شیطان دائماً مراقب ماست

بسم الله الرحمن الرحیم

تردیدی در وجود شیطان و وسوسه هایش وجود ندارد، موجودی که خود و یارانش مانند سایه دنبال ما هستند و در روایت نبوی می خوانیم: عَلَى كُلِّ قَلْبٍ خَادِمٌ مِنَ الشَّیْطَانِ فَإِذَا ذَكَرَ اللَّهَ تَعَالَى خَنَسَ وَ إِذَا تَرَكَ الذِّكْرَ الْتَقَمَهُ فَجَذَبَهُ وَ أَغْوَاهُ وَ استنزله [اسْتَزَلَّهُ] وَ أَطْغَاه‏ (1)؛ پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: هر دلى شیطانى دارد و تلاش مى‏كند تا او را فریب دهد، پس اگر خدا را یاد نمود، از او دور مى‏شود و اگر یاد خدا را كنار گذاشت، آن شیطان به او نزدیك مى‏شود و او را متوجه خود مى‏سازد و گمراهش مى‏كند و به لغزشش و مى‏دارد، تا كم‏كم او را به طغیان وا دارد. (2)

و خداوند در قرآن کریم می فرماید: وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِین‏ (3)؛ و هر كس از یاد [خداى‏] رحمان روی بگرداند، بر او شیطانى مى‏گماریم تا براى وى ههمنشین و دمسازی باشد.

خیلی از اوقات فراموش می کنیم که چنین موجودی هست، اما او چطور؟ آیا ما را رها می کند؟ در نوشتار پیش روی، نکات بیدار کننده ای را در این باره از زبان عالم ربانی، مرحوم «آیت الله حق شناس» می خوانیم:

دو دقیقه غفلت کافی است

«شیطان می‌فهمد که چه کسی در مقام مراقبه است و همین‌که ببیند از حالت مراقبه خارج شد؛ به او نزدیک می‌شود. شیطان می‌فهمد که چه کسانی در مقام مراقبه هستند و چه کسانی از یاد خدا روی برگردانند.

مقام مراقبه این است که بدانیم در حضور و محضر کسی هستیم که حتی نسبت به خطورات و تصورات ذهنی ما هم آگاه است. شخصی سؤال‌کرد: یابن ‌رسول‌الله! معنای آیه‌ی «علیمٌ بذات الصدور» چیست؟ حضرت فرمود: یعنی تصوراتی كه در ذهن شما پیدا می‌شود، خیال معصیت که می‌کنید، همه‌ی اینها در حضور و محضر پروردگار است.» (4)

«بدانید که اگر مقام مراقبه را از دست دادید؛ شیطان جلو می‌آید و پرده‌هایی برای شما به نمایش می‌گذارد. اگر دو دقیقه از پروردگار غفلت بكنید، شیطان خیلی ذوق می‌كند، اگر 10 سال پیش یك معصیتی كرده‌ باشید؛ آن را در برابر شما جلوه می‌دهد، با خاطرات ذهنی شما معاشقه می‌كند، مناظر شهوت‌انگیر را در مقابل شما به نمایش می‌گذارد. اگر با این روش نتوانست شما را اغفال بکند؛ به راه‌های دیگر متوسل می‌شود، تا اینکه شما سلام نماز را بدهید!

حضرت فرمود: شما قادر نیستید وسوسه را از الهام تمییز بدهید؛ مگر به دوام مراقبه. «وَ لَنْ تَقْدِرَ عَلَى هَذَا وَ مَعْرِفَةِ إِتْیَانِهِ وَ مَذَاهِبِ وَسْوَسَتِهِ إِلَّا بِدَوَامِ الْمُرَاقَبَةِ وَ الِاسْتِقَامَةِ عَلَى بِسَاطِ الْخِدْمَةِ وَ هَیْبَةِ الْمُطَّلِعِ وَ كَثْرَةِ الذِّكْرِ» (5)

