زخم پای بیماران دیابتی خطرناک است

افرادی که دارای دیابت هستند، به دلیل اختلال در عروقی محیطی خود، مخصوصا پا، با کوچکترین آسیب، دچار بزرگترین مشکلات در پای خود می شوند.

بیماران دیابتی به دلایل زیر باید خیلی مراقب پاهای خود باشند:

- بهبود خون‌رسانی به پا

- رعایت بهداشت پاها

- جلوگیری از بروز هر گونه آسیب در پاها

- درمان زخم های موجود در پاها

طبقه بندی بیماران دیابتی در معرض خطر

1- در معرض خطر نیستند.

این افراد دارای دیابت و یا بیماری هایی هستند که سبب کاهش حس در پا می شوند. در این افراد، حس پا از بین نرفته است. این افراد باید سالیانه توسط پزشک ویزیت شوند. آموزش بیمار برای کنترل دیابت، ‌توقف سیگار‌کشیدن و تهیه کفش مناسب است.

2- در معرض خطر کمی ‌هستند.

در این افراد حس پاها از دست رفته است، ولی هنوز زخمی‌در پاها ندارند. این ها هر شش ماه یکبار باید توسط پزشک ویزیت شوند. آموزش به بیمار جهت مشاهده روزانه پاها، مراقبت از پاها و پوشیدن تدریجی کفش نو و معاینه کفش از نظر مناسب بودن از اهمیت زیادی برخوردار است. یک کفی ظریف جهت محافظت کف پا ممکن است توصیه شود.

3- در معرض خطر متوسط هستند.

در این افراد حس پا از دست رفته است. به علاوه تغییر شکل دادن پا و یا محدودیت حرکت مفاصل پا وجود دارد. این ها هر سه ماه یکبار باید توسط پزشک معاینه شوند.  این افراد باید از کفش های طبی که با دفورمیتی (بد شکلی) پای آنها تطبیق داده شده است و نیز اتاقک کفش فضای کافی برای انگشتان داشته باشد، استفاده نمایند.

در افرادیکه دفورمیتی پای آنها حداقل است، ممکن است کفش ورزشی مناسب باشد. طول کفش این افراد باید 4 تا 16 سانتیمتر بزرگ تر از طول پا باشد. ورزش‌های خاص جهت ایجاد تحرک در مفاصل پا مهم است. اصلاح جراحی دفورمیتی‌ها ممکن است ضرورت یابد.

4- در معرض خطر شدید هستند.

این افراد حسی در پا ندارند، سابقه زخم قبلی در پا دارند. این افراد هر یک تا دو ماه باید به کلینیک پای دیابتی مراجعه نمایند. بیمار باید در تمام اوقات به پوشیدن کفش مناسب ادامه دهد.

شرایط ایجاد زخم و قطع پا

- افرادی که بیش از 10 سال دیابت داشته اند.

- مرد هستند.

- کنترل قند خون ضعیفی دارند.

- دچار عوارض قلبی عروقی، چشمی یا کلیوی ناشی از دیابت هستند.

انواع زخم پای دیابتی

بر اساس عمق و وسعت، زخم ها را به پنج گروه تقسیم می‌کنیم.

گروه 1 تا 3 زخم هایی هستند که فقط با کاهش حس و درگیری اعصاب پا مرتبط هستند.

زخم های گروه 4 و 5 ، با کاهش خونرسانی به پا هم ارتباط دارند.

گروه 1: زخم سطحی فقط در پوست

گروه 2: زخم عمقی که به تاندون، استخوان، رباط یا مفصل هم دست‌اندازی کرده است.

گروه 3: آبسه یا عفونت استخوان وجود دارد.

گروه 4: قانقاریا ( سیاه شدن) یک یا بیشتر از انگشتان پا وجود دارد.

گروه 5: قانقاریای کل پا

زخم های گروه 4 و 5 نیاز به قطع پا دارند.

زخم های گروه 3 نیاز به بستری شدن در بیمارستان، جراحی و دریافت آنتی‌بیوتیک وریدی دارند.

زخم های 1 و 2 ممکن است عفونی باشند یا نباشند و به صورت سرپایی درمان می شوند.

