اساتید
مرحوم حاجی در نجف و كربلا و پیش از آن در اصفهان در محضر این بزرگان حاضر شده و از سرچشمه زلال دانش ایشان سیراب شدهاست:
حضرات آیات عظام
1- حاج سید اسدالله اصفهانی (م 1290 ق)(1)
2- شیخ محمد حسن نجفی- صاحب جواهر- (م1266 ق) (2)
3- سید ابراهیم حایری قزوینی- صاحب ضوابط- (م 1263 ق)(3)
4-شیخ حسن بن شیخ جعفر كاشفالغطاء- صاحب انوارالفقاهة- (م 1262 ق)
5- شیخ مشكور حولاوی نجفی (م 1272 ق)
6- شریفالعلماء مازندرانی (م 1245 ق)(4)
حاجی در نجف در خلال تحصیل به تألیف و تصنیف پرداخته و نوشتارهای بسیار در علم اصول به رشته تحریر در آورد كه در سال 1244 ق (5) یا 1246 ق (6) طاعونی سهمگین در عراق پدیدار شد كه تا دو سال ادامه یافت و بدین سبب، مانند دیگر علما و فضلا از تحصیل و تألیف بازماند و تا پایان گرفتن این بیماری عمر خویش را به سفر گذرانید.
با خاتمه یافتن طاعون بار دیگر به نجف آمد و به تكمیل معلومات خویش و بهرهوری از اساتید فن پرداخت. اما در میان اساتید خود دلبستگی عجیبی به صاحب جواهر پیدا كرد و هماره ملازمت او را- چه در مجلس درس و چه در غیر آن- اختیار نمود و آنی از وی جدا نشد.
در درس صاحب جواهر بود كه نبوغ و استعداد بسیار و تبحرش در فقه و اصول و دانشهای دیگر نمایان شد تا بدانجا كه حاجی در حوزه علمی نجف به استواری اندیشه و نفوذ فكر، عمق تحقیق و گستردگی اطلاعات و تسلّط بر آراء و نظرات گونهگون و روشنی ذهن و ژرفنگری شهره گشت و در میان تلامذه استاد و مردان علم و دانش به چنان مرتبهای دست یافت كه صاحب جواهر بر فراز منبر تدریس در میان صدها شاگرد پژوهشگرش تنها به اجتهاد وی و سه تن دیگر از تلامیذ كوشا و فاضل خود تصریح نمود. آنان عبارتند از:
1- حاج ملّا علی كنی
2- شیخ عبدالحسین شیخ العراقین تهرانی (م 1286 ق)
3- شیخ عبدالرحیم نهاوندی (م 1304 ق)
4- شیخ عبدالله نعمت عاملی (م 1302 ق) (7)
منابع:
1. معارف الرجال، ج2، ص113.
2. نقباءالبشر، ج3، ص1504.
3. مكارم الآثار،ج3، ص696.
4 شمار? 4 تا 6 از: معارف الرجال، ج 2، ص 113.
5. احسن الودیعة، 1/83؛ مكارم الآثار، 3/696.
6. نقباءالبشر، 3/1504؛ علماء معاصرین، 26.
7. نقباءالبشر، 2/1205؛ 3/1505.
نویسنده: ناصرالدین انصاری قمی
تهیه و تنظیم: محمد حسین امین – گروه حوزه علمیه تبیان