خدا رحمت كند علامه‌ی طباطبائی(ره) را که فرمود: اول مراقبه است، وسط هم مراقبه است، آخر هم مراقبه است . وقتی مقام سوم آمد، همه چیز را می‌سوزاند.» (6)

به شیطان مهلت نمی‌دهند

استاد حق شناس:

«شیطان مراقب انسان است. همین که انسان از جناب اقدس حق غافل شود؛ شیطان به سمت او می‌آید. «وَ نَسِیَ‏ اطِّلَاعَهُ‏ عَلَى‏ سِرِّه» (7) برای اولیاء خدا مستحبات مانند واجبات است. اولیای ‌حق به‌ شیطان مهلت نمی‌دهند. خدا رحمت كند علامه‌ی طباطبائی(ره) را که همیشه مشغول ذکر بود. یا مشغول ذکر «لا اله الا الله» بودند، یا «سبحان الله» یا صلوات. اگر کسی سؤال می‌پرسید؛ جواب می‌دادند و دوباره مشغول به ذکر می‌شدند.

اولیای خدا همیشه در مقام مراقبه و استقامت در انجام وظایف شرعیه (نماز اول وقت و...) هستند. پروردگار هم به دوام مراقبه و استقامتشان آنها را حفظ می‌کند.» (8)

بعضی ها، متوجه آمدن شیطان می‌شوند

«یكی از رفقا که در میان شماست، می‌گوید: من می‌فهمم كه این خبیث چه وقت می‌آید! می‌فهمم که آنچه به ذهن من خطور کرده است، شیطانی است یا رحمانی؟ راه فهم اینکه شیطان کی می‌آید، مراقبه است، داداش‌جون!» (9)

شیطان از هیچ کس صرف نظر نمی‌کند

استاد حق شناس:

«حضرت می‌فرمایند: آن اشخاصی كه اوقاتشان را بی‌هدف و مهمل می‌گذرانند (اما المهمل لاوقاته)، آنها در معرض صید شیطان‌اند. بعد می‌فرمایند: «فَاعْتَصِمْ‏ بِحَبْلِ‏ اللَّهِ‏ الْأَوْثَقِ وَ هُوَ الِالْتِجَاءُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى» (10) پس با التجاء به پروردگار به ریسمان محکم الهی چنگ بزن.

شیطان از هیچ‌كس صرف نظر نمی‌كند. برای هر کسی در هر موقعیتی ابزار صید دارد، حتی برای مراجع! وقتی آن شخص شیطان را در خواب دید، از او پرسید که این ریسمان بزرگ برای کیست؟ شیطان جواب داد: برای شیخ انصاری(ره) است! همان شیخ انصاری(ره) که کتاب‌های او را مجتهدین می‌خوانند.» (11)

شیطان همه‌ی مسائل شرعی را می‌داند

با گذشت سالیان دراز از عمر شیطان، علم و تجربیات فراوانی را کسب نموده است و برای فریب هر کسی، از راه مناسب خودش وارد می شود. مثلا ممکن است انسان مقدسی را از راه اینکه یک بار نباید نماز اول وقت تو ترک شود، گرفتار گناهانی نماید و برعکس برای دور کردن انسان از فضائلی چون نماز شب، نماز جماعت و...، امور دیگری را برایش مهمتر جلوه دهد و به آن رنگ شرعی بزند.

آیت الله حق شناس می فرمایند:

«شیطان آرام آرام انسان را از راه راست منحرف می‌کند. اول نمی‌گوید که نماز جماعت نخوان. در ابتدا وسوسه می‌کند که لزومی ندارد نمازت را اول وقت بخوانی! یا اینکه ضرورتی ندارد که نماز شب بخوانی! فردا باید برای تأمین زندگی زن و بچه‌ات سر کار بروی! اگر نماز شب بخوانی؛ خسته می‌شوی و به کار فردا نمی‌رسی! نماز شب مستحب است! اگر خسته شوی؛ دیگر نمی‌توانی به مردم خدمت کنی! بعد از اینکه شما را از نماز شب محروم کرد؛ آن‌وقت می‌آید سراغ نماز جماعت و همین‌طور قدم به قدم شما را از هدف دور می‌کند.

