رازهایی برای محبوبیت !
بخشندگى مَرد، او را نزد رقیبان و مخالفانش محبوب مىسازد و بخل او، او را نزد فرزندان خودش منفور مىکند .
امام على علیه السلام فرمود:
«جُودُالرَّجُلِ یُحَبَّبُهُ اِلىأَضْدادِهِ وَبُخْلُهُ یُبْغِضُهُ اِلىأَوْلادِهِ. » ؛
بخشندگى مَرد، او را نزد رقیبان و مخالفانش محبوب مىسازد و بخل او، او را نزد فرزندان خودش منفور مىکند. (غررالحکم ج3 ص358 )
گاهى نزدیکان، دور مىشوند و دوران، نزدیک.
خویشان، بیگانه مىگردند، و بیگانگان، خویش!
عامل آن را در نوع رفتار و معاشرت باید جستجو کرد و دریافت که چه چیزهایى محبوبیت آور است و چه عواملى نفرت و گریز پدید مىآورد.
در سخن مولى، جود و بخل که صفتى نفسانى در ما و نوعى رابطه مالى و مادى با دیگران است، از جمله این عوامل محبّتآور یا نفرتآور به شمار آمده است.
دوستان و خویشاوندان هم اگر شاهد بذل و بخشش نباشند، کمکم فاصله مىگیرند و رابطهها را مىکاهند و اگر خیرى ببینند، جذب شوند و گرد مىآیند، هر چند خویش نباشند.
این، صفت مطلوبى نیست، ولى به هر حال، طبع بشر اینگونه سرشته است که بنده و مرید و هوادار کسى شود که بخشنده باشد. به قول سعدى:
بنده حلقه به گوش ارننوازى برود لطف کن لطف، که بیگانه شود حلقه به گوش
در خانواده و نسبت به فرزندان نیز چنین است. علاوه بر حقوق واجب و تعهدات شرعى و قانونى که پدر نسبت به تأمین نیازهاى مالى فرزندان دارد، برخورد سخاوتمندانه، او را نزد همسر و فرزندان خویش محبوب مىسازد.
برعکس، اگر شاهد بخل و امساک باشند، بیزار مىشوند و چه بسا چشم انتظار روزى که پدر نباشد و آنان رها از این محدویتها و سختگیرىها به نوایى برسند!
جود، کلید است و بخل، قفل. مبادا قفل را در جاى کلید به کار گیریم و به جاى گشودن، ببندیم...
آراستگى
امام على علیه السلام فرمود: «أَلتَّجَمُّلُ مِنْأَخْلاقِ المُؤمِنینَ»؛ آراستگى از اخلاق مؤمنان است. (غررالحکم)
وقتى خدا زیباست و زیبایى را دوست مىدارد، دین او هم زیباست و دستورهاى مکتبى هم آراسته و زینت بخش اخلاق و زندگى و نشاط آور براى جسم و روح است.
دین چه گناه دارد، اگر برخى پیروان آن، به رهنمودش عمل نکنند و موجب شوند چهره نازیبایى از آیین خداى جمیل و جمال آفرین انعکاس یابد؟!
نظم و نظافت و تمیزى و آراستگى، رهآورد غرب و اروپاییان نیست، بلکه فرمان اکید و صریح دین ماست. سیره بزرگان دین نیز، شاهد این مدعاست.
وقتى رسول خدا همواره آراسته و منظم بود و مىفرمود که از خلق و خوى یک مؤمن، آن است که وقتى به دیدار برادران دینى مىرود، یا در جمع آنان حضور مىیابد، آراسته ظاهر شود، نگاه مکتب به این مسأله روشن مىشود.
آراستگى، غیر از مدپرستى و خودباختگى و تشبیه به بیگانگان در قیافه و لباس و آرایش است.
حد و مرز گناه نیز باید شکسته نشود و به نام آراستگى قیافههاى فسادانگیز نباید رواج یابد.
نه ژولیدگى و وارفتگى و بدبویى و یقه چرکى، نه تقلید از بیگانه و الگوگیرى از گروه هاى مبتذل و شکل و شمایل بىهویتها و خود باختگى در برابر فرهنگهاى وارداتى.
بلکه... آراستگى آمیخته به عفاف و پاکدلى و پاکدامنى، آنگونه که پیشوایان دین داشتند و مىخواستند.
نشانههاى فرزانگى
امام على علیه السلام فرمود:
«ثَلاثَهٌ تَدُلُّ عَلىعُقُولِ أَرْبابِها: أَلرَّسُولُ وَالْکتابُ وَالْهَدِیَّةُ»؛ سه چیز، نشان دهنده عقل و خرد صاحبان آنهاست: فرستاده، نامه و هدیه. (غررالحکم ج3 ص343 )
قضاوت ما درباره افراد، براساس عملکرد آنان است.
عملکردهایى که میزان خردمندى و فرزانگى اشخاص است، در جنبههاى اجتماعى و معاشرت، بهتر نمودار مىگردد. فرستاده و قاصدى که از سوى شما پیام و چیزى را به دیگرى مىرساند، در قدرت انتقال و مراعات ادب نماینده شما محسوب مىشود.
نوشته و نامهاى را نیز، که به صورت درخواست، شکایت، انتقاد، تقاضا، یا ابراز محبت و علاقه به کسى مىنویسید، تراوش فکر شماست. در اینکه با چه لحن و بیانى چه مطلبى را نوشته و خواسته و گفتهاید، باز پاى عقل و خرد شما در میان است.
هدیه و تحفهاى را هم که به هر مناسبت و دلیل براى کسى مىبرید، جایزهاى را که به کسى مىدهید، سوغاتى که براى دیگرى از سفر مىآورید، در همه اینها مراعات اصل هدیه و جنس و نوع آن و تناسبش با مخاطب و دریافت کننده، شرط عقل است.
همچنان که تا مرد سخن نگفته باشد، عیب و هنرش نهفته باشد، تا شخصى هم چیزى ننویسد یا پیامى و قاصدى نفرستد. به میزان خردمندى او نمىتوان پىبرد.در گفتهها، نوشتهها، درخواست ها و هدیهها، عقل خود را به نمایش مىگذارید. آثار باید آینه روحیات زلال و اندیشههاى درست باشد.
فرآوری : محمدی
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع : حكمتهاى علوى علیه السلام ، جواد محدّثى
