اسلام زیبا (صبحگاه)
مقدمه:
می دانیم که شروع روز دانش آموزان با یک برنامه صبحگاهی مناسب علاوه بر پرورش روح معنوی دانش آموزان، در بالا بردن سطح آموزشی آن ها از لحاظ یادگیری تاثیرگذار است.
مثلاً اگر معلم پرورشی مدرسه بتواند هر هفته یک کلاس را برای برگزاری برنامه های صبحگاه مدرسه انتخاب و هدایت نماید:
سوم: مراسم آغازین مدرسه از یکنواخت بودن و احیاناً خسته کننده بودن به پویایی و سرشار بودن تبدیل می شود.
یکی از کارهایی که در اکثر مدارس کشور عزیزمان انجام می شود، خواندن آیاتی از قرآن مجید می باشد، در این زمینه چنان چه دانش آموزان بتوانند علاوه بر شنیدن آیات، با مفاهیم متعالی این معجزه الهی آشنا شوند، بی شک به هدف والای نزول وحی رهنمون گشته ایم.
در این راستا، مرکز یادگیری جهت غنی سازی برنامه های صبحگاه مدارس، به بررسی و تفسیر برخی از آیات قرآن پرداخته است. در این قسمت سعی شده، تفسیر به زبان ساده و قابل درک برای دانش آموزان ارائه گردد.
در این مقاله، آیات ١٩٠ تا ١٩٤ سوره مبارکه بقره ( صفحة ٢٩ و ٣٠ قرآن به خط عثمان طه ) مورد بررسی قرار می گیرد.
آیات مربوطه توسط یکی از دانش آموزان قرائت شود، شما می توانید برای شنیدن فایل صوتی آیات این صفحه کلیک نمایید.
جهت دریافت فایل صوتی آیات فوق، کلیک کنید.
در این آیات، مسألة جنگ و جهاد اسلامی را مورد توجّه قرار می‌دهند.
به‌رغم تبلیغات مسموم و ویران‌كنندة رسانه‌های خارجی، خصوصاً غربیان، در دین مقدّس اسلام، جنگ، اصالت ندارد. بلكه آنچه در اسلام اصل محسوب می شود ، صلح و سازش و مسالمت و صفا و صمیمیّت است و جز در موارد ضروری و استثنایی، دین دستور به جنگ نمی‌دهد.
قرآن، جنگ و جدال وكشمكش را بر خلاف سرشت پاک انسان می داند و آن را ناپسند معرّفی میفرماید.
درست، در نقطة مقابل برخی از مكاتب مادّی‌كه جنگ را اوّلین اصل در زندگی بشر نشان می‌دهند و می‌گویند: تنهاراه تكامل انسان در زندگی، جنگیدن است و تنازع. باید موجودات قوی، موجودات ضعیف را بخورند و ببلعند تا بهترین انتخاب حاصل شود و پیشرفت محقّق‌گردد. 
آن ها از این‌جریان، به‌نام اصل تنازع بقا تعبیر می‌كنند و بقای نوع انسان و تكامل همه چیز را مبتنی بر جنگ می‌دانند. یعنی، دقیقاً قانون جنگل.
و اگرچه برخی ازكشورها مثل آمریكا چنین‌سخنی را به زبان نمی آورند، اما عملاً این گونه رفتار می‌كنند. كما این‌كه هم‌اكنون، این‌رفتار را با كشورهای ضعیف آفریقایی یا آسیایی مشاهده می‌كنیم.
امّا دین مقدّس اسلام برای تنظیم و تكمیل زندگی انسان، دستور تعاون و همكاری داده و از تنازع و كشمكش به شدّت نهی می‌كند و با صراحت تمام میفرماید:
« در راه نیكی و پرهیزگاری به یكدیگر كمك كنید و هرگز در راه گناه و تجاوز همكاری ننمایید.»
ولی همین دین مقدّس، در این‌آیات (١٩٠ تا ١٩٤ ) و دیگرآیات جهاد، در شرایط خاصّی دستور جنگ و جهاد داده تا دین الهی(كه عامل حیات بشر است) از شرّ هجوم دشمن محفوظ بماند. ولی هدف، آدم‌كشی، استكبار و كشور گشایی نیست. بلكه هدف، حفظ عامل حیاتی انسان، یعنی دین، است. به‌همین‌جهت، نام جنگ، در اسلام جهاد است، آن‌هم جهاد فی سبیل‌الله، جهاد در راه خدا.
یعنی،كوشش در راه محفوظ نگه داشتن دین خدا. قرآن، در یكی ازآیات نورانی‌اش، خطاب به ما مسلمانان (كه بی‌تناسب با شرایط كنونی ما نیست) میفرماید:
كاری كنید كه رُعب و ترس از شما در دل دشمن ایجاد شود تا جرأت ایستادن در مقابل شما را نداشته باشند.