شیطان حرف‌هایی می‌زند و استدلال‌هایی می‌کند که اگر به مرجع تقلید هم عرضه کنید؛ می‌گوید: عجب حرف‌های پخته‌ای! وسوسه می‌کند که نماز جماعت چه ضرورتی دارد؟ همان جا، اول وقت نمازت را بخوان و حوائج مردم را هم برآورده کن! رکعت اول نرسیدی، رکعت دوم. دوم نشد، سوم و همین‌طور آرام آرام پیش می‌آید.

«فَإِنَّهُ یَفْتَحُ لَكَ تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ بَاباً مِنَ الْخَیْرِ لِیَظْفَرَ بِكَ عِنْدَ تَمَامِ الْمِائَةِ فَقَابِلْهُ بِالْخِلَافِ وَ الصَّدِّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ الْمُضَادَّةِ بِاسْتِهْوَائِهِ»(12)

شیطان همه‌ی مسائل شرعی را می‌داند. نود و نه راه خیر در برابر تو قرار می‌دهد که هیچ اشکال شرعی ندارد؛ اما در راه صدم سقف را بر سرت خراب می‌کند!

امام‌صادق(علیه السلام) هم می‌فرماید: هرچه شیطان می‌گوید، حقیقت برخلاف آن است. نباید به وسوسه‌ی شیطان توجه کنید. باید برای نماز شب  برخیزید.

من باید برای نماز شب ‌بلند شوم. من باید اول وقت ‌در نماز جماعت شرکت کنم، چرا که امام(علیه السلام) فرموده است: هر كس كه نمازهایش را در اول وقت بجا بیاورد؛ ملك‌الموت وعده داده كه خودش به او شهادتین را تلقین کند!» (13)

حضور قلب بیشتر، در نماز فرادی

گاهی شیطان برای اینکه، ما را از فضیلتهای بزرگی چون نماز اول وقت، رفتن به مسجد، نماز جماعت و... باز دارد، ممکن است هنگام پرداختن به آنها تلاش بیشتری برای از دست رفتن حضور قلب کند و از سوی دیگر مثلا هنگام نماز فرادی، چند باری کمتر به سراغ ما بیاید تا احساس حضور قلب و لذت بیشتری به ما دست دهد؛ اما کسی که دست به دامان معارف اهل بیت علیهم السلام است، می تواند تشخیص دهد که کدام یک مورد رضایت خدای متعال است و با استقامت در انجام آن، استمداد الهی هم به دنبالش بیاید و شیطان را دست به سر نماید.

استاد حق شناس می فرماید:

«کسی از رهبرکبیر انقلاب(ره) سؤال کرده بود که من وقتی نمازم را فرادی می‌خوانم، حضور قلب بیشتری دارم! نمازم را فرادی بخوانم یا به جماعت؟

ایشان در جواب فرموده بود: نماز جماعت با همان فضیلت‌هایی‌كه از اهل بیت (علیهم السلام) رسیده است، از این نماز فرادی‌-که در آن حضور قلب بالاتری داری- برتر و بالاتر است.» (14)

 و می فرماید:

«از بنده دائم می‌پرسند: برای رشد معنوی چه کار بکنیم؟ باید به وظایف شرعیه عمل نمود، البته با اخلاص در نیت. همین كار را انجام دهید. نمازت را هر طور می‌خوانی، بخوان؛ ولی به مسجد بیا. اگر هم گفتند ریا می‌شود؛ باز هم بیا به مسجد. شیطان اذیت می‌كند. باید به مسجد بیایی كه نَفَس كشیدنت هم عبادت باشد: فَمَن كاَنَ یَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا یُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَا (15) هر کس می‌خواهد لقاء پروردگارش را بچشد، باید عمل صالح همراه با اخلاصِ در نیت داشته باشد. فرمود: «الْإِخْلَاصُ‏ سِرٌّ مِنْ‏ أَسْرَارِی‏ اسْتَوْدَعْتُهُ قَلْبَ مَنْ أَحْبَبْتُ مِنْ عِبَادِی» (16) هركسی نمی‌تواند به این مقام برسد، مثل بیع فضولی است.» (17)