درمان زخم پای دیابتی

- بالا نگه داشتن اندام (اگر علائم کاهش خونرسانی وجود ندارد)، ‌تجویز آنتی بیوتیک، راه رفتن با وسیله کمکی (جهت عدم تحمل وزن روی اندام مبتلا) یا استفاده از گچ‌گیری اندام توصیه می‌شود.

- آب درمانی و برداشتن نسوج مرده از اطراف زخم و نیز استفاده از پوشش‌های مناسب زخم.

- استفاده از بتادین و پراکسیدهیدروژن مستقیماً روی زخم ممنوع است و در صورت صلاحدید پزشک به صورت رقیق شده جهت ضدعفونی اطراف زخم به کار می‌روند.

- استفاده از اکسیژن پر فشار

- بیماران دچار نوروپاتی، با استفاده از کفش های پیاده‌روی یا کفش های ورزشی که به صورت بالشتکی برای پا عمل می نمایند و فشار را مجددا توزیع می کنند، درمان می شوند.

- بیماران دچار دفورمیتی های استخوانی، به کفش هایی با عرض یا عمق اضافه تر نیاز دارند.

- افراد دچار بدشکلی های استخوانی شدید، نیازمند کفش هایی با قالب سازی ویژه بیمار می باشند.

توصیه های لازم برای پای دیابتی

- شستشوی روزانه پاها با آب ولرم و صابون (جهت احتیاط بهتر است فرد دیگری هم دمای آب را کنترل نماید).

- خشک کردن پاها بعد از شستن، با حوله به خصوص لای انگشتان.

- بررسی روزانه لای انگشتان پا و جستجوی ترک و زخم در بین آنها.

- بررسی روزانه کف پاها و در صورت لزوم استفاده از یک آینه جهت بهتر دیدن.

- چرب کردن مکرر کف و روی پاها به جز لای انگشتان.

- کوتاه نمودن ناخن پاها با سوهان. در صورت استفاده از ناخن گیر، هرگز گوشه های ناخن را بیش از اندازه کوتاه نکنید. این کار می تواند منجر به فرورفتن تدریجی ناخن در گوشت شود.

- هر روز جوراب تمیز بپوشید. از جوراب های خیلی گشاد و یا خیلی تنگ استفاده نکنید.

- هرگز پاهای سردتان را جلوی بخاری قرار ندهید. بهترین اقدام برای گرم شدن پاهایتان، پوشیدن جوراب کلفت است.

- کفش های جلو و عقب بسته را به شرطی که از ارتفاع مناسب برخوردار باشند بپوشید. از پوشیدن دمپایی و صندل در بیرون از منزل اجتناب کنید.

- قبل از پوشیدن کفش، داخل آن را از نظر وجود برآمدگی و اجسام خارجی بررسی کنید.

- هرگز با پای برهنه راه نروید.

- قبل از دوش گرفتن در حمام، آب آن را از نظر داغی بررسی کنید.

- موقع خرید کفش، هر دو پا را در حالت ایستاده امتحان کنید.

- کفش نو را چند ساعت در روز و در منزل به پا کنید. پس از اینکه قالب پاهایتان را پیدا کرد و مطمئن شدید باعث تاول و زخم در پاهایتان نمی شود، با آن به بیرون بروید.

- همواره کفش خود را فقط با یک جفت جوراب به پا کنید. از پوشیدن بیش از یک جفت جوراب اجتناب کنید. این کار می تواند باعث ایجاد تاول در پای شما شود.

- از نشستن روی صندلی و آویزان کردن پاها به مدت طولانی پرهیز کنید. هر یک ساعت، مدت 10 دقیقه قدم بزنید و یا با حرکات انقباضی، عضلات ساق پاهایتان را حرکت دهید.

- چهار زانو هم ننشینید.

- هرگز با تیغ یا چاقو به جان برآمدگی های پوستی روی پاهایتان نیفتید.

- هر گونه خراشیدگی یا زخم در پوست را به پزشک‌تان گزارش دهید.

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

مجله پزشکی مادر - دکتر رعنا ادوای

پرشین وی

پرشین پرشیا - دکتر احسان مهدی زاده

پزشکان ایران

مطالب مرتبط:

مطالبی کامل درباره دیابت