تاثیرانقلاب‌اسلامی بر كشورهای دیگر(در طول‌سی‌سال )

انقلاب اسلامی ایران كه در ”ھ 22ب‌همن ”ھ 1357به پیروزی رسید در درون مرزهای ملی خود محصور نماند و در ورای مرزها نیز تاثیرات و بازتاب‌های مهمی داشت كه اكنون تاثیر انقلاب بر برخی از كشورها را از نظر می گذرانیم.

انقلاب اسلامی و مبارزه مردم فلسطین

تاثیر انقلاب اسلامی در فلسطین قوی تر از هر مکان دیگری بود؛ زیرا مسلمانان فلسطین در حالی که تحت اشغال وحشیانه صهیونیستی به سر می‌بردند، ناامیدتر و فروپاشیده تر از تمامی ملل مسلمان بودند. در چنین شرایطی، سرزمین‌های اشغالی شاهد حرکت بزرگ و عظیم بیداری اسلامی به عنوان بخشی از نهضت اسلامی گسترش یافته در منطقه بودند که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز شد.

مردم فلسطین که سال‌ها طعم تلخ مشکلات و ناگواری‌های اشغال را تحمل کرده و ناامید از تلاش‌های ناسیونالیسم سکولار عربی شده بودند، با وقوع انقلاب اسلامی ایران جان تازه ای گرفتند.

تاثیر شخصیت امام خمینی برروی روشنفکران فلسطینی سبب شد که آنها در جستجوی راه هایی برای اعمال تعلیمات امام خمینی در فلسطین برآیند، به این ترتیب بعد از دهه‌های 50، 60 و 70 میلادی که اسلام از صحنه فلسطین خارج شده بود مجددا فلسطین به مرکزیت نهضت بیداری اسلامی معاصر تبدیل شد و با این پشتوانه جدید به مقابله با اسرائیل رفت و از این به بعد اصول جهاد، شهادت و فداکاری در راه هدف که سمبل‌های شیعیان و شعارهای انقلاب بود، به عنوان اصول راهبرد فلسطینی‌ها مطرح شد.

یکی از پدیده هایی که تاثیر انقلاب اسلامی را بهتر از هر چیزی در فلسطین نشان می‌دهد، قیام مردم فلسطین در قالب جنبش «انتفاضه» است. این جنبش در میان سخت ترین شرایط بین المللی و منطقه ای و محلی، همچنان در مسیر خود تا رسیدن به احقاق حقوق مردم فلسطین، اصرار دارد.

شهید دکتر فتحی شقاقی، رهبر پیشین سازمان جهاد اسلامی فلسطین، در خصوص تاثیر انقلاب اسلامی بر مبارزات مردم فلسطین گفته بود: «این انقلاب به ما فهماند که پیروزی ما در گرو پیروی از راه امام خمینی (قدس سره) است؛ از همین رو، ناگهان در و دیوار مساجد سرزمین‌های اشغالی به ویژه مسجدالاقصی با تصاویر حضرت امام تزئین شد. امروز نیز شاهد آن هستیم که آیت الله خامنه ای همان مشی امام (قدس سره) را ادامه می‌دهند و مساله فلسطین را در شمار مسائل اصلی مسلمانان قرار داده اند.»

وی در جای دیگری انتفاضه را از برکات مهم انقلاب اسلامی ایران می‌داند و می‌افزاید: «انتفاضه یکی از ثمرات بیداری اسلامی است که امام خمینی (قدس سره) در منطقه و بویژه در فلسطین به وجود آورد.»

حضور اسلامگرایان در ترکیه

یکی از مهم ترین دلایل رشد اسلامگرایی ترکیه در کنار عوامل داخلی موجود در این کشور وقوع انقلاب اسلامی است. به نظر می‌رسد پس از فروپاشی رژیم پهلوی در ایران، حداقل اندیشه تشکیل نوعی از حکومت اسلامی در ترکیه که خود سال‌ها مرکز حکومت اسلامی عثمانی بود را دوباره زنده کرد.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاثیر قابل ملاحظه ای برافکار مسلمانان مبارز ترکیه داشت. در گزارشی که به وسیله سیا برای وزارت امورخارجه آمریکا تنظیم شده چنین آمده بود: «فلسفه امام خمینی روز به روز در ترکیه توسعه می‌یابد.»

به باور بسیاری از تحلیلگران، به قدرت رسیدن اسلامگرایان در ترکیه و شکسته شدن تابوهایی از قبیل منع انتخاب یک اسلامگرا به مسند ریاست جمهوری ترکیه، ممنوعیت حجاب اسلامی و امثال آنها که در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی در این کشور لائیک بوقوع پیوسته، چیزی جز تاثیر معنوی انقلاب اسلامی ایران بر این کشور همسایه نمی تواند باشد.

در حال حاضر پرواضح است که اسلامگرایان در ترکیه با الهام از همسایه شرقی خود که برای اولین بار اسلام را در حکومت وارد کرد، آراء مسلمانان ترکیه را کسب و به بالاترین مسند حکومت در این کشور دست پیدا کرده اند.