از چهار طرف می آید

آیت الله حق شناس می فرماید:

«شیطان از جلو و از پشت سر می‌آید، آقاجان من! از جلو می‌آید تا كار آخرتت را كوتاه ‌كند. وسوسه می‌کند که ول كن بابا! آخوندها كار را سخت كرده‌اند! از پشت سر می‌آید و امر می‌کند به جمع کردن مال و بخل ورزیدن به اداء حقوق واجب، بخل ورزیدنی که مانع استجابت دعای شماست. شیطان وسوسه می‌کند که اموال را جمع كن! پیری داری! كوری داری! دخترها را باید شوهر بدهی! «آمُرُهُمْ‏ بِجَمْعِ‏ الْأَمْوَالِ» (18)

نمی‌دانی كه سهم امام (علیه السلام) را همین آخوندها باید بگیرند و برای غیر آخوندها جایز نیست. برای اینكه سهم امام(علیه السلام) را باید به مرشد و مسترشد داد، یعنی به كسانی كه بنای دین امام زمان(علیه السلام) را نگهداری می‌كنند. یك کینه و حسدی در دلت درست می‌كند تا بگویی: نمی‌خواهم سهم امام(علیه السلام) را به این آخوندها بدهم!

شیطان از سمت راست می‌آید و شبهات را در نظر انسان جلوه می‌دهد. وسوسه می‌کند که خدا «ارحم الراحمین» است! كوه را به كاهی می‌بخشد! آخوندها كار را سخت كرده‌اند! و از این دست شبهات..

و از دست چپ هم مشتهیات نفسانی و لذایذ شهوانی را در نظر انسان جلوه می‌دهد.» (19)

پی نوشت ها:

(1)  إرشاد القلوب إلى الصواب، ج‏1، ص61

(2) ارشاد القلوب- ترجمه سلگى، ج‏1، ص160 و 161

(3) الزخرف: 36

(4) سایت وارثون

(5) مصباح الشریعة، ص79، باب 35 فی الوسوسة

(6) سایت وارثون

(7) اشاره به روایت حضرت صادق علیه السلام: لا یَتَمَكَّنُ الشَّیْطَانُ بِالْوَسْوَسَةِ مِنَ الْعَبْدِ إِلَّا وَ قَدْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ تَعَالَى وَ اسْتَهَانَ بِأَمْرِهِ وَ سَكَنَ إِلَى نَهْیِهِ وَ نَسِیَ‏ اطِّلَاعَهُ‏ عَلَى‏ سِرِّهِ‏...؛ شیطان نسبت به انسان، تمکن وسوسه کردن پیدا نمی کند، مگر آنكه انسان از ذكر پروردگار متعال اعراض كرده و فرمان‏ها و دستورهاى الهى را سبک شمرده و بر نواهى و مناهى او تكیه زده و از علم و آگاهى و احاطه خداوند متعال غفلت بورزد... (مصباح الشریعة، ص79، باب 35 فی الوسوسة)

(8) سایت وارثون

(9) همان

(10)                    مصباح الشریعة، ص80، باب 35 فی الوسوسة

(11)                    سایت وارثون

(12)                    مصباح الشریعة، ص80، باب 35 فی الوسوسة

(13)                    سایت وارثون

(14)                    همان

(15)                    کهف/ 110

(16)                    بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏67، ص249، باب54 الإخلاص و معنى قربه تعالى؛ الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة، (كلیات حدیث قدسى)، ص331، باب11؛ منیة المرید، ص133 فصل2

(17)                    سایت وارثون

(18)                       تفسیر القمی، ج‏1، ص224،تفسیر سورة الأعراف(7): الآیات 17 الى 24؛ بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏11، ص133، باب 2 سجود الملائكة

(19)                    سایت وارثون

تهیه و فرآوری : حامد رهنما ، گروه حوزه علمیه تبیان