در حقیقت، قرآن، با این دستورات، نه تنها، به فكر سعادت مسلمانان است، بلكه سعادت دشمن نیز در همین است كه جرأت مقاومت در برابر حق را نداشته باشد.
چون اگر جرأت پیدا كندكه در مقابل ما بایستد و با حق بجنگد، هم خودش بدبخت می‌شود و هم جامعة انسانی را به بدبختی می‌كشاند.
پس، هدف ما مسلمانان، از تقویت و تجهیز نیروی نظامی، باید ارعاب و ترساندن باشد، نه‌كشورگشایی وكشتار.
مسلمان، نه باید ذلیل باشد و نه مستكبر، بلكه مجاهدی فی‌سبیلِ‌الله كه بكوشد تا راه خدا را حفظ نماید.
چرا كه خدا، انسان را آفریده تا به خود نزدیكش كند و به سعادت ابدی برساند. و این هدف، تنها، به‌وسیلة دین تأمین می‌شود و بس.
بنابراین، اگر دین، مورد هجوم دشمن قرار گرفت، در این موقع است كه مسلمانان باید به جنگ و قتال با دشمن برخیزند.
و باز، بر خلاف سم‌پاشی‌های تبلیغاتی دشمنان اسلام، از امتیازات افتخار‌آمیز اسلام كه در همین پنج آیة مورد بحث، دو بار به آن اشاره شده، این‌است كه با این‌كه دستور جنگ و مخاصمه می‌دهد، ولی در همان‌حال، دستور تقوا نیز می‌دهد.
اسلام، تقوا را، به‌رغم برخی كژاندیشی‌‌ها، منحصر به خانه و مسجد و بازار نمی‌داند. بلكه می‌گوید: در میدان جنگ و قتال و میدان سیاست هم باید متّقی باشید. به‌طوری‌كه در آیة ١٩٠ میفرماید: «تنها، با كسانی بجنگید كه آنها با شما می‌جنگند». به‌عبارت دیگر، حقّ تعرّض و تجاوز به افراد یا گروه هایی را ندارید كه با شما طرف جنگ نیستید، اعم از زنان و كودكان و پیران و بیماران و حتّی حیوانات و مزارع .
و نیزآیة ١٩٤ میفرماید: «به‌همان‌مقداركه به شما لطمه زده‌اند، به‌آنان لطمه بزنید» و نه بیشتر؛ اگر ده نفر از شما را كشته‌اند، حق ندارید یازده نفر از آن ها را بكشید.
یا مثلاً اگر به شما صد تومان، خسارت مالی وارد آورده‌اند، حق ندارید صد و یك تومان به آن ها خسارت وارد آورید.«و بدانید تا متّقی نباشید، در نزد خدا ارزش ندارید»، اگرچه در میدان جهاد و در حال جنگ با كافران باشید. یعنی، نه تنها، نماز و روزه وكسب وكارتان، بلكه جهادتان نیز بدون تقوا فایده‌ای ندارد.
همچنین، قرآن، در دیگر آیاتش میفرماید: در همان‌حالی كه می‌جنگید، اگر یكی از مشركان و كافران از شما پناهندگی خواست، به او پناه بدهید تا به میان شما بیاید و سخن خدا را بشنود و بفهمد كه با چه‌كسی می‌جنگد و منطق شما چیست.
اگر هم قبول نكرد، اجبار و تحمیلی دركار نیست. با اكراه نمی‌شود كسی را مؤمن به دینی ساخت. شما وظیفه دارید كلام خدا را به سمع او برسانید؛ اگر قبول نكرد، او را به‌سلامت به جایگاه امنش برسانید.
و تازه، كسی را هم همراهش بگمارید كه هنگام آمدن و رفتن، بدون تعرّض احدی، به‌سلامت بیاید و به سلامت برگردد. و این، برای آن‌است كه‌آن ها نمی‌دانند و از حقایق دین آگاه نیستند.
درحقیقت، اسلام، با این‌دستورات دقیقش‌كه واقعاً حقوق بشر جهان متمدّن امروز با آن همه ادّعای پوچ، باید سر تسلیم در مقابل آن خم کند، پیش از همه چیز، می‌خواهد مردم و حتّی دشمنانش آگاه و عالم شوند.
اما اگر روی دنده لجاج و عناد افتاده و بر سر راه دین، ایجاد مانع كردند و از نشر و دعوت به توحید جلوگیری نمودند، در این‌صورت، ما مسلمانان را موظّف فرموده تا به جنگ با آن ها برخیزیم و درعین‌حال، از مرز تقوای الهی نیز فراتر نرویم.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: علی هندی، ویراستار: سید علی مرتضوی
تنظیم: نوربخش