تاثیر انقلاب اسلامی بر سوریه

تأثیر انقلاب اسلامی در سوریه ویژگی کاملاً مجزایی دارد و محسوس ترین نمود آن، تبدیل دو دولت به متحدان تقریباً استراتژیک بوده است. پدیده ی صدور انقلاب به عنوان اولین و طبیعی ترین مولود انقلاب اسلامی، به طور متعارف پیامی برای اتحاد و جذب امت اسلامی و نفی دولت های مستبد و وابسته در جهان اسلام و دنیای عرب بود. هم گرایی و تقارب انقلاب اسلامی و دولت جمهوری اسلامی با دولتی که رسماً پایبند ایدئولوژی ناسیونالیستی - سوسیالیستی بعث بود، بعید و بر خلاف عرف می نمود.

از تأثیرات انقلاب اسلامی ایران در سوریه به عنوان بهترین نمونه می توان از تحرک دوباره جنبش اخوان المسلمین در سالهای 1980 و 1982 یاد کرد که تقریباً پس از یک دهه رکود، تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران، مبارزات و فعالیت های خود را گسترش داد و نبرد مسلحانه وسیعی علیه رژیم بعث سوریه آغاز کرد.

جنبش اسلامی سوریه درصدد برآمد تا به روش انقلاب ایران، یک انقلاب اسلامی نیز در سوریه ایجاد کند. البته لازم به ذکر است که اختلافات بین دولت سوریه و جنبش اخوان المسلمین در این کشور از زمان روی کار آمدن حزب بعث در این کشور آغاز شده بود، لیکن تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران، این رویارویی و اختلافات وارد مرحله جدیدتر و شدیدتری شد و به سمت مبارزات مسلحانه علیه دولت سوریه سوق پیدا کرد که هدف آن براندازی دولت و ایجاد یک حکومت اسلامی در این کشور بود. در مقابل دولت سوریه نیز عکس العمل شدیدی در برابر مخالفان از خود نشان داد و به مقابله و سرکوب شدید مخالفان و جنبش اخوان المسلمین پرداخت.

از طرفی مبارزان سوریه که مبارزات خود را بر حق و آن را در راستای تحقق یک انقلاب اسلامی در سوریه می دانستند، متوقع کمک، همکاری و همدردی از طرف رهبران انقلاب اسلامی ایران بودند وانتظار داشتند که انقلاب اسلامی دولت سوریه را در مورد سرکوب مبارزان محکوم نموده و از جنبش های اسلامی سوریه حمایت نماید. در تماس هایی که از طرف رهبران و اعضای گروه اخوان المسلمین سوریه با مقامات ایرانی و رهبران انقلاب صورت گرفت، مرتباً از موضع ایران در قبال رژیم سوریه سؤال می کردند.

تاثیر انقلاب اسلامی بر افغانستان

افغانستان به دلیل هم جواری جغرافیایی و نیز اشتراکات قومی، مذهبی، زبانی و تاریخی، بیشترین تأثیر را از انقلاب اسلامی ایران گرفته است. افغانستان هم چنین سر پل مهمی برای بازتاب انقلاب اسلامی در آسیای مرکزی بود. در دهه نخست پس از انقلاب ایران، این کشور مشغول مبارزه با شوروی سابق بود که احزاب جهادی افغانستان آن را رهبری و سازماندهی می کردند. در این زمان، سربازانی که از کشورهای آسیایی شوروی در افغانستان به سر می بردند، به نوعی با مجاهدان افغان در تماس بودند.

دهه دوم انقلاب ایران، با فروپاشی اتحاد شوروی، پیروزی مجاهدان افغان و استقلال کشورهای آسیایی شوروی سابق همزمان بود که به دلیل همسایگی و مشترکات مذهبی و فرهنگی با افغانستان، تأثیرات بسیاری از احزاب و مجاهدان افغان می گرفتند. این روند تا زمان ظهور طالبان همچنان ادامه داشت، که با ظهور این گروه تقریباً این پل ارتباطی قطع شد.

به هر حال بازتاب انقلاب اسلامی در جامعه افغانستان را می توان به صورت خلاصه چنین بیان کرد

1-بیداری اسلامی؛ اگر چه بیداری و احیاگری اسلامی در میان علمای اهل سنت افغانستان، به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی باز می گردد و رهبران اصلی جهاد افغانستان از اخوان المسلمین و علمای الازهر مصر تأثیر می پذیرفتند، اما گسترش و عمومیت یافتن این احیاگری را باید معلول پیروزی انقلاب اسلامی در ایران دانست.

2-تقویت روحیه بیگانه ستیزی ؛ بیگانه ستیزی از ویژگی های بارز افغان ها است این مردم از نظر بیگانه ستیزی در همه دنیا مشهوراند و در عمل نیز ثابت کرده اند که هیچ بیگانه ای در برابر مقاومت این مردم سخت کوش و شجاع تاب ایستادگی ندارد و سرانجام خاک این کشور را ترک می کند.

