گلوکوم یا آب سیاه چشم چیست؟

گلوکوم (Glaucoma) یا آب سیاه چشم، با افزایش فشار داخل چشم و کاهش میزان بینایی مشخص می شود.

آب سیاه در مردان نسبت به زنان شیوع بیشتری دارد. آب سیاه دومین علت شایع نابینایی در جهان بعد از آب مروارید است.

علل

در گلوکوم، فشار مایع داخل چشم (زلالیه) زیادتر از حد معمول می‌گردد که به دلیل اشکال در خروج این مایع از منافذ بسیار کوچکی در پیرامون عنبیه (قسمت رنگی چشم) است.

در برخی موارد به طور مادرزادی منافذ تنگ هستند. در موارد دیگر جلو آمدن عنبیه یا مسدود شدن این منافذ با رنگدانه های عنبیه یا سلول های خون پس از خونریزی داخل چشم، مسیر تخلیه مایع داخل چشم مسدود می‌شود.

میزان آسیب به شدت و مدت افزایش فشار داخل چشم وابسته است.

عوامل افزایش دهنده خطر

- افزایش زیاد فشار داخل چشمی

- افزایش سن

- سابقه خانوادگی ابتلا به گلوکوم

- دیابت

- بیماری قلبی عروقی

- سیاه پوست بودن

- کم بودن ضخامت قرنیه

- سردرد های میگرنی- بیماری های فشار خون

- قرص‌های سرماخوردگی و آلرژی، آنتی هیستامین‌ها، آرام‌بخش‌ها، داروهای کورتیکواستروئیدی و برخی داروهای معده و روده‌ که فشار چشم را بالا می برند.

- افراد با عینک نمره بالا

- دوربینی و نزدیک بینی

- افراد دچار وقفه تنفسی در خواب

نکات مهم

- افراد بالای 40 سال، هر چند سال یک بار معاینه چشم شوند.

- در خانواده هایی که یکی از اعضا از جمله پدر، مادر، خواهر و یا برادر مبتلا به آب سیاه چشم هستند، معاینات دوره ای چشم، باید با فواصل زمانی کوتاه تری (مثلا به صورت سالیانه) انجام شود تا در صورت وجود آب سیاه به موقع تشخیص داده شود.

انواع گلوکوم

زاویه طبیعی قرنیه و عنبیه به طور طبیعی 30 تا 45 است و با بالارفتن سن، این زاویه تنگ‌تر می‌شود و بر اساس این زاویه، گلوکوم به زاویه باز و بسته تقسیم می‌شود.

انواع گلوکوم عبارتند از:

- گلوکوم اولیه

- گلوکوم زاویه باز اولیه

- گلوکوم زاویه بسته حاد اولیه

- گلوکوم زاویه بسته تحت حاد

- گلوکوم زاویه بسته مزمن

- گلوکوم مادرازدی

- گلوکوم ثانویه

گلوکوم اولیه

اگر علتی برای ایجاد گلوکوم یافت نشود، به نام گلوکوم اولیه گفته می‌شود.

گلوکوم زاویه باز اولیه

شایع ترین نوع گلوکوم می‌باشد. جنبه ژنتیکی، خانوادگی، فامیلی و نژادی دارد. بعد از 50 سالگی بروز می‌کند و تا مراحل آخر، بیمار هیچ علامتی ندارد و در معاینات پزشکی کشف می شود.

در این بیماری، میدان بینایی به تدریج کوچکتر شده و در انتها، بیمار فقط دید لوله ای دارد و فقط روبروی خود را می‌بیند.

علائم:

- از دست‌ رفتن‌ دید محیطی‌ در نواحی‌ کوچک‌ از میدان‌ دید

- تاری‌ دید‌ در یک‌ طرف‌ میدان‌ دید

- بزرگ تر شدن‌ نواحی‌ از دست‌ رفتن‌ دید، معمولاً در هر دو چشم‌

- سفت‌ شدن‌ کره‌ چشم‌

- دیدن‌ هاله‌ در اطراف‌ نورها

- وجود نقاط‌ کور در میدان‌ دید

- نامناسب‌ بودن‌ دید در شب‌

درمان:

درمان داوریی تحت نظر پزشک متخصص. اگر با داروها فشار چشم بیمار طبیعی نشود، لیزر درمانی یا عمل جراحی لازم می‌شود.

