عبور از چراغ قرمز، ممنوع!

اصلاحیه های جشنواره سی ام

---

سال‌ها بود وزارت ارشاد در مورد فیلم‌های حاضر در جشنواره فیلم فجر سختگیری آنچنانی نداشت و بحث ممیزی را به اکران عمومی آثار موکول می‌کرد اما چند سالی است مسئولان برگزاری جشنواره- یا همان مدیران وزارت ارشاد- هم خیال خودشان را راحت کرده‌اند و هم خیال فیلمسازان را.

اگر سال قبل فیلم‌هایی چون«گزارش یک جشن»(ابراهیم حاتمی‌کیا) و «خیابان‌های آرام»(کمال تبریزی)در جشنواره رونمایی شدند و مجالی برای اکران عمومی پیدا نکردند امسال اتفاق مشابهی هرگز تکرار نخواهد شد. اختلاف میان معاونت سینمایی و خانه سینما هم تا حدی به این مسئله دامن زده است. اینها تعدادی از فیلم‌های جشنواره امسال هستند که بیشترین ممیزی و اصلاحیه‌ها نصیب‌شان شده است:

آمین خواهیم گفت

اصلاحیه اولین فیلم، 9 مورد بوده که در نهایت با تفاهم میان اداره نظارت و ارزشیابی و سامان سالور 4 مورد از اصلاحیه‌ها اعمال شده است. در این میان مهم‌ترین اصلاحیه‌ها مربوط به دو سکانس فیلم است. فرزاد حسنی نقش مردی دائم‌الخمر را در «آمین خواهیم گفت» بازی می‌کند. در یکی از فصل‌های ابتدایی فیلم او در حال پهن کردن سفره‌ای است. این سکانس حدود 3دقیقه‌ای که شامل رویارویی او با روحانی فیلم می‌شود تبدیل به چند پلان کوتاه شده است. در سکانسی دیگر علیرضا مهران(یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم) در حال تراشیدن موهای دختری نوجوان است. دقیقا شبیه سکانس معروف تراشیدن موهای فریماه فرجامی در «سرب». این سکانس هم حذف شده است.

برف روی کاج ها

مشکل فیلم پیمان معادی ابتدا خیلی حاد بود که ظاهرا با اصلاحیه‌ حل نمی‌شد اما بعدا دست‌اندرکاران فیلم و اعضای اداره نظارت و ارزشیابی عقل‌شان را روی هم ریختند تا با اضافه کردن چند دیالوگ، پروانه نمایش «برف روی کاج‌ها» صادر شود. تم اصلی فیلم خیانت است و کارگردان فیلم در نهایت مجبور شد برای فرار از توقیف در یک دوبله پس‌گردنی (اصطلاحی که دوبلورها برای دیالوگ گذاشتن در دهان شخصیت‌های فیلم هنگامی که پشت به دوربین بودند استفاده می‌کردند) از زبان مهناز افشار اعلام کند که از همسرش (حسین پاکدل) جدا شده است.

بیخود و بی‌جهت

جزو معدود فیلم‌های جشنواره امسال است که هنوز نمایش‌اش در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. شاید دلیل اصلی آن هم کوتاه نیامدن کاهانی باشد. اصلاحیه اول اداره نظارت و ارزشیابی حذف شخصیت مادر نگار جواهریان در فیلم بود که حدود 10 دقیقه‌ای در سکانس‌های پایانی حضور داشت. ظاهرا به کاهانی گفته شده بود در صورت فیلمبرداری مجدد و تغییر پوشش این شخصیت «بی‌خود و بی‌جهت» مجوز نمایش می‌گیرد. این اصلاحیه کاهانی را راضی نکرد و در نهایت قرار شد دیالوگ‌های این شخصیت تغییر کند؛ تغییراتی که ظاهرا باب میل اداره نظارت و ارزشیابی نبوده تا همچنان وضعیت نمایش این فیلم نامشخص باشد.

