800هزار كودك ایرانی ازدواج كردهاند!
آخرین آمارهای ازدواج كودكان در كشور نشان میدهد دختران بیش از پسران در فهرست ازدواج زودهنگام قرار میگیرند. 24هزار و 506دختر زیر 14سال در برابر پنج هزار و 519پسر 10 تا 14ساله نشان میدهد دختران بیشتری با مردان بیشتر از سن خود ازدواج میكنند.
شرایطی كه آمادگیاش برای دختران در سن مجاز ازدواج هم به احتیاط و تأمل بیشتری نیاز دارد. آمار مركز آمار ایران در این باره به آخرین سرشماری كشور در سال 85 برمیگردد. تعداد كودكان ازدواجكرده در سنین 10 تا 18 سال دارای همسر، 848هزار نفر است. نگرانی از افزایش ازدواج دختران خردسال در كشور در آخرین گزارش نشریه جامعهشناسی كشور هم نمود دارد؛ گزارشی كه به پدیده «همسران كودك» در ایران امروز اشاره میكند.
تعداد «مادران كودك» با 5/ 6 برابر افزایش نسبت به «پدران كودك» گویای این است كه عمدتاً دختران خردسال و كودك واقع در سنین 18ـ10سالگی با 85درصد همسر مردانی شدهاند که در سنین بالای 18سال قرار دارند و فقط 15درصد از این قشر كودكان با كودكان همسن و سال یا همنسل خود ازدواج كردهاند. به گفته یك پژوهشگر فعال حوزه كودكان و با استناد به پیمان نامه جهانی حقوق كودك كه افراد زیر 18 سال را كودك دانسته، حدود هفت درصد از كودكان در سنین 10 تا 18 ساله كشور تا سال 85 «ازدواج» كردهاند و حدود 750 هزار نفر از این 848 هزار نفر دختر و مابقی پسر بودهاند. 25 هزار نفر از 848 هزار كودك در سنین كمتر از 18 سال طلاق گرفته و حدود 12 هزار نفر نیز همسران خود را از دست دادهاند.
ازدواج دختران در سنین كودكی در خانوادههایی كه پدر معتاد، بیمار روانی، بیسواد یا كودك تك والد یا والد ناتنی داشته باشند و از لحاظ اقتصادی - اجتماعی در سطح پایینی باشند، بیشتر است
فرشید یزدانی میگوید: «در حال حاضر 25 هزار نفر از كودكانی كه ازدواج كرده بودند، طلاق گرفتهاند»،وی نسبت جنسیتی این كودكان را این گونه عنوان كرد: 15 هزار و 600 نفر از این كودكان مرد و مابقی زن هستند. همچنین حدود 11 هزار و 800 نفر از این كودكان به دلیل مرگ، همسر خود را از دست دادهاند.» یزدانی با اذعان بر این كه 490 هزار نفر از مجموع كودكان ازدواج كرده، در نقاط شهری زندگی میكنند، تعداد كودكان روستایی ازدواج كرده را حدود 355 هزار نفر خواند. طبق قانون کشور سن تعیینشده برای ازدواج دختران 13سال و برای پسران 15سال مقرر شده است و قانون راهی پیشبینی كرده برای ازدواج زودرس دختران مبنی بر اینكه اگر دختران ویژگیهای جسمانی خاصی داشته باشند، میتوانند از معافیت از شرط سن استفاده كنند مثلاً اینكه دختری رشید كه از قوای جسمانی بالایی برخوردار باشد و باید توجه داشت كه این آمار در جنوب كشور ارائه شده است؛ جایی كه ویژگی فیزیولوژیكی دختران در جنوب با دختران شمال كشور بسیار متفاوت است. بنابراین قانون در این زمینه راه را باز گذاشته است. پس این آمار وجود داشته و با تایید مركز ثبت احوال صورت گرفته، اما اگرچه این آمار روز به روز در حال كاهش است اما این مسئله وجود دارد و قابل كتمان نیست.
كدام استانها بیشترین ازدواجهای زود هنگام را دارند؟
از سوی دیگر نتایج مطالعات صورت گرفته در ایران نشان میدهد كه بیش از20 درصد دختران (از 7.7 درصد در شهر تهران تا 40 درصد در مناطق روستایی سیستان و بلوچستان) قبل از سن 18 سالگی ازدواج كردهاند به طوری كه ازدواج زودهنگام مهمترین عامل ترك تحصیل دختران نوجوان شناخته شده است. ازدواج زودهنگام به طور اجتناب ناپذیری میتواند جوانان در سن مدرسه را از حق تحصیل محروم كند. تحقیق صورت گرفته توسط یاراحمدی درباره تأثیر ازدواج زودهنگام بر ترك تحصیل زنان جوان در ایران با رویكرد چند سطحی روی زنان10 تا 19 سال كشور نیز حاكی است به طور متوسط 4/16 درصد افراد مؤنث 15 تا 19 سال كل كشور متأهل بوده كه این رقم برای مناطق روستایی و شهری به ترتیب 6/19 و 7/13 درصد است از سوی دیگر میزان ازدواج افراد واقع در گروه سنی 10 تا 14 سال كمتر از یك درصد است. بر اساس این تحقیق نسبت تأهل برای افراد باسواد 15 تا 19سال، 16 درصد و برای افراد بیسواد 25 درصد است این در حالی است كه درصد ازدواج در بین افراد باسواد واقع در این سن كمتر از یك درصد و در بین افراد بیسواد 10 تا 14 سال 7/5 درصد است.
