موسسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان

تهذیب در لغت به معنی پاکیزه نمودن است و وقتی به کسی گفته می شود انسان مهذب، یعنی انسانی که اخلاقی پاکیزه دارد.

یکی از فضائل فراموش شده، فضیلت وفاست که در فارسی به آن می گویند: نمک شناسی، و ضد آن نمک نشناسی است. این فضیلت وفا، یک فضیلت فوق العاده مهمی است، اما این درّ گرانبها را معمولاً انسانها ندارند.

ذات اقدس الهي در قرآن كريم فرمود: هيچ كس گناه نمي‌كند مگر اينكه با يك شرك مرموز و مستور و شرك خفيّ همراه است ﴿وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُم بِاللَّهِ إِلّا وَهُم مُشْرِكُونَ﴾

چون والى را هواها گونه گون شود او را از بسيارى عدالت، باز دارد. پس بايد كار مردم در آنچه حق است، نزد تو يكسان باشد، كه ستم را با عدل عوض ندهند.

اسلام راه‌هاي فراواني را براي تقرّب بنده به خدا مقرر کرده است. اوّل راه علمي است که فرمود: «طَلَبُ العِلمِ فَرِيضَةٌ عَلَي کُلِّ مُسْلِمٍ؛ طلب علم بر هر مسلمانی لازم است».

مسلّم است كه هر كار مهمّي با مشكلات و سختي‌هايي همراه است؛ به‌ويژه اينكه اگر آن فعّاليت و مأموريت با اميال و منافع عدّه‌اي مغايرت داشته باشد.

دل‌هاي آدمي مخزن حب الهي است، دلي را که هر روز به چيزي غير خدا تعلق پيدا کند، قلبي هرزه و بي‌ادب است. انسان بايد تمام ابعاد وجودي‌اش؛ يعني عقل، قلب، نفس، اعضا و جوارحش را ادب کند. اين موضوع در روايات هم آمده است. اميرالمومنين عليه‌السلام مي‌فرمايد: زک قلبک بالأدب کما يذکى‌النار بالحطب‏.

دل‌هاي آدمي مخزن حب الهي است، دلي را که هر روز به چيزي غير خدا تعلق پيدا کند، قلبي هرزه و بي‌ادب است. انسان بايد تمام ابعاد وجودي‌اش؛ يعني عقل، قلب، نفس، اعضا و جوارحش را ادب کند. اين موضوع در روايات هم آمده است. اميرالمومنين عليه‌السلام مي‌فرمايد: زک قلبک بالأدب کما يذکى‌النار بالحطب‏.

مأموران جهنم سؤال مي‌کنند: آيا براي شما پيامبر نيامد؟ ترساننده‌اي نيامد که شما را از امروز بترساند و با خبر کند؟ آن‌ها مي‌گويند؟ بله آمد! ما گفتيم که شما حجتي نداريد، دليلي نداريد و رسل را تکذيب کرديم! «و قالوا لو کنّا نسمع أو نعقل ما کنّا في أصحاب‌السعير»، ملک/10؛

نماز، جامي است از الذ لذايذ [لذت‌بخش‌ترين لذت‌ها] که چنين خمري خوشگوار در عالم وجود نيست! تمام لذت‌ها روحي است؛ و آن‌چه از لذات که در طيب [عطر] و يا از راه نساء به‌صورت حلال تکويناً مطلوب است، بيش از آن و به مراتب بالاتر، در نماز است.

راه غلبه بر نفس، محاسبه است. بعضي اولياي خدا يک دفتري همراه خود داشتند و هر کاري که مي‌کردند مي‌نوشتند، در آخر روز هم، حساب کارهاي خود را مي‌کردند که ما در اين روز چه کرديم، چه مقدار اطاعت خداوند متعال را نموديم، چه مقدار سرپيچي و نافرماني کرديم.

حالا كه آمده‏اي طلبه شدي، به هر دليلي...!، نيتت را درست كن، يعني نيتت بايد خالص براي ‏خدا باشد، ‏ و بايد خالص خالص براي خدا باشي. بگو: خدايا آمده‏ام آدم شوم و بعد از اين، دست عده‏اي را بگيرم. حاج شيخ ‏عبدالكريم حائري(ره) را در حرم امام حسين(ع) ديدند كه گريه ‏مي‏كند و به امام مي‏گويد: آقاجان! من مجتهد شده‏ام، ولي مي‏خواهم آدم ‏بشوم.

دستورالعمل ديگري كه جبرئيل براي موفّقيت پيامبر اكرم«صلی الله علیه و آله و سلم»از سوي خداوند آورد، در آيۀ «رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكيلا؛ همان پروردگار شرق و غرب که معبودی جز او نیست، او را نگاهبان و وکیل خود انتخاب کن» بيان شده است.

در بسیاری از موارد نیز عواملي توسط خود انسان ايجاد مي‌شود که از تحقق استجابت دعا جلوگيري مي‌نمايد. به عبارت ديگر اعمال برخي انسان‌‌ها مانع رسيدن فيض و رحمت الهي به آنان مي‌شود.

انسان بدون دعا نمي‌تواند در كارش موفّق شود. استغاثه به درگاه حضرت احدیّت و تضرّع و خدا خدا گفتن، موجب می‌شود خداوند متعال به یاری بنده‌اش بشتابد و از او دستگيري كند. خصوصاً وقتی که دعا با انقطاع همراه باشد.

کوچک و بزرگ بايد بدانيم: راه يگانه براي سعادت دنيا و آخرت، بندگي خداي بزرگ است؛ و بندگي، در ترک معصيت است در اعتقاديات و عمليات.

در آیات شریفه متعددی، خداوند یادآوری کرده کسانی هستند که شیطان نمی‌تواند در آنان نفوذ کند و آن‌ها کسانی هستند که مطیع خدا هستند و بنایشان بر این است تا از فرامین خداوند اطاعت نمایند.

توجه به حسن ظن، در مسیر عبادت و کمال بندگی، از مسائل مهم و اساسی، در علم اخلاق است و در اهمیت و ضرورت این حسن ظن، همین بس که خدای متعال می‌فرماید: من نزد ظن بنده خودم هستم، این آدرس خدا است که به ما می‌گوید، اگر دنبال من هستی، اگر می‌خواهی به من برسی، باید به ظن و گمان خودت مراجعه کنی، ببین خدا در نزد تو چگونه است. اگر به خدا گمان خوب داری یا بدگمان هستی، باز آن‌جا مرا پیدا می‌کنی.

گزیده‌ای از پرسش‌ها و پاسخ‌ها از محضر آیت‌الله بهجت (ره)

چه باید بکنیم در ابتلائات داخلیه و خارجیه؟ چه باید بکنیم؟ چه کار کردیم که به این چیزها مبتلا می‌شویم؟ فکر این را باید بکنیم، آخر ما چه‌کار کردیم که بی‌سرپرست ماندیم؟ اشکال در این است که خودمان را اصلاح نمی‌کنیم و نکردیم و نخواهیم کرد، حاضر نیستم خودمان را اصلاح کنیم. اگر ما خودمان را اصلاح می‌کردیم، به این بلاها مبتلا نمی‌شدیم.