تبیان، دستیار زندگی
نخستین زنی كه در ایران دست به كار ترجمه زد، خانم تاج‌ماه آفاق‌الدوله بود كه نمایش‌نامه «نادرشاه» اثر «نریمان نریمانف» را از تركی به فارسی برگرداند و آن را در سال 1324 هجری قمری منتشر كرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نخستین مترجم زن ایرانی


نخستین زنی كه در ایران دست به كار ترجمه زد، خانم تاج‌ماه آفاق‌الدوله بود كه نمایش‌نامه «نادرشاه» اثر «نریمان نریمانف» را از تركی به فارسی برگرداند و آن را در سال 1324 هجری قمری منتشر كرد.


کتاب

محمد گلبن، پژوهشگر، درباره تصحیح ترجمه نمایش‌نامه «نادرشاه» كه توسط تاج‌ماه آفاق‌الدوله از زبان تركی به فارسی برگردانده شده است، می‌گوید: می‌توانیم بگوییم تاج‌ماه آفاق‌الدوله نخستین زنی است كه در ایران دست به كار ترجمه می‌زند. من از كودكی عادت داشتم نسخه‌های خطی و كتاب جمع‌آوری كنم.

نسخه خطی نمایشنامه «نادرشاه» را كه خانم آفاق‌الدوله ترجمه كرده‌اند، سال‌ها پیش یكی از آشنایانم به من داد تا این‌كه متن آن را خواندم و دیدم اثر بسیار جالی است و آن را تصحیح كردم و نسخه تصحیح‌شده آن حدود سال 73 در شماره پنجم فصل‌نامه «تئاتر» به كوشش خانم لاله تقیان به چاپ رسید.

او همچنین درباره نسخه خطی نمایش‌نامه «نادرشاه» كه تاج‌ماه آفاق‌الدوله آن را ترجمه كرده است، عنوان می‌كند: من كتابخانه شخصی‌ام را به آستان قدس رضوی در مشهد مقدس و مجلس شورای اسلامی تقدیم كرده‌ام كه نسخه خطی این كتاب هم همراه كتاب‌هایم بود. فكر می‌كنم نسخه میكروفیلم آن هم در كتابخانه مركزی دانشگاه تهران نگه‌داری می‌شود.

در دوره ناصرالدین شاه و زمان امیركبیر خیلی از شاگردان او اولین مترجمان ایران بودند؛ زیرا مجبور بودند خیلی از كتاب‌های تجارت، كشاورزی و علوم را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه كنند

این پژوهشگر درباره نخستین مترجمان در ایران می‌گوید: در سال 1270 در دوره احمدشاه، ترجمه از زبان رایج آن موقع كه فرانسه بود، رواج داشت. پدر پروین اعتصامی مجله‌ای به نام «بهار» منتشر می‌كرد كه درواقع، در این مجله اولین ترجمه‌ها از زبان فرانسه به فارسی منتشر می‌شد.

گلبن می‌افزاید: حسن پیرنیا ملقب به مشیرالدوله كه سیاست‌مدار و حقوقدان و مترجم ایرانی در دوره ناصرالدین شاه قاجار بود، در اواخر دوره قاجاریه به سمت نخست‌وزیری رسید و چندی هم ریاست اداره امور خارجه ایران را برعهده داشت.

او به هفت زبان زنده دنیا صحبت می‌كرد و تحصیل‌كرده كشور روسیه بود. پیرنیا از كسانی كه در وزارت امور خارجه استخدام می‌شدند، درخواست می‌كرد كه به مدت سه سال دوره آموزش زبان‌های مختلف را بگذرانند.

كتاب «تاریخ ایران باستان» او كه در سه جلد است، اولین كتاب تاریخ مهمی است كه درباره ایران قبل از اسلام نوشته شده است.

این پژوهشگر در پایان سخنانش می‌گوید: در دوره ناصرالدین شاه و زمان امیركبیر خیلی از شاگردان او اولین مترجمان ایران بودند؛ زیرا مجبور بودند خیلی از كتاب‌های تجارت، كشاورزی و علوم را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه كنند.

تاج‌ماه در ابتدای نمایش‌نامه «نادرشاه» خود را كمینه تاج‌ماه آفاق‌الدوله همشیره «آقا اسماعیل آجودان باشی» و عیال «فتح‌الله ارفع السلطنه طالش» معرفی می‌كند.

تاج‌ماه، فرزند علی‌اكبر خان آجودان باشی، اهل زنجان و پدرش علی‌اكبر خان، یكی از نظامیان قاجاری بود. جدا از ترجمه نمایش‌نامه «دره نادری» یا «نادرشاه»، مجموعه دست‌نوشته‌ای از نامه‌ها و شعرهایی از تاج‌ماه به‌جا مانده است. این مجموعه با عنوان دیوان اشعار مجموعه تاج‌ماه به شماره 3552 در كتابخانه مركزی دانشگاه تهران نگه‌داری می‌شود.

دوسوم این مجموعه شامل گزیده شعرهای شاعران دوره قاجار است و یك‌سوم دیگر آن به نامه‌ها و شمار اندكی به سروده‌های تاج‌ماه اختصاص دارد. نوشته‌های تاج‌ماه را به لحاظ موضوعی می‌توان این‌گونه رده‌بندی كرد: نامه درباره مسائل خانوادگی، نامه به دوستان، نامه‌های دیگران، انشاها و شعرها.

منبع: جام‌جم‌آن‌لاین


باشگاه كاربران تبیان ـ ‌ارسالی از: hasantaleb