منبر مسجد گوهرشاد

مسجد گوهرشاد، در جنوب حرم علی بن موسی (رضا) در شهر مشهد ساخته شده‌است. این مسجد در سال 821 ه.ق به دستور گوهرشادآغا همسر شاهرخ از پادشاهان تیموری بنا شده‌است. به دلیل ظرافت و زیبایی کاشی‌کاری و خط و اسلوب معماری مسجد گوهرشاد، این مسجد از نفیس‌ترین شاهکارهای معماری ایرانی در دوره تیموری به شمار می‌رود. اسم گوهرشاد در دو محل با کاشی معرق نگاشته شده‌است: یکی در قسمت بالای در نقره‌ای که به دارالسیاده می‌رود و دیگری بر کتیبه ایوان مقصوره که به خط زیبای شاهزاده بایسنقر می‌باشد. در قسمت وسط نیز کتیبه‌ای به نام محمد رضا امامی وجود دارد. شیوه معماری این مسجد به سبک معماری مساجد چهار ایوانی ایران است و در طی سال‌ها گنبد آن چهار بار مورد مرمت قرار گرفته‌است.

سبک معماری این بنا به شیوه آذری و نام معمار آن استاد قوام‌الدین شیرازی ذکر گردیده است

منبری در ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد وجود دارد که بدون استفاده از میخ، با چوب گردو و گلابی ساخته شده است و هر چند هیچ تاریخی از زمان ساخت آن در دست نیست، ولی احتمال اینکه همزمان با تاسیس مسجد گوهرشاد ساخته شده باشد، بسیار زیاد است.

این منبر با ظرافت و هنرهای خاصی كه داراست، همواره مورد توجه همه آن‌هایی بوده است كه گذری به مسجد گوهرشاد داشته‌اند. دو کتیبه زیبا به خط ثلث بر جلوی پایه اول و سمت راست منبر وجود دارد. می‌گویند از قدیم تصور مردم بر این بوده که حضرت صاحب‌الزمان(عج) هنگام ظهور بر این منبر، جلوس خواهند فرمود.

بررسی منابع نشان از این دارد كه در دوره قاجار دو منبر منبت کاری در ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد قرار داشته است؛ یكی منبر بزرگ معروف به «صاحب شاه» بود و دیگری منبر «مرحوم حاجی میرزا عسکری» که امام جمعه، خطبه را بر بالای آن می‌خواند. با این همه، برخی بر این باورند كه در حال حاضر از دو منبر صاحب شاه و میرزا عسکری خبری نیست و منبر بزرگ منبت‌کاری شده در گوشه مسجد گوهرشاد که به منبر «صاحب”ٹالزمان(عج)» شهرت دارد، جدای از این دو منبر می‌باشد. اما باور خیلی‌ها هم بر این است که منبر صاحب الزمان(عج)، همان منبر صاحب شاه است که در دوره قاجار و اوایل پهلوی با نام صاحب شاه و بعد با نام صاحب الزمان(عج) شهرت یافته است تا آنجا که اعتماد السلطنه و عباس فیض در سال‌های 1300 هجری قمری و 1324 هجری شمسی، از این منبر با نام صاحب شاه یاد کرده‌اند.

حتی در نام سازنده این اثر، برخی منابع از محمد خراسان یاد كرده‌اند ولی در کتیبه‌ای که به خط ثلث در آن مکتوب است، نام سلطان حسن بن نجار کرمانی به عنوان سازنده آورده شده است. برخی تاریخ ساخت منبر صاحب”ٹالزمان(عج) را اواخر دوره صفوی و عده‌ای آن را قرن نهم که دوره تاسیس مسجد گوهرشاد است، می‌دانند كه البته با توجه به شواهد، دیدگاه دوم به واقعیت نزدیک‌تر است؛ چرا که ممکن نیست مسجدی با این عظمت ساخته”ٹشده باشد ولی طراحان توجهی به منبرش نداشته باشند. این منبر به مرور زمان دچار آسیب شده و گفته می‌شود در سال 1325هجری شمسی و در زمان تولیت میرزا محسن طاهری، توسط استاد حیدر نیکنام گلپایگانی به مدت پنج سال و نیم تعمیر و مرمت شده است و در همین تعمیرات، قسمتی از تاج منبر که در آن میخ به کار رفته مورد بازسازی قرار گرفته و طاهری برای جلوگیری از آسیب دیدگی، اطراف آن را با میله‌های آهنی محصور و قسمت پایین آن را شیشه کرده است.

باور عامه شیعیان از دیرباز بر آن بوده که حضرت صاحب الزمان(عج) پس از ظهور بر آن جلوس خواهد نمود.

روزنامه شهرآرا

دانشنامه ویکی پدیا