پل چوبی

برخلاف تم اصلی فیلم که یک عاشقانه است، «پل چوبی» شاید تنها فیلم بخش مسابقه جشنواره باشد که به موضوعات روز جامعه هم می‌پردازد. فیلم مهدی کرم‌پور به همین دلیل 30 مورد اصلاحیه خورده که در مجموع باعث حذف 5دقیقه‌ از فیلم شده است. حذف تعداد زیادی دیالوگ و حذف برخی صحنه‌های زندان، بخشی از اصلاحیه‌های «پل چوبی» بوده. شاید یکی از معدود اصلاحیه‌های غیرسیاسی فیلم مربوط به سکانس آواز دسته‌جمعی و ساز زدن برزو ارجمند باشد که کوتاه شده است.

خرس

این فیلم هم مثل «برف روی کاج‌ها» مشکل مضمونی داشت. «خرس» داستان رزمنده‌ای است که بعد از سال‌ها اسارت به شهرش برمی‌گردد و متوجه می‌شود همسرش زن مرد دیگری شده است. ظاهرا رفتارهای شخصیت اصلی فیلم (پرویز پرستویی) بعد از رویارویی با همسرش(مریلا زارعی) خیلی به مذاق اداره نظارت و ارزشیابی خوش نیامده است. تا جایی که عنوان شده با تغییراتی در داستان و دیالوگ‌ها پرستویی رزمنده نباشد و یک شخصیت بدون پیشینه را بازی کند. در نهایت اما مشکل «خرس» با مشورت خسرو معصومی، جواد نوروزبیگی، پرستویی و اعضای اداره نظارت با حذف چند سکانس و تغییر چند دیالوگ حل شد. این اصلاحیه‌ها مثلا شامل حذف سکانس‌های مزاحمت پرستویی برای همسر سابق و شوهرش(فرهاد اصلانی) بود که حدود 6-5 دقیقه را شامل می‌شده است.

چک

برای دیدن فیلم جدید کاظم راست‌گفتار باید همه ذهنیت‌های «پسر تهرونی»، «عروس خوش‌قدم» و «زنان ونوسی، مردان مریخی» را پاک کرد. «چک» نگاهی متفاوت دارد بر اوضاع سیاسی حاکم بر اجتماع ما در سال90. به همین دلیل همه اصلاحیه‌های فیلم مربوط به نگاه سیاسی کارگردان بوده که در نهایت حذف حدود 2دقیقه از فیلم را باعث شده است. «چک» در مجموع 11 مورد اصلاحیه داشته که البته در مقایسه با اصلاحیه‌های فیلم «نقاب»(69 مورد) یک موفقیت برای راست‌گفتار به حساب می‌آید!

خوابم می آد

بر خلاف آنچه پیش‌بینی می‌شد هیچ کدام از سکانس‌های اکبر عبدی که نقش مادر رضا عطاران را در فیلم بازی می‌کند اصلاحیه‌ نخورده است. اصلاحیه‌های «خوابم می‌آد» تنها شامل چند دیالوگ شوخی بوده که می‌شد از آنها تعبیری دوپهلو داشت. بیشتر این حذفیات مربوط به نریشن‌های شخصیت رضا(عطاران) در فیلم است. فیلم عطاران البته در مرحله نامگذاری دچار اصلاحیه شد! نام فیلم «رضا هرگز نمی‌خوابد» بود که ظاهرا به دلیل برخی سوءتفاهمات در نهایت به «خوابم می‌آد» تغییر پیدا کرد.

