودمند است. زیرا نتایج آن در شکل دادن به برنامه های رشد حرفه ای آنان تأثیر ندارد. بنابراین، برقراری ارتباط بین نتایج ارزشیابی و رشد حرفه ای معلمان و ... اثر بخشی ارزشیابی معلم را افزایش می دهد.
نتیجه
ارزش یابی عملکرد معلم، برای معلم و ارزش یاب تجربه ی مثبتی به شمار می آید؛ البته به شرطی که فرایند آن به درستی اجرا شود و بتوان بین نتایج آن با برنامه های رشد حرفه ای معلمان، پیوند لازم را برقرار کرد.
مرکز یادگیری سایت تبیان - گردآورنده: شکوفه باصری
تنظیم: نوربخش
