تبیان، دستیار زندگی
پیامبر صلی الله علیه و آله مأمور شد که از مکه به مدینه هجرت کند پیامبر صلی الله علیه و آله در 27صفر سال اول هجری ( 10 سپتامبر سال 622م ) از مکه بیرون آمد و ده روز بعد به قبا رسید چهار ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مسجد نبوی

پیامبر صلی الله علیه و آله مأمور شد که از مکه به مدینه هجرت کند پیامبر صلی الله علیه و آله در 27صفر سال اول هجری ( 10 سپتامبر سال 622م ) از مکه بیرون آمد و ده روز بعد به قبا رسید چهار روز در آنجا ماند و در 12ربیع الاول ( 24


سپتامبر ) رهسپار مدینه شد پیامبر اعلام کرد : جایی را برای ساختمان مسجد و منزل خود برمی گزیند که شترش بر زمین نشیند شتر پیامبر بر زمین زانو زد که محل کنونی مسجد نبوی است حضرت آن زمین را خرید آن محل در آغاز خرابه ای بود که چندین اصله درخت خرما و شماری گور در آن قرار داشت ، پیامبر فرمان داد با قطع درختان آن را هموار کنند و از تنه و شاخه درختان در ساختمان مسجد بهره گیرند حضرت برای مسجد، سه در قرار داد : در جنوبی در انتهای مسجد، باب الرحمه در غرب و باب جبرئیل در شرق ، که خود از همین در وارد می شد ارتفاع مسجد به اندازه بلندای یک مرد بود و مساحت آن 1050متر مربع ، یعنی راستای شمالی - جنوبی آن هفتاد ذراع ( 35متر ) و راستای شرقی - غربی آن شصت ذراع ( 30متر ) مسجد با چوب درخت خرما و خشت فراز آمد و سقف آن با شاخه های نخل پوشیده شد پیامبر صلی الله علیه و آله در انتهای مسجد سایه بانی قرار نهاد که آن را صفه خواندند و غریبان و بینوایان که به اهل صفه شهرت یافتند، در آنجا منزل گزیدند
معرفی حرم
معرفی حرم
معرفی حرم
معرفی حرم

قبله

مسلمانان در مسجد نبوی ، شانزده ماه نماز را به سوی بیت المقدس خواندند، تا این که آیه 144سوره بقره نازل شد و بر
پایه آن ، قبله مسجد که رو به شمال داشت به سمت جنوب برگشت ( قد نری تقلب وجهک فی السماء فلنولینک قبلة ترضاها فول وجهک شطر المسجد الحرام ) ما گردانیدن رویت در آسمان را نیک می بینیم پس تو را به قبله ای که بدان خشنود شوی ، بگردانیم ، پس روی خود را به سوی مسجدالحرام کن

منبر

نخستین منبری که در مسجد برای پیامبر ساخته شد، سکویی گلین و بی پله بود که تازه واردان حضرتش را بشناسند وی
در نماز جمعه و دیگر مناسبت ها بر فراز آن خطبه می خواند به سال هفتم هجری ( 628م ) با استفاده از چوب درختان گز
باغهای مدینه ، منبری جدید ساخته شد

معرفی حرم

روضه شریفه

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی ، حدود روضه شریفه را مشخص فرموده است ، آنجا که می گوید : ما بین بیتی و منبری روضة من ریاض الجنة ، میان خانه و منبر من باغی از بوستانهای بهشت است روضه شریفه 22متر طول و 15متر عرض دارد در زمانهای بعد، بخش نه چندان اندکی از روضه را به بنای پیرامون خانه حضرت ( ضریح کنونی ) افزوده اند

محراب

محراب جایی است که رسول خدا (ص ) در آنجا نماز می گزارد و پیشانی خویش را به عنوان سجده در برابر حق تعالی بر
خاک آن می نهاد محل آن ، محل همین محراب فعلی است

معرفی حرم
معرفی حرم

مرقد مطهر رسول خدا (ص )

اکنون محدوده حجره طاهره که مرقد نیز در داخل آن قرار دارد، 240متر ( 16متر طول و 15متر عرض ) مساحت دارد که
ضریحی مطلا در اطراف آن کشیده شده است در چهار گوشه حجره طاهره چهار ستون مستحکم بنا شده که گنبد سبزی بر روی آن قرار دارد این حجره دارای چند در است : در حجره فاطمه (س ) که نشانه محل حجره آن حضرت سلام الله علیها است ، در تهجد در شمال حجره ، در وفود یا باب الرحمه در جهت غرب و در توبه یا باب الرسول در جهت جنوب ( قبله )
در حجره طاهره ، محلی به عنوان قبر فاطمه (س ) مشخص شده است براساس روایاتی که مدفن ایشان را در خانه خود می داند محل قبر با بقعه کوچکی مشخص شده و در داخل ضریح جای گرفته است در قسمت جنوبی این بقعه محراب فاطمه (س ) قرار دارد

