ویژگی های فرمانده سپاه!
سستی انسان در انجام کارهایی که بر عهده اوست، و پافشاری در کاری که از مسئولیت او خارج است، نشانه ناتوانی آشکار، و اندیشه ویرانگر است .
«و لیکن آثر رئوس جندک عندک من واساهم فی معونته، و افضل علیهم من جدته، بما یسعهم و یسع من وراءهم من خلوف اهلیهم، حتی یکون همهم هما واحداً فی جهاد العدو؛ فان عطفک علیهم یعطف قلوبهم علیک، و ان افضل قره عین الولاه استقامه العدل فی البلاد، و ظهور موده الرعیه. و انه لا تظهر مودتهم الا بسلامه صدورهم، و لا تصح نصیحتهم الا بحیطتهم علی ولاه الامور و قله استثقال دولهم، و ترک استبطاء انقطاع مدتهم، فافسح فی امالهم و واصل فی حسن الثناء علیهم و تعدید ما أبلی ذوو البلاء منهم؛ فان کثره الذکر لحسن أفعالهم تهز الشجاع، و تحرض الناکل، ان شاء الله» ؛ «برگزیده ترین فرماندهان سپاه تو، باید کسی باشد که از همه بیشتر به سربازان کمک می رساند(با آنان مواسات دارد)، و از امکانات مالی خود بیشتر در اختیارشان می گذارد، به اندازه ای که خانواده هایشان در پشت جبهه، و خودشان در آسایش کامل باشند، تا سربازان اسلام در نبرد با دشمن تنها به یک چیز بیندیشند. همانا مهربانی تو با سربازان، دل هایشان را به تو می کشاند، و همانا برترین روشنی چشم زمامداران، برقراری عدل در شهرها و آشکار شدن محبت مردم نسبت به آن ها است، که محبت دل های رعیت جز با پاکی قلب هایشان پدید نمی آید، و خیرخواهی آنان زمانی است که دور رهبران را با رغبت و شوق بگیرند، و حکومت بار سنگینی را بر دوش رعیت نگذارد، و طولانی شدن مدت زمامداری بر ملت ناگوار نباشد. پس خواسته ها و آرزوهای سپاه را برآور، و از آنان همواره ستایش کن و کارهای سخت و مهمی را که انجام داده اند، بر شمار، زیرا یادآوری کارهای ارزشمند آنان، شجاعان را بر می انگیزاند، و ترسوها را به تلاش وا می دارد، انشاء الله».
شواهد از روایات امام
1. «أما بعد، فقد بعثت الیکم عبداً من عبادالله عزوجل، لا ینام ایام الخوف، و لا ینکل عن الاعداء ساعات الروع، اشد علی الفجار من حریق النار، و هو مالک بن الحارث اخو مذحج، فاسمعوا له اطیعوا امره فیما طابق الحق، فانه سیف من سیوف الله، لاکلیل الظبه، و لا نابی الضریبه: فان امرکم ان تنفروا فانفروا، و ان أمرکم ان تقیموا فاقیموا، فانه لا یقدم و لا یحجم، و لا یوخر و لا یقدم الا عن امری، و قد آثرتکم به علی نفسی لنصیحته لکم، و شده شکیمته علی عدوکم». (نهج البلاغه نامه38)
«پس از ستایش پروردگار! من بنده ای از بندگان خدا را به سوی شما فرستادم که در روزهای وحشت نمی خوابد، و در لحظه های ترس از دشمن، روی نمی گرداند. بر بدکاران از شعله های آتش تندتر است؛ او مالک پسر حارث مذحجی است، آن جا که با حق است، سخن او بشنوید، و از او اطاعت کنید. او شمشیری از شمشیرهای خداست که نه تیزی آن کند می شود، و نه ضربتش بی اثر است. اگر به شما فرمان کوچ دهد، کوچ کنید، و اگر گفت بایستید، توقف کنید، که او در پیش روی و عقیب نشینی و حمله، بدون فرمان من اقدام نمی کند. مردم مصر! من شما را بر خود برگزیدم که او را برای شما فرستادم، زیرا او را خیرخواه شما دیدم، و سرسختی او را در برابر دشمنانتان پسندیدم».