جنگ های خونین افغان و انگلیس که منجر به شکست ذلت بار انگلیسی ها شد، نشان داد که افغان ها به هیچ وجه روحیه تسلیم پذیری در برابر استعمار و استثمار بیگانگان را بر نمی تابند و از کیان، شرف و عزت دینی و ملی خود عاشقانه پاسداری می کنند؛ چنان که هجوم شوروی (سابق) به افغانستان نیز این واقعیت را آشکارا به نمایش گذاشت. بالاخره روس ها پس از سال ها جهاد و مقاومت افغان ها، مفتضحانه خاک این کشور را ترک كردند.

مقاومت و تقابل موفقیت آمیز انقلاب اسلامی در برابر قدرت های امپریالیستی، به ویژه استکبار جهانی نیز روحیه بیگانه ستیزی افغان ها را تقویت کرد و آن ها را در مبارزه علیه زورگویان، بیش از پیش ترغیب کرد و بر شجاعتشان افزود.

3-رفتار مذهبی؛ گرچه افغانستان از کشورهایی است که در مورد مسایل مذهبی به شدت حساسیت داشته و دارد، اما شکی نیست که انقلاب اسلامی این حساسیت را دو چندان کرد. انقلاب اسلامی بر آگاهی مذهبی تاجیک ها، به ویژه شیعیان تاجیک این کشور تأثیری شگرف نهاد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، زنان به حفظ حجاب گرایش بیشتری نشان دادند. استقبال عمومی برای انجام واجبات دینی، چون برگزاری نمازهای جمعه و جماعت افزایش یافت و آموزش های دینی و قرآنی با استقبال بی نظیر مردم به ویژه شیعیان مواجه شد.

هم چنین گرایش مردم به استفاده از نام ها و عنوان های اسلامی برای اشخاص و حمایت از مقدسات دینی، از دیگر آثار انقلاب اسلامی بر کشور افغانستان است.

نکته آخر آنکه در کنار اثرات عمیق مذهبی و معنوی بر روند جهادی مردم افغانستان، تاکتیک های مبارزاتی مردمی که در جریان مبارزات گسترده مردم مسلمان ایران علیه رژیم شاه به کار گرفته شده بود، بر شیوه قیام افغان ها علیه رژیم کمونیستی و اشغالگران روسی نیز تأثیر غیر قابل انکاری داشته است؛ چنان که قیام های مردمی در شهرهای هرات (17 مارس 1979) و کابل (ژوئن 1979)، نمونه های بارز این تأثیرگذاری تاکتیکی بوده است.

4-نام ها و عناوین اسلامی؛ گرایش تاجیک های افغانستان با استفاده از نام ها و عناوین اسلامی و انقلابی و پرهیز از به کار بردن عناوین و القاب غربی، از آثار انقلاب اسلامی است. بر همین اساسی حزب سیاسی تاجیک های افغانستان، «جمعیت اسلامی» نام گرفت. و پس از پیروزی مجاهدان و به دست گرفتن قدرت توسط فرمانده شهیر تاجیک «احمد شاه مسعود»، دولت افغانستان «دولتی اسلامی» معرفی گردید. استفاده از عناوین اسلامی در میان گروه قومی تاجیک، هم برای اشخاص و هم برای مؤسسات فرهنگی، نظامی متداول است.

5-بازگشت به هویت دینی؛ در گذشته بسیاری از مسلمانان به دلیل انحطاط جهان اسلام و عقب ماندگی فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی، دچار نوعی سرخوردگی و خودکم بینی بودند. بر این اساس، تلاش روشنفکران، بر نادیده گرفتن ارزش های دینی و پیشینه اسلامی و تقلید کورکورانه از روش ها و شیوه های حیات غربی متمرکز شده بود. به طور طبیعی روشنفکران و قشر تحصیل کرده تاجیک های افغانستان نیز از این وضعیت متأثر بودند. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، احساس غرور در میان این قشر رو به فزونی نهاد و شعار بازگشت به ارزش های اسلامی، در میان تاجیک ها به دلیل همزبانی با مردم ایران بسط و توسعه یافت. به این ترتیب، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تاجیک های افغانستان، به ویژه جوانان این گروه قومی، به حضور در مساجد و مجامع دینی اشتیاق بیشتری نشان دادند و تمام حرکات و سکنات خود، حتی پوشش و ظاهر خود را نیز به شکل اسلامی در آوردند؛ به گونه ای که جوانان تاجیک به نوعی از فرهنگ بسیج و سپاه پاسداران الگو برداری نمودند. این مهم را می توان حتی در نحوه آرایش موهای مجاهدین تحت امر احمد شاه مسعود به خوبی مشاهده کرد.

منابع : 1- روزنامه رسالت  / 2- روزنامه جام جم / 3- حوزه / 4- محمدی، منوچهر: بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ اول، تهران، 1385