معرفی حرم
معرفی حرم

ستون ها

ستون های مسجد، همه از تنه های نخل بوده و در عملیات توسعه مسجد در زمانهای گوناگون ، محل آنها تغییری نکرده
است از میان این ستون ها، نه ستون هر یک به دلیل یک ویژگی ، شهرت یافته اند :
1- ستون مخلقه این ستون بر جایی نهاده شده که نمازگاه پیغمبر بوده است
2- ستون قرعه ( عایشه یا مهاجران )، محلی برای نشست مهاجران از مکه
3- ستون توبه ( ابولبابه )، جایی که ابولبابه ، برای توبه ، خود را بدان بست
4- ستون محرس ( علی علیه السلام )، محل نماز حضرت علی علیه السلام
5- ستون وفود، محلی که پیامبر صلی الله علیه و آله ، هیأتهای نمایندگی را به حضور می پذیرفت
6- ستون سریر، مکان اعتکاف پیامبر صلی الله علیه و آله
7- ستون مربعة القبر
8- ستون تهجد، محل نماز شب و مناجات پیامبر صلی الله علیه و آله ، که اینک درجای آن محرابی ساخته اند
9- ستون حنانه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در آغاز بر تنه درخت خرمائی تکیه می کرد و خطبه می خواند نوشته اند زمانی که برای آن حضرت منبر ساخته شد از این درخت ناله ای برخاست شبیه ناله شتر ماده ای که از بچه خود جدا شود و از این رو، ستون را، ستون حنانه نامیده اند بیش از صد تن از اصحاب این روایت را نقل کرده اند

معرفی حرم
معرفی حرم




صفه :

صفه نام مکانی است که گروهی از مهاجران مسلمان که خانه نداشتند در سال های اولیه هجرت در آنجا سکونت داشتند، حدود 96متر مساحت داشت و مسقف بود و در میان باب جبرئیل و باب النساء قرار داشتافرادی مانند بلال ، ابوذر، مقداد، حذیفه و از اصحاب صفه بودند

مقام جبرئیل :

این محل بدان جهت به عنوان مقام جبرئیل شناخته شد که فرشته مقرب الهی از آنجا بر رسول خدا صلی الله علیه و آله
و سلم وارد می شده و به خدمت آن حضرت می رسیده است ، این محل اکنون داخل حجره شریفه قرار دارد پس از بازگشت پیامبر از غزوه خیبر و با توجه به افزایش  جمعیت مسلمانان ، حضرت مسجد را نیازمند توسعه یافت ، از این رو، با افزودن زمین مجاور، مساحت مسجد به دو برابر اندازه آغازین رسید و گستره خانه های پیامبر صلی الله علیه و آله در شمال و جنوب و شرق مسجد نیز دو برابر شد، بدین ترتیب ، مسجد در مستطیلی به طول 136ذراع ( 68متر ) از جنوب به شمال و عرض 114ذراع ( 57متر ) از شرق تا غرب واقع بود مسجد در زمان حیات پیامبر گرامی اسلام ، در نهایت ، 3876متر مساحت داشت

حجره پیامبر صلی الله علیه و آله

حجره یا خانه حضرت ، که اینک مرقد مطهرش در آن واقع است ، از شرق به غرب ، در سمت جنوب ( قبله )، ده ذراع و دو سوم ذراع ، و در جهت شمال ( شام ) ده ذراع و ربع ذراع و یک ششم ذراع طول داشت و عرض شرقی - غربی از دو طرف ، هفت و نیم ذراع و یک هشتم ذراع بود

طبقه همکف

طبقه همکف مسجد، که شامل مسجد قدیم و گستره توسعه جدید است ، مهم ترین بخش از مسجد نبوی را شکل می دهد