ارزیابی نظامیان
«ثم اعرف لکل امریء منهم ما ابلی و لا تضیفن بلاء امریء الی غیره و لا تقصرن به دون غایه بلائه، و لا یدعونک شرف امریء الی ان تعظم من بلائه ما کان صغیرا، و لا ضعه امری ء الی ان تستصغر من بلائه ما کان عظیما. واردد الی الله و رسوله ما یضلعک من الخطوب، و یشتبه علیک من الامور؛ فقد قال الله تعالی لقوم احب ارشادهم:«یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم، فان تنازعتم فی شیء فردوه الی الله و الرسول» فالرد الی الله: الأخذ بمحکم کتابه، و الرد الی الرسول الاخذ بسنته الجامعه غیر المفرقه» ؛ «و رنج و زحمات هر یک از آنان را در یک ارزش یابی دقیق شناسایی کن، و هرگز تلاش کسی را به حساب دیگری نگذار، و ارزش خدمت او را ناچیز مشمار. مبادا شرافت و بزرگی کسی موجب شود کار کوچکش را بزرگ بشماری، یا گمنامی کسی باعث شود کار بزرگ او را ناچیز بدانی. مسائل و مشکلاتی را که در احکام نظامیان برای تو پدید می آید، و اموری که برای تو شبهه ناک هستند، به خدا، و رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بازگردان، زیرا خدا به مردمی که علاقه داشت، هدایتشان کند، فرمود«این کسانی که ایمان آورده اید، از خدا و رسول و امامانی که از شما هستند، اطاعت کنید، و اگر در چیزی نزاع دارید، آن را به خدا و رسولش بازگردانید».
پس بازگرداندن چیزی به خدا، یعنی عمل کردن به قرآن، و بازگرداندن به پیامبر(صلی الله علیه و آله) یعنی عمل کردن به سنت او که وحدت بخش است، نه عمل پراکندگی».
-شواهد از آیات قرآن و سخنان امام(علیه السلام)
اول: آیات قرآن
1. «إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِینَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّـهِ وَرَسُولِهِ لِیحْكُمَ بَینَهُمْ أَن یقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غڑ وَأُولَـٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ »(51/النور) ؛ «سخن مؤمنان، هنگامی که به سوی خدا و فرستاده اش فرا خوانده می شوند تا در میان آنان داوری کند، فقط این است که می گویند: «شنیدیم و اطاعت کردیم» و تنها آنان رستگار (و پیروز)ند».
دوم: روایات امام
1. «اما بعد، فان تضییع المرء ما ولی، و تکلفه ما کفی، لعجز حاضر، ورای متبر، و ان تعاطیک الغاره علی اهل قرقیسیا، و تعطیلک مسالحک التی ولیناک لیس بها من یمنعها، و لا یرد الجیش عنها- لرای شعاع. فقد صرت جسرا لمن اراد الغاره من اعدائک علی اولیائک، غیر شدید المنکب، و لا مهیب الجانب، و لا ساد ثغره، و لا کاسر لعدو شوکه، و لا مغن عن اهل مصره، و لامجز عن امیره»؛(نهج البلاغه نامه61)
« پس از یاد خدا و درود! سستی انسان در انجام کارهایی که بر عهده اوست، و پافشاری در کاری که از مسئولیت او خارج است، نشانه ناتوانی آشکار، و اندیشه ویرانگر است. اقدام تو به تاراج مردم(قرقیسا) در مقابل رها کردن پاسداری از مرزهایی که تو را بر آن گمارده بودیم و کسی در آن جا نیست تا آن جا را حفظ کند، و سپاه دشمن را از آن مرزها دور سازد اندیشه ای باطل است. ته در آن جا پلی شده ای که دشمنان تو از آن بگذرند و بر دوستانت هجوم آورند، نه قدرتی داری که با تو نبرد کنند، و نه هیبتی داری که از تو بترسند و بگریزند، نه مرزی را می توانی حفظ کنی، و نه شوکت دشمن را می توانی درهم بشکنی، نه نیازهای مردم دیارت را کفایت کنی، و نه امام خود را راضی نگه داری»
فرآوری : محمدی
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع : پایگاه اطلاع رسانی حجت السلام محمد علی محسن زاده
