انتقال نقطه و خط تا قطع و وصل جریان الکتریسیته

در قدیم انتقال پیام و رساندن خبر از شهری به شهر دیگر هفته ها و ماه ها وقت می گرفت، چون پیام رسان می بایست پیاده یا سوار بر اسب به طرف مقصد حرکت می کرد.

دوره هخامنشیان تحولی در کار پیام رسانی ایجاد شد و نوعی پست سریع شکل گرفت که آن را "برید" نامیدند. ایرانیان به این ترتیب که برای اعلام خبرها و پیام های بسیار مهم و فوری، یک بلندی، مثلاً کوه یا تپه آتش بزرگی برمی افروختند، به طوری که شعله و دود آن از فاصله بسیار دور قابل دیدن باشد و با خاموش و روشن کردن مکرر آتش، طبق فرمول خاص به عوامل خود در سوی دیگر اطلاعاتی می دادند.

بدین گونه پیام رسانی به وسیله آتش را می توان پدر یکی از مهمترین اختراعات عصر بعد یعنی تلگراف دانست، با این تفاوت که به جای روشن و خاموش کردن آتش، در سیستم تلگرافی از قطع و وصل کردن جریان الکتریسته استفاده می شود و الفبای مورس شکل گرفت.

مورس که به عنوان مخترع الفبای رمز تلگراف شهرت جهانی پیدا کرد، ماساچوست آمریکا متولد شد و پس از گذراندن تحصیلات عمومی، به خاطر علاقه مفرطی که به هنر نقاشی داشت، برای فراگیری آن روانه لندن گردید.

وی در سفری که به اروپا داشت، در مسیر بازگشت به آمریکا، در کشتی آمپر دانشمند معروف فرانسوی و مخترع آهنربای الکترونیکی بود. مورس با مشاهده آهن ربای الکتریکی و شنیدن رابطه آن با جریان، فکری در ذهنش جرقه زد، وی به این فکر افتاد که اگر الکتریسیته در هر نقطه از مسیر جریان قابل تشخیص باشد، پس می توان هر پیامی را به وسیله آن از نقطه ای به نقطه دیگر منتقل کرد.

این فکر او منجر به اختراع تلگراف شد. با پیدایش تلگراف، تغییرات زیادی در شیوه اطلاع رسانی ایجاد شد. افراد به راحتی و بدون نیاز به سفرهای طولانی و خطر ساز، قادر بودند پیام های خود را به وسیله حروف مورس به هر کجای دنیا ارسال کنند.

پس از تلاش های زیادی که مورس برای این اختراع خود انجام داد، از سوی مردم و دولت مورد استقبال قرار نگرفت، سرانجام در سال 1843 کنگره آمریکا موافقت کرد که 30 هزار دلار در اختیار او گذاشته شود تا میان واشینگتون و بالتیمور یک خط تلگرافی بکشد.

سپس در 24 ماه مه 1844 اولین پیام تلگرافی از واشینگتون به بالتیمور مخابره شد که موفقیت آن، نام مورس را به شهرت رساند.

به این ترتیب استفاده از تلگراف در دنیا عمومی شد و زمینه پیدایش اختراع های دیگری را نیز مهیا کرد.

نمونه های دیگر از مدل های  تلگراف در بین مردم

تلگراف طبلی

این شیوه در قبایل ساکن آفریقا و آمریکای مرکزی به طور گسترده ای استفاده می شد بدین شکل که از طبل در اعلام اخبار استفاده می کردند. برای نمونه در دوره جنگ اول ایتالیا با حبشه، نجاشی امپراتور حبشه از کلیه تغییرات مکانی نیروهای ایتالیائی به سرعت آگاه می شد.

تلگراف نوری

این روش در عهد باستان هم وجود داشت، در بیزانس هم رواج پیدا کرد. برای نمونه در صده های نهم و دهم، زمانی که کیلیکا،  جنوبی ترین مرز بیزانس و سرزمین اسلامی با هم به کشمکش می پرداختند، تلگراف نوری اهمیت خاصی پیدا کرد.  این وسیله سیستمی از آتش و چراغ بود که در تپه های متوالی روشن و خاموش می شدند و به مرکز آن که در ایوان کاخ بزرگ قسطنطنیه بود می رسید. به این وسیله خبر هرگونه تجاوز مرزی پس از یک ساعت به پایتخت می رسید.

تلگراف در ایران

دوازده سال پس از نصب دستگاه تلگراف در وانشگتن، در اسفند ماه 1236،  شاگردان مدرسه دارالفنون با راهنمائی استاد خود، مسیو کرشش اتریشی، میان دو اتاق مدرسه خط تلگراف کشیدند و مخابره آزمایشی موفقی انجام دادند.

در همان سال بین عمار سلطنتی ارگ و باغ لاله زار سیم تلگراف کشیده شد و از آن پس مقرر شد که سیم کشی به نقاط دیگر شروع شود. در تیر ماه 1238 نخستین خط تلگراف به طول حدود 300 کیلومتر میان تهران و چمن سلطانیه در نزدیکی زنجان ـ که اردوگاه تابستاین ناصرالدین شاه بود ـ کشیده شد. این خط در اسفند ماه 1239 به تبریز رسید. از آن پس به تدریج ارتباط تلگرافی میان شهرهای ایران برقرار شد. در سال 1242 خط تبریز به شبکه تلگرافی روسیه متصل شد و بین سران دو کشور ایران و روسیه تلگراف های تبریک مبادله شد.

به این ترتیب بسیاری از امور به راحتی در بین دو مکان تبادل می شد و زمینه های زیادی را در پیشبرد علم ایجاد کرد.