ضدگلوله

نام این فیلم هم در اداره نظارت و ارزشیابی تغییر کرد. وقتی دو اسم «غیرمجاز» و «بزن بریم بهشت» با مخالفت‌ مدیرکل روبه‌رو شد مصطفی کیایی مجبور شد در آستانه جشنواره نام «ضدگلوله» را برای فیلمش انتخاب کند. با اصلاحیه‌هایی که اداره نظارت به فیلم وارد کرده حدود 2دقیقه از «ضدگلوله» حذف شد که مربوط به دو سکانس می‌شود؛ سکانسی در فلاش فوروارد که 20سال بعد را نشان می‌دهد و شخصیت اصلی در حال صحبت و نصب ماهواره است. سکانس دوم مربوط به زمان شهادت شخصیت مسعود کرامتی در فیلم است. تکیه‌کلام او که در طول فیلم از زبان او می‌شنویم هنگام شهادت‌اش حذف شده است.

گشت ارشاد

این فیلم هم جزو آثاری است که شامل بیشترین ممیزی در جشنواره شده است.اصلاحیه اولیه «گشت ارشاد» 11دقیقه بوده که در نهایت با تفاهم کارگردان و اعضای اداره نظارت به 8دقیقه کاهش پیدا کرده است. بیشتر اصلاحیه‌ها مربوط به بخش‌های طنز فیلم بوده تا باعث شود بار کمدی فیلم کمتر شود. سکانس شوخی با انرژی هسته‌ای توسط شخصیت‌های اصلی فیلم و فصل عربی حرف زدن حمید فرخ‌نژاد از جمله حذفیات «گشت ارشاد» بوده است. اداره نظارت خیلی دلش می‌خواست نام فیلم سعید سهیلی به «گشت» یا «تقلبی» تغییر کند اما کارگردان در نهایت زیربار این موضوع نرفت.

بغض

این همان فیلمی است که سجادپور در چندین مصاحبه‌اش اعلام کرد که درباره اصلاحیه‌های آن جو رسانه‌ای به راه افتاده است. فیلم رضا درمیشیان در مرحله اول چند مورد اصلاحیه داشت که قابل اجرا نبود؛ مثل حذف‌شدن صحنه دزدی از صرافی عمو (مهران احمدی) که نقطه عطف داستان بود و معتادبودن شخصیت بابک حمیدیان. در مرحله بعد با نظر مساعد سجاد‌پور اصلاحیه‌های فیلم کمتر شد تا در نهایت حدود 5دقیقه از «بغض» حذف شود. به غیر از حذف تعدادی دیالوگ‌ و پلان، مهم‌ترین اصلاحیه فیلم به فصل افتتاحیه آن برمی‌گردد؛ سکانسی 2دقیقه‌ای که با رابطه دو شخصیت اصلی بغض (حمیدیان و باران کوثری) شکل می‌گیرد و از فیلم حذف شده است.

میگرن

با وجود جرح و تعدیل‌های بسیار، نام «میگرن» در میان فیلم‌های مشکل‌دار کمتر در رسانه‌ها مطرح شده بود. فیلم 8 اصلاحیه خورده که تقریبا 17- 16 دقیقه‌ از آن را شامل می‌شود. برخلاف فیلم‌های دیگر، اصلاحات میگرن کمتر شامل پلان و دیالوگ بوده و بیشتر به حذف چند سکانس مفصل مربوط می‌شده است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در پی این اصلاحات، دو بازیگر میگرن(حسین سلیمانی و تورج فرامرزیان) به‌کل از فیلم حذف شده‌اند! سکانسی که حسین سلیمانی نقش راننده آژانس را بازی می‌کند و بر سر مسائلی با هنگامه قاضیانی جدل لفظی پیدا می‌کند و در نهایت از ماشین پیاده می‌شود حذف شده است. در فصلی دیگر هنگامه قاضیانی برای بازدید، به‌همراه مشاور املاک (تورج فرامرزیان) به خانه‌ای می‌روند. در سکانسی دیگر افشین هاشمی در محل کارش (بازار میوه) متوجه حضور خانمی می‌شود؛ خانمی که البته چهره‌اش دیده نمی‌شود و دوربین‌ با کفش‌های او در بازار همراه می‌شود. همچنین سکانس زیرزمین خانه (وقتی پسربچه، دختربچه را می‌ترساند و او از ترس خودش را خیس می‌کند) از «میگرن» حذف شده تا فیلم مانلی شجاعی‌فرد در مدت زمان 93دقیقه روی پرده برود.

