ندید پدید‌ها و مهریه های بالا

مهریه مثل لقمه‌ای در گلو مانده است، از یك طرف زنان برای نجات از آینده مبهم‌شان به آن چنگ می‌زنند و از سوی دیگر مردان بدشان نمی‌آید اگر بتوانند از زیر بار آن شانه خالی كنند، در این میان قانونگذاران هم نمی‌دانند كه برای متعادل كردن مهریه و كاستن از تبعات اجتماعی آن باید دقیقا چه كار كنند.

تجربه ثابت كرده كه مهریه قانون‌بردار هم نیست، یعنی مردم منتظر نمی‌مانند تا قانونگذار سبك خاصی از زندگی را برایشان تدوین كند و آنها هم گوش به فرمان بدهند و همان راه دیكته‌شده را بروند. برای همین است كه اوضاع مهریه در كشور ما تا این حد نابسامان شده است.

هم استاد دانشگاه است و هم نفر اول بورد تخصصی جراحی، اما به دلیل اینکه توان پرداخت مهریه به صورت یک باره را نداشته و با درخواست اقساطی شدن بدهی‌اش موافقت نشده، نزدیک به یک ماه است که در زندان به سر می‌برد. این‌ها را برادرش می‌گوید که او هم پزشک است.

دکتر ناصر در مورد برادر زندانی‌اش می‌گوید: فرزند شهید هستیم و برادرم با دسترنج خودش اندوخته‌ای داشت که حالا به خاطر شکایت مسدود شده است و قبول کرده که مابقی مبلغ مهریه را به صورت قسطی پرداخت کند اما قاضی موافقت نکرده و حتی درخواست مرخصی‌اش هم دوبار رد شده است. مانده‌ایم که چه کنیم.

اما جوانی که به دادگاه خانواده مراجعه کرده، شرایط متفاوتی دارد و از دادگاه درخواست اعسار کرده و قرار است امروز چند نفر از همکارانش شهادت بدهند که آه در بساط ندارد. شاید به این روش با پرداخت یک سکه در ماه موافقت بشود و زندانی نشود.

وقتی از وی می‌پرسیم که مهریه همسرت چه بود، با ناراحتی می‌گوید: 300 سکه. البته آن موقع سکه اینقدر گران نبود ولی چون سکه ثبت شده، باید سکه پرداخت کنم؛ یعنی تا زمانی که پیر شوم باید هر ماه با چندرغاز پول زندگی کنم و بقیه را قسط بدهم.

زندانیانی که شاید مجرم نیستند!

محمدعلی ساری ،معاون ستاد دیه کشور، در گفتگو با خبرنگار مهر با انتقاد شدید از وضعیت صعودی آمار زندانیان مهریه در کشور، آمار زندانیان مهریه را در کشور نگران کننده عنوان کرد و گفت: زندانیان مهریه و چک بالاترین آمار زندانیان جرائیم غیرعمد در کشور را به خود اختصاص داده اند.

جمله «حالا مهریه را کی داده و کی گرفته» اینقدر کلیشه شده بود که با استناد به آن همه جور مهریه را تایید کردیم و در نتیجه، حالا با زندانیان زیادی مواجه هستیم که قدرت پرداخت مهریه را نداشته‌اند؛ زندانیانی که تعدادشان، مجلس را نیز نگران کرده  است.

سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس با اشاره به اینکه ستاد دیه و مجلس از مدت‌ها قبل به دنبال ارائه راهکاری برای کاهش زندانیان مهریه هستند، گفت: براساس آمارهای ارائه شده به مجلس، در حال حاضر 2 هزار نفر به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه همسرانشان، در زندان به سر می‌برند که این رقم نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است.

هم چنین، طی 2 سال گذشته، حدود 10 هزار نفر به دلیل مهریه زندانی و آزاد شده‌اند و این نشان می‌دهد که مهریه و ناتوانی مرد در پرداخت آن یکی از مواردی است که از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است و باید برای آن تدبیری اندیشید.

رحیمی افزود: در زمان بررسی لایحه حمایت از خانواده، پیشنهادهایی برای جلوگیری از ثبت مهریه‌های سنگین و نامتعارف و هم چنین کاهش زندانیان مهریه ارائه داده شد که هیچ کدام مورد تایید قرار نگرفت و از لایحه حذف شد. اخذ مالیات از مهریه و قسط بندی مهریه برای مردانی که عسر و حرج آن‌ها به دادگاه اثبات شده باشد از جمله این موارد بود.

مهریه که هدیه مرد به همسرش محسوب می‌شده، بر اثر عواملی مثل تجمل گرایی، گاهی اوقات به عاملی تبدیل می‌شود که به جای اینکه دوام زندگی‌ها را افزایش دهد، برعکس عمل کرده و طول عمر زندگی مشترک را کم می‌کند.