گلوکوم زاویه بسته حاد اولیه

این حالت وقتی رخ می‌دهد که برآمدگی عنبیه در زاویه اتاق قدامی چشم انسداد ایجاد کند. به این ترتیب، کاهش خروج زلالیه باعث افزایش حاد فشار داخل چشم شود.

افراد دوربین (به علت اینکه از قبل تنگی زاویه دارند)، همچنین افراد پیر (به علت بزرگ شدن عدسی) بیشتر به این حالت دچار می‌شوند.

علایم:

این بیماری اکثرا بصورت حمله‌ای است. در یک چشم ظاهر می شود.

حملات آن معمولا هنگام عصر به علت گشادشدن نسبی مردمک و یا هنگام استفاده از داروهای گشادکننده مردمک در معاینات پزشکی رخ می‌دهد.

تاری دید شدید

درد طاقت فرسای چشم

قرمزی چشم

اشک ریزش و حساسیت به نور

دیدن هاله ای اطراف نور

تهوع و استفراغ

در معاینه پزشکی، فشار داخل چشم افزایش یافته و مردمک به نور پاسخ نمی‌دهد و گشادی نسبی دارد و قرنیه کدر می شود.

درمان:

درمان گلوکوم زاویه بسته حاد یک فوریت پزشکی است. فشار داخل چشم باید سریعا پایین آورده شود.

بعد از آن درمان اصلی، جراحی است که جراحی روی هر دو چشم انجام می‌شود.

فشار داخل چشم را با داروهای دیورتیک (ادرار آور) پایین می‌آورند.

گلوکوم زاویه بسته تحت حاد

این بیماری نوع حاد است، فقط حملات افزایش فشار داخل چشم در اینها مدت کمتری می‌ماند و حالت راجعه دارد. حملات خودبخود رفع می‌شوند. گاه به فرم حاد تبدیل می‌شوند.

علایم :

حملات کوتاه مدت و راجعه درد

قرمزی، تاری دید یکطرفه همراه با دیدن هاله اطراف نور

درمان آن، مشابه نوع زاویه بسته حاد اولیه است.

گلوکوم زاویه بسته مزمن

این بیماری نیز مثل نوع زاویه باز مزمن، با کاهش وسیع میدان بینایی تظاهر پیدا می‌کند.

این بیماران هیچ گاه دچار حملات افزایش فشار داخل چشم نمی شوند.

درمان با جراحی است.

گلوکوم مادرازدی

این بیماری بر اثر ناهنجاری رشد ساختمان چشم ایجاد می شود.

نوع ثانویه آن همراه با برخی بیماری های مغزی مادرزادی دیده می شود (استورچ وبر- نورفیبروماتوز و سرخجه مادرازدی).

تشخیص گلوکوم مادرزادی معمولا تا یک سالگی داده می شود.

علائم:

اشک‌ریزش، اولین و شایع ترین علامت آن می‌باشد.

حساسیت به نور و کاهش شفافیت قرنیه وجود دارد.

در معاینه پزشک: افزایش فشار داخل چشم و بزرگ شدن کاپ اپتیک وجود دارد.

در این بیماران قرنیه بزرگ می‌شود و چشم بزرگ می‌شود که اصطلاحا چشم گاوی (بوفتالموس) می‌گویند.

پارگی چشم با ضربه خفیف و کوری نتایج این بیماری است.

درمان این گلوکوم، جراحی است.

گلوکوم ثانویه

علت افزایش فشار داخل چشم در گلوکوم ثانویه، بیماری چشمی دیگری می‌باشد. بیماری های مانند:

کاتاراکت (آب مروارید)

در رفتگی عدسی

التهاب شبکیه (تومور چشمی)

مصرف کورتون ها (معمولا مصرف موضعی این داروها باعث گلوکوم می‌شود)

ضربه ها نیز می‌توانند باعث افزایش فشار داخل چشم و گلوکوم گردند.

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

دانشنامه رشد

ویکی پدیا

پزشکان ایران - دکتر حیدر امینی

مجله پزشکی مادر - ستاره صداقتی

مطالب مرتبط:

آب سیاه چشم(گلوکوم)

چرا معاینه ی چشم اهمیت دارد؟

از چشم ها مراقبت كنیم

تشخیص بیماری ها از دریچه ی چشم ها