رونمایی از کهن‌ترین نسخه قرآن

همراه با ترجمه فارسی

با حضور آقای لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی

رئیس مجلس در این مراسم که به همت کتابخانه مجلس شورای اسلامی و موسسه خانه کتاب و موزه «توپقاپی» استانبول برگزار شد، به جایگاه قرآن کریم بین فرق اسلامی اشاره کرد و گفت: در شرایط پرتحرک سیاسی که در جامعه حکمفرماست، تمسک به قرآن کریم یک امر بسیار مهم برای همگرایی فرقه‌های مختلف اسلامی محسوب می‌شود. رئیس مجلس همچنین از ابتکار عمل حجت الاسلام رسول جعفریان رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی تقدیر و تشکر کرد و دوره مدیریت وی در کتابخانه مجلس را از درخشان ترین دوره های مدیریت در این کتابخانه خواند.

حجت‌الاسلام محمد علی مهدوی‌راد سخنران بعدی این مراسم، نخستین و آخرین پیام قرآن کریم را هدایت‌گری و هدایت‌آفرینی برشمرد و گفت: اگر اندکی بیشتر از قبل به آیه آیه‌های قرآن کریم و کلام ائمه اطهار(ع) توجه کنیم، خواهیم دانست که این آیات و فرمایشات، در تمام ابعاد زندگی بشر تاثیر شگرفی داشته و انسان را به بلندترین قله‌های کرامت هدایت کرده‌اند.

استاد علوم دینی افزود: قرآن باید در متن زندگی ما وارد شود و در تمام عرصه‌های زندگی از آن پیام بگیریم تا قرآن کریم در هیچ یک از حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دچار مهجوریت نشود.

در ادامه این مراسم «ایلبر اُرتایلی»، مدیر موزه توپقاپی استانبول، خواستار برگزاری جلسات و کنفرانس‌های مشترک میان ایران و ترکیه شد و گفت: ایران در زندگی ترکان مانند یونان قدیم در نزد اروپاییان جایگاه مهمی داشته و دارد، به گونه‌ای که ترکان در طول تاریخ، ایران‌شناسان بزرگی پرورش دادند. چهل درصد لسان زبان ترکی ما فارسی است و دین و زبانمان را مدیون ایرانیانیم.

مدیر موزه توپقاپی استانبول در پایان عنوان کرد: کتابخانه توپقاپو برای نخستین بار است که از موزه «امانت مقدسه» که مهم‌ترین قسمت کتابخانه به شمار می‌آید، یک اثر ارزشمند به کتابخانه مجلس شورای اسلامی اهدا کرده که امیدوارم این رابطه به همین شکل ادامه داشته باشد.

سیدمحمد عمادی حائری، پژوهشگر قرآن موزه توپقاپی استانبول نیز در این مراسم گفت: این اثر شگفت‌انگیز، نسخه‌ای است از قرآن کریم همراه با ترجمه و تفسیرِ فارسی آیات(نیمی از سوره کهف و سوره‌های مریم، طه، انبیاء و حج) که اصل آن در بخش خزینه امانت کتابخانه کاخ موزه توپقاپی استانبول نگهداری می‌شود. این مصحف علاوه بر این‌که کتابت و نسخه‌آرایی آن جلوه‌ای کم‌نظیر از هنر قدسی را به نمایش می‌گذارد و متن آن در شمار قدیم‌ترین تفاسیر فارسی قرآن به شمار می‌آید، کهن‌ترین نسخه مترجم قرآن است که تاریخی مشخص دارد.

وی با بیان این‌که قدیمی‌ترین نسخه‌های تاریخ‌دار فارسی که تاکنون می‌شناسم، سه نسخه از قرن پنجم‌‌اند و «الأبنیه عن حقایق الأدویه موفق الدین ابومنصور علی هروی»، «شرح التعرف لمذهب التصوف»، «هدایه‌المتعلمین فی‌الطب ابوبکر ربیع بن احمد اخوینی بخاری» عناوین آن‌ها را تشکیل می‌دهند، گفت: پس از این نسخه‌ها، دستنویس‌ نفیس «معانی کتاب‌الله تعالی و تفسیره المنیر» که در سال 484 قمری کتابت شده، چهارمین نسخه تاریخ‌دار فارسی به شمار می‌رود.

پژوهشگر قرآن موزه توپقاپی استانبول ادامه داد: بر اساس بخش‌های موجود از سور و آیات قرآن در نسخه توپقاپی، اگر نسخه حاضر مجلد هشتم باشد، دوره تفسیر نسخه توپقاپی در چهارده مجلد خواهد بود. بدین ترتیب، ما با دو تقسیم‌بندی از دوره تفسیر حدادی روبرو ییم؛ دوره چهارده پاره که یگانه مجلد بازمانده از آن(نسخه توپقاپی) مجلد هشتم دوره است و دوره ده پاره که تنها مجلد موجود آن(نسخه بریتانیا) مجلد ششم دوره است.

عمادی حائری اظهار کرد: نسخه توپقاپی که مجلد هشتم از دوره کامل تفسیر است، 238 برگ(برابر با 476 صفحه) دارد و از آغاز و انجام کامل است. قطع نسحه رحلی و اندازه آن 5/24 در 34 سانتی‌متر است. جابه‌جایی چند برگ آغازین نسخه توپقاپی در شکل کنونی، نشان می‌دهد که نسخه توپقاپی بعدها تجدید صحافی شده است. بریدگی کناره برخی برگ‌ها و جدید بودن جلد نسخه نسبت به قدمت اصل آن، نشانه‌های دیگری اند که این تجدید صحافی را تایید می‌کنند.

در پایان مراسم، از کهن‌ترین نسخه دست‌نویس ترجمه قرآن کریم رونمایی و گواهی ثبت نسخه التفهیم بیرونی در حافظه جهانی به کتابخانه مجلس شورای اسلامی تحویل و جوایزی به پژوهشگران نمونه همکار کتابخانه مجلس و مرکز پژوهشی میراث مکتوب از جمله سیدسعید میرمحمدصادق، سیدمحمد عمادی حائری و علی صفری آق قلعه اهدا شد.

همچنین با اهدای تابلو فرشی منقوش به آیات قرآن کریم، از سفیر ترکیه و رییس کاخ کتابخانه توپقاپی تقدیر شد.

بخش هنری تبیان

سایت میراث مکتوب