ناتو و اوضاع نابسامان اقتصادی جهان

ائتلاف ناتو در شرایطی با تضعیف مداوم خود رو به روست كه اقتصاد نابسامان جهان، تقریبا تمامی كشورهای عضو این سازمان از جمله آمریكا را وادار ساخته تا به سرعت بودجه‌های دفاعی خود را به طور همزمان بكاهند.  در این زمینه تصمیم اخیر پنتاگون برای حذف دو تیپ از چهار تیپ نظامی ارتش آمریكا در اروپا جدیدترین ضربه‌ای است كه به قابلیت‌های نظامی ناتو وارد آمده است. با این كار كشورهای عضو ناتو برای یك سال دیگر نیز همچنان اعلام خواهند كرد كه نمی‌توانند با وجود دوره طولانی ریاضت‌ اقتصادی كه در راه است، به تعهدات امنیتی خود پایبند بمانند. مقامات دولت آمریكا سال گذشته میلادی هشدار دادند كه كشورهای عضو ناتو دیگر نمی‌توانند از آمریكا انتظار داشته باشند كه فشار ناعادلانه‌ای از مسئولیت‌ها را در راه حفظ ائتلاف 28 عضوی ناتو به دوش بكشد. آمریكا نزدیك به 75 درصد از كل هزینه‌های دفاعی ناتو را تامین می‌كند. این در حالی است كه در زمان جنگ سرد تنها 50 درصد از هزینه‌ها را تامین می‌كرده است. كشورهای اروپایی عضو ناتو، به جای استقبال از چنین اقدامی در حال پا پس كشیدن از تقویت ناتو هستند. انگلیس در ماه جاری میلادی اعلام كرد، تعداد سربازان ارتش خود را كاهش می‌دهد و احتمالا حدود یك‌پنجم از اندازه ارتش این كشور كاهش خواهد یافت. همچنین این كشور فعالیت تنها ناو هواپیمابر خود را نیز به طور موقت متوقف كرده است. آلمان نیز در اندازه‌ی مشابهی در حال كاستن از اندازه ارتش خود است و قراردادهای خرید جنگنده‌ هلی‌كوپتر و دیگر سیستم‌های تسلیحاتی را لغو می‌كند. همچنین ایتالیا كه در دو سال گذشته كاهش‌های شدیدی در بودجه دفاعی اعمال كرده، با دور جدیدی از كاهش‌ها در بودجه‌های دفاعی مواجه است كه شامل كاهش قابل توجه تعداد جنگنده‌های F-35 است كه برای خرید آنها برنامه‌ریزی كرده بود. هانس هیلن، وزیر دفاع هلند در مصاحبه‌ای تصریح كرده است که البته دوره كنونی، دوره‌ای دردناك است.

مساله كاستن از بودجه‌های دفاعی، اقدام رایجی در اروپا یا آمریكا نیست. چنین چیزی به خاطر بحران اقتصادی روی داده است. دولت هلند سال 2011 تصمیم گرفت تا 12 هزار مورد از شغل‌های وزارت دفاع را كه 30 درصد آن شامل پست‌هایی در میان كاركنان ارتش است، كاهش دهد. این مقام هلندی خاطرنشان ساخته است که همه كشورها با بحران بودجه مواجه هستند و باید دست به انتخاب بزنند. مقام‌های آمریكایی و ناتو ابراز نگرانی كردند كه كاهش‌ بودجه‌های دفاعی بیشتر، موجب ضعف‌ نظامی‌ می‌شود كه از آن جمله می‌توان به ضعف كشورها در سال گذشته میلادی و در زمان بمباران هوایی لیبی اشاره كرد. در آن زمان، كشورهای اروپایی متعددی سریعا با كمبود مهمات مواجه و در نهایت مجبور شدند به طور اضطراری به واشنگتن سفارش مهمات دهند. ارتش‌های كشورهای اروپایی همچنین با كمبود سوخت برای جنگنده‌های خود و نیز عدم موفقیت در اجرای عملیات‌های شناسایی هوایی مواجه شدند. ایوو دالدر، سفیر آمریكا در ناتو ماه گذشته در جمع خبرنگاران در واشنگتن گفت که اگر زمانی همه می‌توانستند برای پر كردن خلاهایی كه ممكن بود در ارتش‌های اروپا ظاهر شود، روی آمریكا حساب باز كنند، این زمان سریعا در حال به پایان رسیدن است.

اسپن بارث آیده، وزیر دفاع نروژ نیز تصریح كرده است که دورنمای ریاضت‌ اقتصادی اروپا، اكنون منجر به ضعف بیشتر در قابلیت بنیادی ما برای دفاع از خود شده است. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود كه نروژ به علت برخورداری از ذخایر نفت، از مساله كاهش بودجه دفاعی مستثنی بوده و اقدام به افزایش بودجه دفاعی خود كرده است اما اغلب كشورهای اصلی اروپا در حال دامن زدن به تنش‌های موجود در ناتو هستند. این مقام ارشد نروژ ادامه داده است که از مدت‌ها پیش دورنمای واشنگتن از اروپا این بوده است كه تعدادی از كشورهای نسبتا ثروتمند در این قاره هستند كه تنبل بوده و از ماموریت‌های خارجی كه به ابتكار آمریكا به اجرا درآمده، تا حدی كه باید حمایت نمی‌كنند. وی همچنین تصریح كرده است که نارضایتی و مخالفت با اشغال‌ عراق و افغانستان به رهبری آمریكا، حمایت‌های مردمی را در بسیاری از كشورهای اروپای غربی از ناتو كاهش داده است. وزیر دفاع نروژ اضافه کرده است که حال از ناتو اینگونه برداشت می‌شود كه سازمانی است كه پسران و دختران ما را می‌گیرد و آنها را به مكان‌های دوردست می‌فرستد تا در بیابان‌ها اقدام به ساخت كشور كنند اما از همه نگران كننده‌تر این احتمال است كه تلاش‌های پنتاگون برای وادار كردن اروپا به پذیرش مسئولیت بیشتر نتیجه معكوس داشته باشد.

واشنگتن ممكن است با خارج ساختن هر چه بیشتر سربازان خود و بازگرداندن آنها به آمریكا بهانه‌ای به هم‌پیمانان خود در اروپا دهد تا آنها نیز هر چه بیشتر بودجه‌های دفاعی خود را كاهش دهند. هیثر كانلی، یك مقام سابق وزارت امور خارجه آمریكا در دوران ریاست جمهوری جورج بوش گفت که اكنون در اروپا سناریوی قابل قبولی برای بر دوش گرفتن مسولیت‌ها نمی‌بینم. اگر ما این مذاكرات دشوار اما مهم را آغاز نكنیم، این خطر را بیشتر خواهیم ساخت كه همه ما تنها بودجه‌های خود را كاهش داده و دچار ضعف استراتژیك شویم.

این روند که موجبات نگرانی آمریکا و اروژا را فراهم آورده، باعث خواهد شد که قدرت نظامی و دفاعی این سازمان تضعیف شود و شاید روزی همانند پیمان ورشو از هم بپاشد. این مساله دور از ذهن نیست چراکه با ظهور قدرت‌های نظامی جدید و بزرگ همانند چین و هند در جهان دیگر جایی برای یکه‌تازی وجود ندارد.