آثار بی بدیل

تألیفات

مرحوم آیت‌الله العظمی كنی در طول عمر پربار خویش، لحظه‌ای نیاسود و از دقایق زندگانی خود بهره‌ها برد و در خلال دهها وظیف دینی‌اش، قلم به دست گرفت و كتابهای بسیار در فقه، اصول، رجال، درایه، و دیگر علوم از خود برجای گذاشت.

آثار گرانبهایش عبارتند از:

الف- فقه

ا- ارشادالامة

این همان رساله عملیه‌اش به زبان فارسی بوده كه در دو جلد: طهارت و صلاة (همراه با بعضی معاملات)، یازده سال پیش از وفات شیخ انصاری- 1270 ق- در تهران به چاپ رسیده است.(1)

2- تلخیص‌المسائل

این كتاب متنی در فقه بوده است كه وسیله خود ایشان به نام «تحقیق الدلائل» شرح گردیده است.(2)

از این كه آیا این كتاب متن كامل فقه بوده یا نه، چیزی نمی‌دانیم. اما برخی از ابواب آن- كه در ذیل معرفی می‌شود- بتفصیل شرح گردیده و این مؤید آن است كه- به احتمال قوی- دوره كامل فقه بوده است.

تحقیق الدلائل فی شرح تلخیص المسائل(3)

در تاریخ 1259 ق از نگارش آن فارغ شده (4) و این كتابها از آن برآمده است:

3- كتاب الطهارة

4- كتاب الصلاة

كه هیچ یك به چاپ نرسیده‌اند.

5- كتاب البیع

6- كتاب الخیارات

7- كتاب القضاء

8- كتاب الشهادات

«این كتابها به اتفاق تمام فقهاء و علماء دقیق‌تر و متین‌تر از «جواهر‌الكلام»، و مشحون از تحقیقات بوده و در سراسر آن ریزه‌كاریها و موشكافیهایی كه اندیش? هیچ فقیهی به سوی آنها راه نمی‌پوید، به چشم می‌خورد».(5)

9- حاشیه بر قواعد

«قواعد الاحكام فی مسائل الحلال و الحرام» یكی از مشهورترین و ارزشمندترین كتابهای فقهی آیت‌ الله علاّمه حلّی (648-726 ق) به شمار می‌رود كه از بدو تألیف تاكنون بارها مورد شرح، تعلیقه و حاشیه قرار گرفته است.

یكی از حواشی آن، حاشیه مرحوم آیت‌الله حاج ملاعلی كنی است.(6)

10- حاشیه بر «جواهر الكلام»

این حاشیه مختصر بوده است.(7)

ب- اصول

11- رساله در اوامر و نواهی

12- رساله در مفاهیم

13- رساله در استصحاب از نگارش این رساله‌ها در سال 1244 ق- هنگام تحصیل در حوزه  نجف- فراغت جسته است.(8)

ج- رجال

14- توضیح ‌المقال فی علم الدرایة و الرجال

این كتاب از برترین كتابهای رجالی شیعه به شمار می‌رود و بر یك مقدمه و سه باب و یك خاتمه مرتب گردیده و دوبار همراه با «رجال ابوعلی حایری»- منتهی‌المقال- به چاپ رسیده است.

بار دوّم در سال 1302 ق بوده و در این چاپ آنچه علامه میرزا حسین نوری- صاحب مستدرك- بر اصل كتاب استدراك فرموده، همراه با ترجمه احوال شصت تن از مشایخ علم رجال (كه با شصت نفری كه در پایان خاتم? كتاب- در نخستین چاپ- ذكر شده بودند، مجموعاً یكصد و بیست تن شده است) به چاپ رسیده است.

لازم به یاد آوری است كه علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی این كار را تكمیل نموده و نام و اثر ششصد تن از اساتید فنّ رجال و تراجم را در كتاب «مصفی‌المقال فی مصنفی علم الرجال» گرد آورده است.(9)

د- علوم قرآنی

15- ایضاح المشتبهات

این كتاب در تفسیر و بیان مفاهیم كلمات مشكل قرآن كریم نگاشته شده است.(10)

ه- موعظه و ارشاد

16- مواعظ حسنه

این كتاب در «نشریه كتابخانه مركزی دانشگاه تهران»، ش 5، ص 188 ذكر شده است(11).

نویسنده: ناصر الدین انصاری قمی

منبع :

1. الذریعة، ج 11، ص 57؛ نقباء البشر، ج 4، ص 1505.

2. همان، ج 4، ص 427.

3. همان، ج 3، ص483-482.

4. مكارم الآثار، ج 3، ص 696.

5. نقباء البشر، ج 3، ص1506-1507.

6. طرائف المقال، ج 2، ص 375.

7. این را مرحوم آیت‌الله مرعشی نجفی فرموده است و در جای دیگر نیافتم.

8. الذریعة، ج 6، ص 58، ش 295.

9. الذریعة، ج 4، ص 498 -499.

10. ریحانة الادب، ج 3،ص 392.

11. الذریعة، ج 23، ص 226، ش 7839.

تهیه و تنظیم : محمد حسین امین ؛ گروه حوزه علمیه تبیان