تبیان، دستیار زندگی
یکی دیگر از مباحث مربوط به تقلید مسأله ی عدول در تقلید است که برای روشن شدن این موضوع لازم است 4 بخش مورد توجه قرار گیرد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیا می توان مرجع را تغییر داد؟


یکی دیگر از مباحث مربوط به تقلید مسأله ی عدول در تقلید است که برای روشن شدن این موضوع لازم است 4 بخش مورد توجه قرار گیرد.


مراجع تقلید

مفهوم عدول:

« عدول در تقلید یعنی رجوع و بازگشتن از مجتهد در تمام یا برخی از احکام. »

برخی از موارد جواز عدول:

1- عدول به مجتهد زنده ی مساوی:

بعد از آن که مکلف از مجتهدی زنده تقلیدی کرد، می تواند به مجتهد زنده ی دیگری که با او در علم مساوی است عدول کند، گرچه احتیاط در ترک عدول است (برخی از فقها در فرض مذبور عدول را جایز نمی دانند.) مگر اینکه قول مجتهد دوم موافق احتیاط باشد.

2- عدول به مجتهد زنده در مساله ی تقلید بقایی:

عدول به مجتهد زنده در مساله ی تقلید بقایی بنابر نظر فقهایی که تقلید بقایی(باقی ماندن برتقلید از مجتهداول در مسائل قدیمی) را جایز می دانند ،یکی دیگر از موارد جواز عدول است.

3- عدول به مجتهد غیر اعلم با رعایت " الاعلم فالاعلم ":

( " الاعلم فالاعلم " یعنی به نظریه ی مجتهد دیگری که علمش از مجتهد خودش کمتر و از مجتهدین دیگر بیشتر است عمل می کند. اگر مجتهد دوم نیز در همان مساله قایل به احتیاط واجب بود مجتهد سومی که عملش از مجتهد دوم کمتر و از مجتهدین دیگر بیشتر است رجوع می کند.)

عدول به مجتهد غیر اعلم با رعایت " الاعلم فالاعلم " در موارد زیر جایز است:

الف: مواردی که مجتهد اعلم، فتوا و احتیاطی نداشته باشد.

ب: در مسایلی که مجتهد اعلم می گوید:

1- احتیاط واجب یا احتیاط لازم آن است.

2- مساله محل تامل یا محل اشکال است.

3- المشهور کذا (مشهور از فقها این طور گفته اند.)

4- قیل کذا (بعضی این طور گفته اند.)

5- علی الاحوط (احتیاط آن است) در صورتی که قبل از احتیاط یا بعد از آن فتوایی برخلاف آن نباشد.

اگر مقلّد از کسی تقلید می کرده که از ابتدا شرایط و شایستگی تقلید را داشته ولی الآن آن را از دست داده واجب است از او عدول کرده و به مجتهد جامع الشرایط رجوع کند، مثل مجتهد جامع الشرایطی که اکنون عدالت یا عقل یا اعملیت و مانند آن را از دست داده باشد

برخی از موارد وجوب عدول:

1- عدول از مجتهدی که از ابتدا شایسته ی تقلید نبوده است: اگر مقلد بعد از مدتی از تقلید از شخصی بفهمد که وی از ابتدا شایسته تقلید نبوده است واجب است از او عدول کرده و به مجتهد جامع الشرایط رجوع کند، مثلاً، پس از مدتی متوجه شود که وی عادل یا اعلم نبوده است.

2- عدول از مجتهدی که شرایط تقلید را از دست داده است: اگر مقلّد از کسی تقلید می کرده که از ابتدا شرایط و شایستگی تقلید را داشته ولی الآن آن را از دست داده واجب است از او عدول کرده و به مجتهد جامع الشرایط رجوع کند، مثل مجتهد جامع الشرایطی که اکنون عدالت یا عقل یا اعملیت و مانند آن را از دست داده باشد.

برخورد از موارد حرمت عدول:

1- عدول از مجتهد زنده به مجتهد زنده ی دیگر:

عدول از مجتهد زنده به مجتهد زنده ی دیگر جایز نیست مگر آنکه مجتهد دوم، اعلم از مجتهد اول یا مساوی با او باشد (در فرض اول عدول واجب و در فرض دوم جایز است.)، گر چه در فرض مساوی بودن، احتیاط در ترک عدول است (برخی از فقها در فرض مساوی بودن عدول را جایز نمی دانند)

مگر قول مجتهد دوم موافق احتیاط باشد.

2- عدول به مجتهد مرده در مساله ای که به فتوای مجتهد زنده عمل شده است:

اگر در مساله ای به فتوای مجتهدی عمل کند، و بعد از مردن او در همان مساله به فتوای مجتهد زنده رفتار کند، نمی تواند دوباره آن را مطابق فتوای مجتهدی که از دنیا رفته است انجام دهد. (برخی از فقها قایلند: در صورت مساوی یا اعلم بودن مجتهد مرده می تواند. برخی معتقدند تنها در صورت اعلم بودن مجتهد مرده می تواند.)

3- عدول در مواردی که مجتهد اعلم نظریه ی خود را بیان کرده باشد:

در مواردی که مجتهد اعلم نظریه ی خود را به صورت حکم یا فتوا یا احتیاط مستحب بیان کرده باشد عدول جایز نیست.

سمیه فیض آبادی

بخش احکام اسلامی تبیان


منبع:

روشی نوین در بیان احکام، محمد رضا مشفقی پور، ص 42- 44

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.