مجلس زیر ذره‌بین مجلس

طرح مجلس برای نظارت بر نمایندگان هنوز به نتیجه نرسیده است

گاه روسای مجلس برای آنکه برخی نمایندگان را وادار کنند ک در رای گیری برای تصویب یک طرح یا لایحه شرکت کنند مجبور به اقدامات غیرمعمولی می شوند. برای حل این مشکلات چه باید کرد؟ مشکلاتی از این دست بسیار است.

مجلس شورای اسلامی، برای اینکه عملکرد خود را کارآمدتر کند، تصمیم گرفته که با نظارت دقیق بر عملکرد خود، مجلس را کار آمدتر کند. طرح نظارت مجلس بر نمایندگان با هدف نظارت داخلی در مجلس شورای اسلامی کلید خورده است. طرحی که با 12 ماده، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و راهی شورای نگهبان شده است. اگر چه نظارت داخلی مجلس بر نمایندگان، به نظر ایده قابل قبولی می آید، اما حساسیت های تصویب باشد و استقلال شغل نمایندگی را به خطر نیندازد. آیا این نظارت نمی تواند تبدیل به ابزاری شود برای اعمال فشار بر نمایندگان مستقلی که نظراتی مخالف نظر اکثریت دارند؟

بدون شک  اگر طرح مجلس به دغدغه های  بالا بی توجه باشد، خود مشکلی بر مشکلات اضافه خواهد کرد. طرح نظارت بر نمایندگان را می توان در چهار محور مورد بررسی قرارداد؛ مقام رسیدگی کننده به تخلفات نمایندگان، ترتیب رسیدگی این مرجع، تخلفاتی که به آن ها رسیدگی می شود و ضمانت اجرای این تخلفات با بررسی این چهار موضوع می توان در خصوص کار آمدی این طرح قضاوت کرد. با بررسی این موضوعات می توان به دو موضوعی که در بالا به آن اشاره شد نمره داد. اولا اینکه تا چه میزان نظارت داخلی در مجلس با تصویب این طرح بهبود می یابد و ثانیاً اینکه آیا این طرح به استقلال نمایندگان آسیب می زند یا خیر؟

مرجع رسیدگی به تخلفات

در طرح نظارت بر رفتار نمایندگان، هیاتی پیش بینی شده که نظرات بر نمایندگان را بر عهده دارد. این هیات در ابتدای هر دوره و حداکثر سه ماه پس از انتخاب هیات رئیسه مجلس تشکیل می شود. اعضای این هیات با اکثریت مطلق نمایندگان انتخاب می شوند. وظیفه مرجع نظارت، حفظ شان و منزلت نمایندگان و نظارت بر آنهاست. رئیس و نایب رئیس و دو دبیر، ارکان این هیات خواهند بود که از میان اعضای هیات انتخاب می شوند.

صلاحیت هیات رسیدگی به تخلفات

هیات نظارت باید به گزارش های رسیده در مورد سوء استفاده و تخلف مالی یا اخلاقی نماینده و درآمدها و هزینه های غیرمتعارف وی رسیدگی کند. رفتارهای خلاف شئون نمایندگی هم به این مرجع ارسال می شود تا مورد رسیدگی قرار گیرد. منظور از موارد خلاف شئون نمایندگی، رفتار خلاف عرف مسلم نمایندگی است. به نحوی که نوعا نمایندگان آن را خلاف شان بدانند. علاوه بر این، اعمال خلاف امنیت ملی کشور و سایر اعمال محرمانه از بعد انتظامی، در صلاحیت این هیات قرار دارد. آخرین موضوعی که در طرح نظارت بر رفتار نمایندگان در صلاحیت شورای اسلامی است. چنان که معلوم است، این هیات دایره صلاحیت گسترده ای دارد که از موضوعات اخلاقی تا اقدامات علیه امنیت ملی در ذیل آن قرار می گیرد. این صلاحیت ها، این هیات را تبدیل به یکی از قدرتمندترین ارکان مجلس شورای اسلامی خواهد کرد.

