تبیان، دستیار زندگی
ویلیام سولیوان آخرین سفیر آمریكا در ایران، كه پس از مأموریت دوساله و جنجالی اش در ایران شهرت یافت
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آخرین سفیر آمریكا در ایران که بود؟


ویلیام سولیوان آخرین سفیر آمریكا در ایران، كه پس از مأموریت دوساله و جنجالی اش در ایران شهرت یافت. در جنگ دوم جهانی وارد خدمت در نیروی دریایی آمریكا شد و با درجه افسری در یك رزمناو آمریكایی در جنگ های خاور دور شركت كرد.


ویلیام سولیوان

پس از پایان جنگ جهانی دوم سولیوان وارد خدمت در وزارت امورخارجه آمریكا شد و در جریان جنگ كره بعنوان مشاور سیاسی ژنرال مك آرتور در دفتر او خدمت كرد. سولیوان پس از انجام مأموریت های مختلف در خاور دور به سمت سفیر آمریكا در لائوس و سپس فیلیپین منصوب شد و در جریان این مأموریت ها از مشاوران نزدیك هنری كیسینجر وزیر خارجه پیشین آمریكا در مذاكرات صلح ویتنام بود. آخرین مأموریت سیاسی سولیوان سفارت آمریكا در ایران بود كه با طوفان انقلاب در ایران مصادق شد و به استعفای جنجالی وی از خدمت سی و چند ساله اش در وزارت خارجه آمریكا منجر گردید.

«ویلیام هیلی سولیوان» آخرین سفیر امریكا در ایران، روز 18 خرداد 1356 و در شرائطی كه شاه در سرمایه‌گذاری مالی خود برای كمك به پیروزی مجدد جمهوریخواهان آن كشور شكست خورده بود،وارد تهران شد. سولیوان در شرائط ادامه انتشار مقالات تمسخرآمیز مطبوعات متمایل به دموكراتها در امریكا علیه حكومت ایران به خاطر حمایت مالی بی‌فرجام محمد‌رضا پهلوی از رقیب جمهوریخواه جیمی كارتر در انتخابات ریاست جمهوری آن كشور ، به تهران می‌آمد. شاه در آستانه برگزاری انتخابات سال 1355 امریكا 120 میلیون دلار از طریق اردشیر زاهدی سفیر خود در واشنگتن در اختیار ستاد انتخاباتی جمهوریخواهان قرار داده بودتا به پیروزی جرالد فورد رقیب جیمی كارتر كمك كند. این كمك‌ها خشم دمكراتها را برانگیخت به طوری كه «برژینسكی» رئیس آینده شورای امنیت در حكومت كارتر در همان زمان رفتار زاهدی را «مایه ننگ»نامید.

طبق دستوراتی که به وی داده شده بود بایستی تمام وقایع و جزئیات اتفاقات سیاسی ایران را از نزدیک زیر نظر داشته به واشنگتن گزارش می داد

سولیوان دمكرات كه هنگام ورود به تهران 56 ساله بود، پیش از این، سفارت امریكا در لائوس و فیلیپین را بر عهده داشت. او كه روز 20 فروردین 1356 به سمت سفارت امریكا در ایران تعیین شده بود قبل از ورود به ایران، دیداری توضیحی ـ تشریحی با سایروس ونس وزیر امور خارجه وقت امریكا داشت. سولیوان در مورد آن دیدار چنین می نویسد: در نخستین ملاقات با ونس از وی پرسیدم كه دلیل انتخاب من برای پست سفارت در كشوری كه هیچ گونه تجربه و سابقه‌ای دربارة آن ندارم چه بوده است؟ وزیر خارجه در پاسخ گفت: علت انتخاب من ـ سولیوان ـ به این سمت این بوده است كه برای پست سفارت ایران در جست و جوی دیپلماتی بوده‌اند كه در كشورهایی كه با حكومتهای متمركز و استبدادی اداره می‌شوند تجربه كافی داشته و بتواند با یك زمامدار مقتدر و خودكامه كار كند.

سولیوان جانشین ریچارد هلمز (مدیر اسبق سیا) در تهران شده بود .ریچارد هلمز روز 26 اسفند 1351، یك هفته پس از عزیمت «ژوزف فارلند» سفیر اسبق امریكا، وارد تهران شد و در 5 دی 1355 یك هفته قبل از ورود كارتر به كاخ سفیددر پی اتمام مأموریتش تهران را ترك كرد. از آن زمان تا ورود سولیوان به تهران، سفارت امریكا به مدت 5 ماه و نیم بدون سفیر بود.

ویلیام سولیوان

سولیوان یکی از با سابقه ترین و پرکارترین کارمندان دستگاه سیاست خارجی به حساب می آمد. او فردی زیرک و کارکشته بود و با کوله باری از تجارب راهی ایران شده بود و طبق دستوراتی که به وی داده شده بود بایستی تمام وقایع و جزئیات اتفاقات سیاسی ایران را از نزدیک زیر نظر داشته به واشنگتن گزارش می داد. با شدت گرفتن حرکت انقلاب ایران و برای پایان بخشیدن به آن سولیوان طرحی پیشنهاد نمود مبنی بر کنار گذاشتن شاه و روی کار آوردن میانه روها، ولی با مخالفت واشنگتن روبه رو شد. او در این رابطه می گوید: «اگر به پیشنهاد من توجه می شد و امکان انتقال آرام و بدون خونریزی قدرت فراهم می گردید به منافع آمریکا در ایران لطمه زیادی وارد نمی آمد... ما باید برای حفظ منافع خود با انقلاب همراه شویم و خود را با شرایط تازه تطبیق دهیم.»

طرح سولیوان شکی برای دولتمردان کاخ سفید باقی نگذاشت که او دیگر نمی تواند سخنگوی واقعی دولت آمریکا در تهران باشد چرا که اقدامات وی در خلاف جهت سیاستهای کلی ایالات متحده قرار گرفته بود.

اندکی بعد از پیروزی انقلاب و پیش از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا (آوریل 1979(سولیوان به آمریکا فراخوانده شد. وی پس از بازگشت به آمریکا به علت اختلاف نظر با کارتر و مشاور امنیت ملی او برژینسکی بازنشسته شد و پیشنهاد ریاست مجمع آمریکایی )یک سازمان مطالعاتی وابسته به دانشگاه کلمبیا) را پذیرفت.

فرآوری:طاهره رشیدی

بخش تاریخ ایران و جهان تبیان


منابع: 1- سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، عبدالرضا هوشنگ مهدوی، نشر البرز

2- هیلی سولیوان، ویلیام. مأموریت در ایران. ترجمه محمود مشرقی

3- وبلاگ سپهر