روشنفكر به معنای صحیح كلمه
آیت الله خوانساری به تنظیم برنامههاى درسى مدارس و تدریس دروس مختلف براى طلاب جوان، تربیت و آشنا كردن آنها به علوم روز، علاقه بسیار داشت و چنین كارهایى را از امور لازم مىدانست.
اهل مطالعه
اگر كتاب خوبى به دست مىآورد، از اول تا آخرش را با دقت مطالعه مىكرد و بر اندوختههاى علمى خود مىافزود و به دیگران نیز مىآموخت.
از این رو، بر مطالب مختلف علمى احاطه و تسلّط داشت، به طورى كه در بین فضلا و طلاب به عنوان «كامپیوتر علوم اسلامى» لقب گرفت.
یكى از فضلاى حوزه مىگفت: «هر سؤالى كه از ایشان مىپرسیدند، بى درنگ آن چنان جواب مىداد كه گویا یك ساعت آن را مطالعه یا تدریس كرده است.»
روزى یكى از مدرسین محترم كه درس خارج را تدریس مىكند، خدمت ایشان آمد و گفت: «من فلان جمله از باب «جواهر الكلام» را هر چقدر مطالعه مىكنم، احساس مىكنم مطلب ابراز شده بر خلاف موضوعى مىباشد كه صاحب جواهر در پى اثبات آن است، لذا خدمت شما رسیدهام.»
آیت الله خوانسارى با حضور ذهن همیشگى خویش و بدون مراجعه به كتابخانه و مطالعه جواهر، فرمود: «شما اگر دو صفحه قبل را با دقت مطالعه فرمایید، ملاحظه مىكنید كه صاحب جواهر در آن جا چنین فرموده... مشكل شما حل خواهد شد.» او بر اساس همین راهمایى رفتار كرد و مشكل علمى اش حل شد.
مهارت فوق العاده درعلم درایه، حدیث، رجال و كتابشناسى
اگر نامى از یك شخصیت روایى به میان مىآمد، آنقدر اطلاعات دست اول از تاریخ تولّد، فوت، دلائل مرگ، تألیفات و زندگى فرزندان او بیان مىكرد كه باعث حیرت و تعجّب همگان مىشد.
داشتن كتابخانه بسیار نفیسى شخصی
كتابخانه مرحوم خوانساری از بهترین كتابخانههاى موجود بود و علاوه بر كتابهاى مختلف چاپى، كتابهاى نفیس خطّى منحصر به فردى داشت، جالب این است كه كتابى در كتابخانه ایشان دیده نمىشود، مگر آن كه آن مرحوم، از اوّل تا آخر، آن كتاب را با دقت و وسواس خاص مطالعه كرده و در حاشیه بعضى از كتابها تعلیقاتى نوشته است.
روشنفكر به معنى صحیح كلمه
به تنظیم برنامههاى درسى مدارس و تدریس دروس مختلف براى طلاب جوان، تربیت و آشنا كردن آنها به علوم روز، علاقه بسیار داشت و چنین كارهایى را از امور لازم مىدانست.
مهارت بی نظیر در كتابشناسى
كتابهاى علماى سلف، از فقه، اصول، حدیث، فلسفه، تاریخ و... را به خوبى مىشناخت و غالباً با یك نگاه به كتب قدیمى، مىگفت این كتاب چیست و مؤلّف آن كیست.
سعى فراوان داشت كه كتابهاى ارزشمند از دستبرد نااهلان و یا خروج از كشور محفوظ بماند. تا سر حد امكان آنها را مىخرید و در كتابخانه منزل خود نگاه مىداشت و در موارد لازم نسخه بردارى مىكرد و در اختیار مؤلّفان و نویسندگان مىگذاشت.
از این رو در طول دهها سال، مجموعه نفیسى از كتابهاى خطّى بى نظیر یا كم نظیر فراهم آورد. كتابهاى خطّى او به 1500عدد و كتابهاى چاپى اش به 6500نسخه رسید كه مورد استفاده بسیارى از پژوهشگران بود.
پس از رحلت آن مرحوم، همه كتابها از طرف مقام معظّم رهبرى، حضرت آیت الله خامنهاى - مدّظلّه - خریدارى و وقف آستانه قدس رضوى شد كه این نیز از آثار نیّت خیر آن مرحوم بود كه مجموعه این كتابهاى نفیس از دستبرد بیگانگان در امان بماند و براى همیشه مورد استفاده پژوهشگران قرار بگیرد.
عالم و محدّثى ماهر و واجد شرایط براى اجازه دادن در نقل روایات
یكى از اساتید مىنویسد: «آیت الله صفایى خوانسارى در اجازهاى كه براى اینجانب نگاشته، نام بیست و شش نفر از مشایخ اجازه خود را یاد كرده است.»
اقامه نماز جماعت به مدت شصت سال در مساجد مختلف
او به این وسیله با مردم تماس داشت و به حل مسایل مردم مىپرداخت. در عصر مرجعیّت آیت الله بروجردى، پس از اتمام ساختمان مسجد اعظم، مرحوم آیت الله بروجردى شبها در آن مسجد اقامه جماعت مىكرد، ولى پس از مدّتى كه به علت كسالت نتوانست در جماعت حضور یابد، مرحوم آیت الله خوانسارى را به نیابت از خویش جهت اقامه نماز مغرب و عشاء در مسجد اعظم،تعیین فرمود.
همچنین هنگامى كه آیت الله العظمى سید ابوالحسن اصفهانى، مرجع عالیقدر، به همراه گروهى از علماى نجف به قم مهاجرت كرد، نماز جماعت در حرم حضرت معصومه؛ را اقامه فرمود.
وقتى وى تصمیم گرفت به نجف اشرف بازگردد، مرحوم آیت الله خوانسارى را به نیابت خویش تعیین كرد و آن مرحوم متجاوز از پنجاه سال، صبحها در مسجد بالاسر اقامه نماز جماعت داشت.
مدّتى نیز در مسجد بیت النّور، واقع در محلّه میدان میر قم و مدّتى در مسجد بازار اقامه جماعت مىكرد و مردم با كمال اطمینان در جماعت ایشان شركت مىكردند.
منابع:
كتاب گلشن ابرار
كتاب گنجینه دانشمندان
مجلّه حوزه
تهیه و فرآوری: فریادرس گروه حوزه علمیه
