او نقاش است یا پیشگو؟

دیگو رودریگز سیلوا ولاسکز (6 ژوئن 1599 - 6 اوت 1660) نقاش اسپانیایی محبوب دربار فیلیپ چهارم پادشاه اسپانیا بود. او به خاطر نقاشی هایی که از صحنه‌های مهم تاریخی اروپای آن دوران تصویر کرده است شهرت فراوانی دارد. در سده 19 آثار وی الگوی هنرمندان واقع‌گرا و دریافتگر، به ویژه ادوارد مانه، قرار گرفت.

وی که مهم‌ترین هنرمند دربار شاه «فیلیپ چهارم» به حساب می‌آمده ، به کشیدن «پرتره» علاقه خاصی داشته است. بیشتر کتب هنری وی را جزو هنرمندان مکتب باروک طبقه بندی می کنند البته در اوایل قرن نوزدهم میلادی آثارش جزء نقاشی‌های سبک رئالیسم و امپرسونیسم تلقی می‌شده است.

تاثیر او برروی هنرمندان معاصر بسیار قابل توجه است و  در قرن اخیر هم نقاشان برتری چون «پابلو پیکاسو» و «سالوادور دالی» با تاثیر از وی و نقاشی هایش، تابلوهایی را آفریده اند که در آن به نوعی بازآفرینی از اصل اثر با سبک شخصی دست زده اند.

«لاس منیناس» یا همان «ندیمه‌ها» از معروف‌ترین آثار ولاسکوئز به حساب می‌آید. ابهام این تابلو باعث شده که نقاشان بسیاری در جهان به آن فکر کنند. به ظاهر سوژه تابلو یکی از بچه‌های ملکه به نام «مارگاریتا» بوده اما در واقع این طور نیست. ابهام تابلو این‌جاست که نقاش خودش را هم در تابلو کشیده است و آن نقاش سمت چپ تابلو، تصویر خود ولاسکوئز است که دارد به بیننده نگاه می‌کند. یعنی به ما. اما، در انتهای اتاق آینه‌ای نصب شده که بر روی آن تصویر شاه و ملکه نقش بسته؛ یعنی همان جای بیننده، انگار که شاه و ملکه ایستاده اند. با این همه، بیننده در نهایت نمی‌تواند تشخیص بدهد که سوژه تابلو چه کسی یا کسانی بوده‌اند. مارگاریتا دختر ملکه که اصلا سفارش این تابلو به خاطر او بوده؟ یا خود نقاش یعنی ولاسکوئز؟ یا شاه و ملکه؟ یا شاید هم خود ببیننده؟ شاید هم ندیمه‌ها که انگار در این تابلو کمتر از همه جلب توجه می‌کنند. «توماس لورنس» تابلوی «لاس منیناس» ولاسکوئز را «فلسفه هنر» لقب داده و خیلی‌ها هم معتقدند که ولاسکوئز با این تابلو سقوط دربار را پیش‌بینی و شاید هم آرزو کرده.

یکی از مواردی که به تازگی درباره این هنرمند خبرساز شده کشف یک تابلو پرتره از اوست.

تابلویی که به تازگی در لندن به نام ولاسکز، نقاش اسپانیایی، رقم خورده است، پیش از این ناشناخته بود.

تابلوی پرتره رنگ و روغن، مردی اشرافی را با جامه سیاه و یقه بلند سفید نشان می‌دهد.

تابلو پیش از این به ماتیو شپرسون، نقاش قرن نوزدهم بریتانیا تعلق داشت. سال گذشته که مجموعه‌ای از کارهای شپرسون به فروش گذاشته شد، تابلوی ولاسکز نیز در میان آنها بود.

دارنده کنونی تابلو یکی از نوادگان شپرسون است، که تابلو را برای شناسایی به حراجی بونهامس تحویل داده بود. کارشناسان این بنگاه دریافتند که سبک تابلو با آثار ولاسکز شباهت دارد.

آزمون‌های بعدی با استفاده از اشعه ایکس حدس کارشناسان بنگاه حراجی را تائید کرد.

تحقیقات مفصل بعدی زیر نظر کارشناسانی مانند دکتر پیتر چری انجام گرفت، که یکی از صاحب‌نظران در زمینه آثار ولاسکز است. موزه هنری پرادو در مادرید نیز با تحلیل‌های فنی این امر را به اثبات رساند.

هویت شخصی که در تابلوی هنرمند بزرگ اسپانیا دیده می‌شود، کاملا روشن نشده، اما احتمال می‌رود که او خوان ماتئوس، رئیس دربار فیلیپ چهارم باشد.

آندرو مکنزی، از مسئولان حراجی بونهامس می‌گوید: "این تابلو پرتره‌ای بی‌نهایت زیباست که تحقیقات فراوان نشان داد واقعا از زیر دست ولاسکز بیرون آمده است."

نقاشان بزرگ اسپانیا مانند فرانسیسکو گویا در اوایل قرن هجدهم، پابلو پیکاسو و سالوادور دالی در قرن بیستم، همواره از ولاسکز به عنوان استادی بزرگ و با احترام فراوان یاد کرده‌اند.

ولاسکز هنرمند بزرگ دربار "فیلیپ چهارم" پادشاه اسپانیا بود، هرچند در آثار خود با تکیه به رئالیسمی عمیق و افشاگر، با تیزهوشی و زیرکی انتقاد خود از مناسبات حاکم بر دربار را گنجانده است.

بیشتر آثار مهم ولاسکز در موزه هنری پرادو در پایتخت اسپانیا نگه‌داری می‌شود.