ترتیب رسیدگی

هیات نظارت، رسیدگی به تخلفاتی که در صلاحیت این مرجع است را براساس گزارش هایی که در این رابطه به این مرجع می رسد، شروع می کند. گزارش هایی در این هیات قابل رسیدگی است که مشخصات کامل ارسال کننده را دارا باشد مگر اینکه مستندات ارایه شده کافی بوده یا اعتبار و هویت گزارش دهنده توسط هیات احراز شود. مراجع رسمی مثل مراجع انتظامی، قضایی و امنیتی هم می توانند گزارش های خود را به این مراجع ارسال کنند هیات به گزارش های رسیده به صورت محرمانه رسیدگی می کند و در صورتی که تخلف را متوجه نماینده بداند، در اولین جلسه از نماینده دعوت و پس از مذاکراه با وی و استعلام از مراجع ذی ربط تصمیم لازم را می گیرد.

صدور رای

هیات نظارت بر نمایندگان، در حدود صلاحیتی که دارد هم رسیدگی می کند و هم می تواند رای صادر کند. هیات با توجه به اهمیت تخلفات و شرایط و موقعیت ارتکاب آنها، نسبت به اعمال یک یا چند مورد از مجازات های مقرر شده در طرح نظارت بر رفتار نمایندگان اقدام می کند. در بیشتر موارد، تصمیمات هیات نظارت قابل اعتراض است اعتراض نماینده در هیات تجدیدنظر متشکل از اعضای هیات رئیسه و روسای کمیسیون دائمی مجلس مورد رسیدگی قرار می گیرد.

حفظ استقلال نماینده

در طرح مجلس برای نظارت بر نمایندگان، برای حفظ استقلال آنها، بخشی در نظر گرفته شده است. در این طرح تأکید شده است که همه امور مربوط به حقوق نمایندگی ملت که در قانون اساسی به آن تصریح شده، شامل اظهارنظر و اعلام مواضع در مسائل داخلی و خارجی کشور و آزادی در انجام وظایف قانونی و اعمال رای خود و کسب اخبار و اطلاعات مورد نیاز وظایف نمایندگی و قانونگذاری و تحقیق و تخصص در تمام امور کشور و سوال و استیضاح و رای اعتماد و سلب اعتماد و ماموریت های محول شده که همه آنها در راستای ایفای وظایف نمایندگی به عمل می آید از شمول مجازات موضوع این ماده مستثنی است. نمایندگان در مقام ایفای وظایف نمایندگی قابل تعقیب و توقیف نیستند و در سایر موارد احضار نماینده توسط مقام های قضایی از طریق هیات صورت می گیرد و چنان چه رسیدگی قضایی مستلزم بازداشت نماینده باشد، باید موضوع به تأیید هیات برسد.

ترکیب هیات نظارت در نمایندگان

یکی از نواب رئیس مجلس، یک نفر  از اعضای ثابت کمیسیون اصل90، یک نفر از اعضای کمیسیون قضایی و حقوقی، چهار نفر از سایر نمایندگان.

تخلفات داخل در صلاحیت هیات نظارت

سوء استفاده و تخلف مالی و درآمدها و هزینه های غیرمتعارف رعایت شئون نمایندگی

اعمال مخالف امنیت ملی کشور و سایر اعمال مجرمانه از بعد انتظامی غیبت تاخیر و بی نظمی نمایندگان

سوء استفاده و تخلف اختلافی

دریافت هر گونه هدیه نقدی و غیرنقدی غیرمتعارف

سوء استفاده از اختیارات نمایندگی و گرفتن هر نوع امکانات و امتیازات به هر عنوان و به هر شکل.

مجازات های پیش بینی شده

تذکر کتبی بدون درج در پرونده

اخذ تعهد کتبی مبنی بر تکرار نکردن تخلف

کسر حقوق از یک ماه تا یک سال به میزا ن یک دوم

محرومیت از عضویت در مجامع شوراها با کمیته های تحقیق و تفحص

محرومیت از نامزدی برای عضویت در هیات رئیسه مجلس و هیات رئیسه کمیسیونها

لغو عضویت در مجامع و شوراها با کمیته های تحقیق و تفحص

لغو عضویت در هیات رئیسه مجلس و هیات رئیسه کمیسیون ها

اعلام یک یا چند تخلف نماینده در جلسه غیر علنی توسط رئیس مجلس

اعلام یک یا چند تخلف نماینده در جلسه علنی توسط رئیس مجلس

محرومیت از شرکت در جلسات مجلس و کمیسیون های تخصصی تا ؟؟؟ با پیشنهاد هیات و تصویب مجلس

لغو اعتبارنامه نماینده به پیشنهاد هیات و تصویب مجلس شورای اسلامی