معرفی حرم

فضای اصلی

توسعه جدید که همه جای آن برای نماز است ، در طبقه همکف قرار دارد و بخش های شرقی و غربی آن همانند است بخش میانی که دو بخش جانبی را به هم پیوند می دهد ، در راستای ساختمان قدیم شکل گرفته است فضای نماز در همه جا، بجز صحن های روبازی که سقف متحرک دارند، پوشیده است در همه سقفهای مسجد، ابعاد 66 یا *18 18متر رعایت شده است ستون هایی که بار سقف بر آنهاست ، هر یک دوازده متر بلندی دارد طبقه همکف و فضای اصلی ، همه جا دارای  14متر ارتفاع است که خطافق ساختمان مسجد را ترسیم می کند ضرورت پیوند یکنواخت میان ساختمان قدیم و جدید موجب شد که نوسازی هایی در مسجد قدیم صورت گیرد، از جمله می توان به پوشاندن صحن روباز میان دو ساختمان با دوازده سایه بان برقی ، به شکل گنبدهای قدیم اشاره کرد همین طرح *18 18متری در دو فضای روباز با ابعاد *32 64 متر نیز اجرا شده است


فضاهای داخلی

طبقه همکف 27فضای روباز با 27گنبد متحرک کشویی دارد بعاد هر یک از این فضاها *18 18متر است و به گونه ای
مناسب در اطراف طرح گسترده است ناره ها فزون بر چهار مناره اصلی ، اینک شش مناره در مسجد فرازآمده است گلدسته های جدید هر یک 104متر ارتفاع دارند و ر فراز هر یک هلالی می درخشد

معرفی حرم
معرفی حرم

طبقه زیرین

در این طبقه که برابر مساحت همکف است ، شماری از أسیسات قرار دارد ارتفاع این طبقه چهار متر است و ایه های اصلی بنا که در ژرفای بیست متری کف زمین واقع ست ، از میان آن می گذرد

بام مسجد

سراسر فضای بام مسجد را برای نماز در نظر گرفته اند، به ونه ای که گنجایش نود هزار نمازگزار را دارد راه های رتباطی نمازگزاران با مسجد متعدد است ، اما برای پیشگیری ز رو دررویی با کسانی که از درهای اصلی خارج می شوند یا آنان که به طبقه زیرین می روند، چند در خروجی در کنار ورودی های هفت گانه اصلی در نظر گرفته شده که مخصوص
نمازگزاران طبقه بالاست پلکان ثابت و برقی که جمعا به سی چشمه می رسد، مسیر رفت و برگشت نمازگزاران بین سطح و زیرزمین است پشت بام را ایوانی مسقف به عرض شش متر در برگرفته است عدد شش ، در همه جای ساختمان مسجد کاربرد بسیار دارد

شکل طراحی و عناصر آن

برنامه جدید طراحی توسعه حرم شریف نبوی ، بر پایه الهام از سنتهای پایدار معماری اسلامی شکل گرفته به عنوان مثال ، طراحی چادرهای صحن مسجد با همین نگرش انجام گرفته ، به گونه ای که توانسته است میان اندیشه سنتی استفاده از پارچه های نازک برای پوشش سقف و حفظ روشنایی مسجد حتی در صورت باز بودن چادرها، ایجاد ارتباطکند

ویژگی چادرها

دوازده دستگاه از چادرهای یاد شده در دو صحن مسجد برپاشده است چادرها در حالت گشوده چهارده متر ارتفاع دارند
که با بلندای دیوار مسجد برابر است و با ابعاد صحن های مسجد کاملا هماهنگ در لابلای هر چادر، رشته سیمهایی
فلزی و انعطاف پذیر تعبیه شده است پایه هر چادر ستونی است پوشیده از مرمر سفید، با سیستمی خودکار که چادرها
را باز و بسته می کند هر چادر مساحتی به اندازه *17 18متر را می پوشاند، میان چادرها حدود 24سانتیمتر فاصله است و
هر یک ده تن وزن دارد در فصل تابستان ، به هنگام روز، پوشش سفید رنگ این چادرها گشوده می شود تا تمام صحن مسجد را زیر سایه خود گیرد این پوشش شبها جمع می شود و هوای مطبوع شامگاهی جریان می یابد

معرفی حرم
معرفی حرم
معرفی حرم
معرفی حرم

گنبدهای متحرک

کاربرد این گنبدها پوشش دادن به صحن ها در حالات مختلف جوی و تنظیم هوای داخل مسجد است در تابستان ، با تابش
نخستین پرتو خورشید، گنبدها به آرامی حرکت می کنند و صحن مسجد را کاملا می پوشانند و سایه ای دلنشین فراهم
می سازند و دستگاه های تهویه را در اجرای وظیفه خود یاری می دهند و با فرا رسیدن شب ، گنبدها به جای خود برمی گردند و سقف را برای خارج شدن فضای گرم داخل به سوی آسمان سرد شب می گشایند این بستن و گشودن در زمستان ، برعکس انجام می شود