كارشناسان میگویند فقر یكی از عوامل اصلی ازدواج كودكان با بزرگسالان است. در بسیاری از مواقع با وقوع فقر، والدین بودن دختران را هزینه و بار اضافی بر هزینه خانوار محسوب كرده و با ازدواج او نه تنها بار هزینه را میكاهند بلكه گاه با ازدواج دخترشان با افراد مسنتر میتوانند به زندگی اقتصادی و اجتماعی دختر و حتی خودشان نیز سامان بهتری دهند
فقر مالی و فرهنگی دلیل این ازدواجهاست
كارشناسان میگویند فقر یكی از عوامل اصلی ازدواج كودكان با بزرگسالان است. در بسیاری از مواقع با وقوع فقر، والدین بودن دختران را هزینه و بار اضافی بر هزینه خانوار محسوب كرده و با ازدواج او نه تنها بار هزینه را میكاهند بلكه گاه با ازدواج دخترشان با افراد مسنتر میتوانند به زندگی اقتصادی و اجتماعی دختر و حتی خودشان نیز سامان بهتری دهند. در این اجتماعات ازدواج برای خانواده دختر به نوعی امتیاز اقتصادی نیز محسوب میشود. یك دختر در این شرایط به عنوان كالا مورد معامله قرار میگیرد و گاه به عنوان پول یا به جای بدهی معامله میشود. در موارد نابسامانی مانند جنگ یا شرایط بد زراعت، خانواده میداند كه دخترانش میتوانند زمینه امنیت اقتصادی برای آنان باشند موضوع پرداخت جهیزیه با همین منظر برای تشویق به ازدواج زودهنگام است. بررسیها نشان میدهد كه ازدواج دختران در سنین كودكی در خانوادههایی كه پدر معتاد، بیمار روانی، بیسواد یا كودك تك والد یا والد ناتنی داشته باشند و از لحاظ اقتصادی - اجتماعی در سطح پایینی باشند، بیشتر است.
معمولاً در مناطق یاد شده این گونه ازدواجها به دلیل شرایط آب و هوایی و بلوغ جسمی اتفاق میافتد. حتی در مورد بلوغ جسمی نیز برخی خانوادههای عشایر اعتقاد دارند دختر باید در خانواده شوهر به بلوغ برسد. این عادتها و پندارهای غلط باعث میشود دختری خردسال به عقد یك مرد بزرگ سال در بیاید. گاهی بزرگان قبیلهها برای پایان دادن به دعواهای بین قبیلهای و عشیرهای و پیشگیری از نزاعهای بعدی این كار را كه به آن «خون بست» میگویند انجام میدهند.»
این استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره راهكارهای جلوگیری از این مسئله میگوید: «گذشته از مشكلات جسمی و ناراحتیهایی كه در روابط زناشویی به وجود میآید، مشكلات روحی عدیده ای برای آنها پیش میآید كه منجر به خودكشی و فرار از خانه میشود و در بهترین حالت آن باعث میشود آن دختر زندگیاش را در افسردگی ادامه میدهد. این ازدواجهای آزاردهنده دخالت نهادهای فرهنگی و قضایی را میطلبد تا از این فجایع جلوگیری كنند. بعضی از این خانوادهها پرجمعیت هستند و گاهی 14 فرزند دارند و در مناطق هرمزگان برای رها شدن از هزینه شكم فرزندان خانواده خود این كار را انجام میدهند. شناسایی خانوادههای پرجمعیت و حتی اعمال پیشگیریهای اجباری برای جلوگیری موالید میتواند راهكار دیگری را برای جلوگیری از این حوادث تلخ باشد. متأسفانه این ازدواجها به ثبت قانونی نیز نمیرسد و فقط توسط روحانی محل صیغه عقد جاری میشود. در بیشتر موارد این صیغه ادامه یافته و زن با كوچكترین اعتراض از خانه اخراج میشود. بالا بردن سطح آگاهی و اطلاع رسانی از طریق رسانهها، تعریف پروژههای آموزشی در عشایر جنوب و مناطق یاد شده و استمداد از روحانیون محل برای دخالت در این گونه موارد میتواند چارهساز باشد. چرا كه روحانیون اهل سنت در مناطق سنی نشین دارای جایگاه ویژهای هستند و میتوانند با آگاهی سازی مردم از اینگونه اعمال جلوگیری. گاهی دیده میشود كه عروس با عروسك به خانه بخت میآید و حتی الفبای ازدواج و زناشویی را نمیداند و متأسفانه هیچ كس هم مسائل زناشویی را به آنها آموزش نمیدهد و با مشكلات زیادی مواجه میشوند.
دولت باید در یك برنامه گسترده علمی از طریق كمیته امداد، بهزیستی، نیروی انتظامی و قوه قضائیه با آگاهسازی روسا و ریش سفیدان قبایل اقدام به اطلاعرسانی نموده و اجازه ندهند این گونه فجایع و ازدواجها اتفاق بیفتد و تكرار شود.
فرآوری: تعالی بخش اجتماعی تبیان
منابع:
البرز نیوز
جهان نیوز
تابناک -علی سیف الهی