اکباتان

اصلاحیه‌های فیلم به حذف چند پلان، محدود شده است. یکی از شخصیت‌های «اکباتان» با بازی شاهد احمدلو در طول فیلم مدام در حال کشیدن سیگار است. با نظر اداره نظارت و ارزشیابی این صحنه‌ها کوتاه شده است. در سکانسی از فیلم سروش صحت مشغول مهیا کردن بساطی برای کشیدن مواد مخدر است که با اصلاحیه‌ به چند پلان کوتاه تبدیل شده است. در فصلی دیگر احمدلو و میرعابدینی مشغول تماشای فیلم «فراز از تله» هستند. در این سکانس 2بار چهره شخصیت اصلی فیلم جلال مقدم پخش می‌شود که با نظر اداره نظارت این صحنه به یک پلان کوتاه محدود شده است.

پری‌ناز

اگر فیلم در جشنواره به نمایش دربیاید شاید ملتهب‌ترین فیلم فستیوال لقب بگیرد. «پری‌ناز» تقریبا 2ماه قبل از جشنواره برای دریافت مجوز به اداره نظارت و ارزشیابی رفته بود اما اعضای این اداره با شخصیت اصلی فیلم (فاطمه معتمدآریا) مشکل داشتند. مشکل ابتدایی، پوشش معتمدآریا بود که باید تغییر می‌کرد اما حضور او در 83 سکانس فیلم با همان پوشش، امکان فیلمبرداری دوباره را میسر نکرد. در مرحله دوم بعد از رایزنی‌های فراوان سرانجام اداره نظارت راضی شد با اعمال 26 مورد اصلاحیه به «پری‌ناز» مجوز دهد. بهرامیان پلان‌ها و دیالوگ‌های منفی معتمدآریا را حذف کرد و این نریشن به فینال اضافه شد:« اشتباه می‌کردم اما حالا این اتفاقات باعث شد دیگر وسواس نداشته باشم...»  این حذفیات حدود 10دقیقه از فیلم را شامل شده است.

زندگی خصوصی آقا و خانم میم

وضعیت این فیلم کمی پیچیده‌تر از بقیه فیلم‌هاست. این شاید تنها فیلم جشنواره باشد که قربانی نام دست‌اندرکارانش شده است. روح‌الله حجازی کارگردان، بعد از ساخت «در میان ابرها» مورد غضب قرار گرفت و یکی دو سال نتوانست مجوز ساخت دریافت کند. محمدرضا شفیعی، تهیه‌کننده(تهیه‌کننده دو سریال عسگرپور که رابطه نزدیکی با این کارگردان دارد در حالی که مسئولان معاونت سینمایی و وزارت ارشاد این روزها مخالف سرسخت عسگرپور هستند) و ابراهیم حاتمی‌کیا بازیگر فیلم(بعد از توقیف گزارش یک جشن و اعتراضش به تعطیلی خانه سینما جزو منتقدین معاونت سینمایی قرار گرفت) سه ضلع مثلثی هستند که شاید در این بین بیشتر حساسیت برانگیز شده‌اند. فیلم رابطه یک زن و شوهر را به تصویر می‌کشد و البته در لایه‌های زیرینش شک و سوءتفاهم را هم مطرح می‌کند. ظاهرا مسئولان اداره نظارت با پایان تلخ فیلم مشکل دارند و نکته جالب اینکه به تهیه‌کننده فیلم اعلام کرده بعد از جشنواره، سرفرصت باید «زندگی خصوصی...» مورد بازبینی مجدد قرار بگیرد تا مجوز قطعی برایش صادر شود.