مناره ها بعد از توسعه جدید

چهار مناره اصلی مسجد عبارتند از : مناره های سلیمانیه و مجیدیه که در دو سوی ضلع شمالی قرار گرفته و مناره های
قایتبای و باب السلام که در دو سوی ضلع جنوبی ( قبله ) قرار دارد مناره از آغاز یکی از نشانه های اصلی هر مسجد بوده ، و به سان عنصری بنیادین در مسجدسازی به شمار می رفته است در توسعه جدید مسجد نبوی نیز، با بهره گیری از این عنصر، شش مناره جدید به بلندای  104متر برپا شده و چونان نمادی زیبا برای مسجد درآمده است در بخش توسعه یافته مسجد، 2104ستون برپاست برفراز ستون ها، طاق هایی قرار دارد که فضای نماز را می پوشاند هر ستون ، پایه چهار طاق است که رواق ها و سقف ها را شکل می بخشد طاق ها با قطعاتی از سنگ گرانیت صنعتی پوشیده شده و پیرامون آن به رنگ های آبی ، خاکستری و سفید است در نقطه پیوند میان طاق و سقف ، تصاویری از گل و بوته نمایان می باشد قطر هر ستون در طبقه همکف 64سانتیمتر و ارتفاع آن 13متر است

معرفی حرم
معرفی حرم

ورودی ها و درها

در پیرامون مسجد، هفت ورودی بزرگ وجود دارد که هر یک را ستونها و سردرهایی است این درها در سمت شمال ، شرق و غرب تعبیه شده و هر یک ورودی و خروجی جداگانه ای دارد طول و عرض درها 36 متر است همه درها از جنس چوب ساج ، با قطر پانزده سانتیمتر است و  از بیرون روکشی از مس دارد در وسطهر در، دایره بزرگی است که نام محمد صلی الله علیه و آله بر آن نقش بسته و در دایره کوچکتری که در درون آن است ، رسول الله نوشته شده است درهایی دیگر به همین شکل در شرق و غرب و قبله مسجد ساخته شده است مجموع درهای طبقه همکف به ترتیب زیر است : هفت ورودی بزرگ ، هر کدام با پنج در به ابعاد 63 متر چهارده در جانبی با همان اندازه دو ورودی از پشت ساختمان ، هر کدام به سه در، با همان ابعاد

معرفی حرم
معرفی حرم

درهای نخستین مسجد :

1- باب الرحمة :
این در، در دیوار غربی مسجد قرار دارد نامگذاری آن برگرفته از حدیثی از رسول خداست که به درخواست شخصی که ازاین در وارد شده بود، از خداوند طلب نزول باران کرد و پس از هفت روز نیز طبق درخواست همان شخص تقاضای قطع  باران گردید ، این در را باب عاتکه نیز می نامند

2- باب جبرئیل :
این در، مدخل ورودی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود و در دیوار شرقی مسجد قرار دارد در روایت آمده است :
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در مدخل این در با جبرئیل ملاقات کرد و از این رو به باب جبرئیل نامگذاری شد
3- باب السلام :
این در نیز در دیوار غربی مسجد قرار دارد و از زمان بنای نخستین مسجد وجود داشته است
4- باب النساء :
یکی از درهای مهم مسجد باب النساء می باشد این در، اختصاص به رفت و آمد زنها به مسجد داشته است در طبقه زیرزمین دو ورودی شیبدار خارجی و شش پلکان به خارج و یک پلکان به داخل مسجد وجود دارد

معرفی حرم
معرفی حرم

دیوارها، سقف ها، سنگفرش ها

همه سقفها از گرانیت صنعتی است شکل غالب در همه سقفها مربع است ، کوچک و بزرگ ، ضلع مربعهای بزرگ ، هجده متر و ضلع مربعهای کوچک شش متر است دیوارهای بیرونی ، به طور کلی با گرانیت طبیعی پوشیده شده و اندکی گرانیت صنعتی در نماسازی آن به کار رفته است دیوارها ازاره ای مرمری دارد برای زیباسازی نمای ساختمان از آجر سبز رنگ ( آجر مغربی و عربی ) با روکش طلا دربالای ورودی ها استفاده شده است در چارچوبها نیز کاشی های طلاکاری شده به چشم می خورد دیوارها، تا ارتفاع سه متر پوششی از گرانیت محلی ( رزیزه ) دارند و نمای قسمت بالاتر، سنگ گرانیت بکری سوخته است نظر به اهمیت ورودیهای هفت گانه و ضرورت نمایان بودن آن ، کف سرسراهای ورودی به گونه ای ویژه با سنگ مرمر سفید و ستاره ای هشت پر در میان ، پوشیده شده است
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.