وکیلی که در حوزه خانواده فعالیت می‌کند در این باره می‌گوید: «زندگی مشترک یعنی شراکت دو نفر با همدیگر. اینجاست که هر چقدر مهریه افزایش پیدا کند، شرکا از هم واهمه پیدا می‌کنند و هر بحث کوچک و عادی هم می‌تواند منجر به سو برداشت شده و اختلافات را بزرگ کند؛ چون مبلغی در میان است که گزاف تعیین شده.»

اکنون با مردانی مواجه هستیم که دارایی دارند اما اموالشان را به صورت صوری به نام افراد دیگر می‌کنند تا از پرداخت مهریه طفره بروند و یا درخواست اعسار کنند؛ چه بسا اگر مهریه کمتری در میان بود، پرداخت یکجای مبلغ برایشان مقدور می‌شد و درخواست تقسیط هم نمی‌کردند. اما در عین حال افرادی نیز هستند که واقعا توانایی پرداخت مهریه را ندارند و اگر نتوانند این موضوع را اثبات کنند، زندانی خواهند شد.

عضو شورای فرهنگی- اجتماعی زنان در این باره می‌گوید: هم اکنون نگاه ابزاری به مهریه در جامعه رواج یافته و با افزایش میزان مهریه، شاهد هستیم که تعداد افرادی که ناتوان از پرداخت هستند و زندانی می‌شوند، رو به افزایش است.

مینو اصلانی، راهکار را در ارائه قوانین جدید دانسته و در ادامه می‌گوید: باید قوانینی وضع شود که از ثبت مهریه‌های سنگین در هنگام عقد جلوگیری کند. هم چنین با فرهنگ سازی‌های لازم و برگزاری کلاس‌های مختلف برای جوانان و دانشجویان این موضوع به آن‌ها تفهیم شود که مهریه سنگین موجب تضمین زندگی نمی‌شود.

اکنون از یک سو، روند تورمی مهریه به شدت رو به افزایش است و از سوی دیگر، با افزایش معنی دار نرخ طلاق مواجه هستیم. به عبارتی بهتر، به نظر می‌رسد که سنت حسنه «مهریه» کارکردش را از دست داده است و اینجاست که باید مسئولین دست به کار شوند و با وضع قوانین جدید و فرهنگ سازی، در احیای آن بکوشند. به عنوان مثال، باید از ثبت مهریه‌های بالا خودداری کرد یا با ذکر دو عبارت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه در سندهای ازدواج و فرهنگ سازی در این زمینه، حداقل اقدامی در راستای کاهش زندانیان مهریه انجام داد.

ضرورت فرهنگسازی بسیار مهم است:

در حال حاضر بسیاری از دختران گمان می‌كنند تعیین مهریه های سنگین نشانه كلاس بالا و مایه مباهات است، بنابراین لازم است این بینش اشتباه با فرهنگ‌سازی از میان برود.

ضمن این كه به گفته كارشناسان، زندان افتادن مردی كه استطاعت پرداخت مهریه سنگین را ندارد، نیز مشكلی را حل نمی‌كند و در این میان زن و شوهر هر دو خسارت می‌بینند وعمر و زندگی خود را در راهروهای دادگاه خانواده از دست می‌دهند.

غضنفرآبادی، عضو كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی ،در این باره می‌گوید:

تلاش برای فرهنگسازی و تغییر نگرش جوانان و خانواده‌ها نسبت به ازدواج و مهریه را بهترین راه برای سر و سامان دادن به اوضاع كنونی می‌داند، در عین حال تاكید دارد كه اگر در مورد مهریه بحث‌های جدی و كارشناسی مطرح شود و نیاز به قانونگذاری داشته باشد مجلس آماده است تا نسبت به تصویب قوانین جدید و اصلاح قوانین قدیمی اقدام كند.

البته از آنجا كه پیروی از قوانین در امور شخصی و خانوادگی معمولا به مذاق افراد در آستانه ازدواج خوش نمی‌آید، شاید بهتر باشد كه مردها به عنوان پذیرندگان مهریه‌های عندالمطالبه بدانند كه عقدنامه‌های ازدواج جزو اسنادی هستند كه قابلیت اجرا دارند و هیچ‌كدام از مفاد آن شوخی نیست.

بنابر این غیر از اصلاح قوانین به نظر می‌رسد برنامه‌ریزان فرهنگی، نهادها و سازمان‌های فرهنگ‌ساز، رسانه‌ها و دیگر سازمان‌های ذی‌ربط باید برای تغییر فرهنگ مردم و همچنین گرایش آنها به تعیین مهریه‌های سنگین دست به كار شوند، چرا كه تجربه ثابت كرده است زندگی بادوام و توام با خوشحالی هیچ ارتباطی با مهریه‌‌های آنچنانی ندارد. خوشبختی جای دیگر پنهان است كه باید آن را پیدا كرد.