اصول بهداشتی در تهیه و نگهداری غذای کودک
این روزها کمبود وقت و شرایط ویژه زندگی انسان‌ها این امکان را به آن‌ها نمی‌دهد که وقت کافی صرف شناخت مواد غذایی مناسب و انتخاب یک برنامه غذایی مناسب کنند. اما همه مشکل در این مسئله خلاصه نمی‌شود، زیرا همان مواد غذایی که با قیمت گران و صرف وقت بسیار در آشپزخانه تبدیل به غذای مصرفی می‌گردند نیز شرایط سالم و ویژگی‌های یک غذای کاملاً بهداشتی را ندارند.
غذا عاملی است که می‌تواند به خاطر ماهیت خود بسیاری از عوامل بیماری‌زا را حمل نموده و خود نیز شرایط رشد این عوامل را فراهم آورد، به همین لحاظ و همچنین به خاطر نقش مهم مواد غذایی در تأمین سلامت، رشد و نمو انسان، لازم است به مسئله مواد غذایی و ارتباط آن با محیط و عوامل جانبی تأثیرگذار بر آن به دقت توجه شود.
با توجه به بروز مشکلات عدیده‌ای که مصرف مواد غذایی آلوده به وجود می‌آورد و همچنین بروز انواع بیماری‌های ناشی از آن، توجهی جهانی به سمت بهداشت مواد غذایی معطوف گردیده است.
رعایت اصول بهداشت مواد غذایی در کلیه مراحل تولید، توزیع، عرضه و مصرف عاملی است که از بروز بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌نماید. این امر با تاکید بیشتر بر گروه‌های آسیب‌پذیر شامل افراد مسن، نوزادان و کودکان و زنان باردار صورت می‌پذیرد.
رعایت اصول بهداشتی در تهیه و نگهداری غذای کودک
دستگاه گوارش کودک بسیار حساس است و با کوچک‌ترین آلودگی، ممکن است دچار اسهال شود و در نتیجه، در معرض خطر سوء تغذیه قرار گیرد. بنابراین باید در هنگام تهیه و نگهداری و دادن غذا به شیرخوار اصول بهداشتی زیر را کاملاً مراعات نمود.
اصل اول
دست‌ها را قبل و بعد از تهیه غذا و قبل از غذا دادن به کودک بشویید. قبل از آماده کردن غذا و بعد از پایان کار باید دست‌ها به دقت شسته شوند به خصوص هر بار کهنه یا پوشک کودک را عوض می‌کنید، حتماً باید دست‌ها را با آب صابون کاملاً بشویید. اگر در دست‌های خود زخم یا عفونتی دارید قبل از تهیه غذا، محل زخم را ببندید. قبل از غذا دادن به کودک، دست‌های کودک را نیز بشویید.
اصل دوم
محل تهیه و پخت غذا را تمیز نگه دارید. چون غذاها به آسانی آلوده می‌شوند و در این صورت می‌توانند منبع رشد و انتقال میکروب باشند بنابراین تمام قسمت‌های مورد استفاده در هنگام تهیه غذا باید دقیقاً شسته و تمیز نگهداری شود. پارچه‌هایی که برای تمیز کردن آشپزخانه استفاده می‌کنید، باید مرتب شسته و یا عوض شوند. از پارچه‌هایی که برای تمیز کردن آشپزخانه استفاده می‌کنید برای خشک کردن یا تمیز کردن ظروف استفاده نکنید.
اصل سوم
غذای کودک باید کاملاً پخته شود. حرارت موجب از بین رفتن میکروب‌های بیماری‌زا می‌شوند و در نتیجه آلودگی احتمالی مواد غذایی در اثر پخت از بین می‌رود. توجه داشته باشید که مواد غذایی باید کاملاً پخته شود. به خصوص، مواد گوشتی را ابتدا به قطعات کوچک تقسیم کرده یا چرخ کنید و سپس کاملاً بپزید.
اصل چهارم
بلافاصله پس از پخت، غذا را مصرف کنید. در صورت امکان بهتر است که غذای کودک را در هر وعده، تازه تهیه کنید تا مجبور نشوید آن را برای وعده‌های بعد نگه دارید. سعی کنید زمان غذا دادن به کودک را طوری تنظیم کنید که فاصله‌ی بین زمان پخته شدن غذا و دادن آن به کودک طولانی نباشد. چون در فاصله‌ای که غذا سرد می‌شود احتمال دارد میکروب‌ها در غذا شروع به رشد و تکثیر کنند.
اصل پنجم
غذاهای پخته شده را درست نگهداری کنید. به طور کلی بهتر است غذای کودک تازه باشد. در صورتی که مجبور هستید غذا را برای دو وعده یا بیشتر تهیه کنید، باید غذای اضافی را بلافاصله پس از پخت، خنک کرده و در ظرف در بسته در یخچال نگهداری کنید. گذاشتن غذا در دمای اتاق و یا آشپزخانه به مدت طولانی باعث فاسد شدن غذا می‌شود.
اصل ششم
غذای نگهداری شده را قبل از مصرف دوباره، کاملاً حرارت دهید. قبل از مصرف دوباره‌ی غذاهای نگهداری شده، بسته به نوع غذا آن را داغ کرده و یا بجوشانید. با این کار، در صورت آلودگی غذا در هنگام نگهداری، میکروب‌های آن از بین می‌رود. توجه داشته باشید که غذای باقیمانده را بیش از یک بار گرم نکنید چون ارزش غذایی آن کم می‌شود.
اصل هفتم
غذاهای خام و پخته را جدا از هم نگهداری کنید. احتمال آلودگی غذاهای خام نسبت به غذاهای پخته بیشتر است. بنابراین، توجه داشته باشید که چه در آشپزخانه و چه در داخل یخچال، باید مواد غذایی خام و پخته را جدا از یکدیگر نگهداری کنید. لوازمی مانند چاقو و تخته را که برای غذاهای خام به کار می‌برید باید تمیز بشویید و بعد برای خرد کردن سایر مواد غذایی استفاده کنید. مثلاً چاقویی که مرغ خام را قطعه قطعه کرده‌اید آلوده است، اگر با این چاقو مرغ پخته شده را خرد کنید و یا برای تهیه سالاد از آن استفاده کنید باعث آلودگی به مرغ پخته و سالاد می‌شوید. پس باید اول چاقو را کاملاً تمیز بشویید و مجدداً استفاده کنید.
اصل هشتم
غذاها را از دسترس حشرات، جوندگان و دیگر حیوانات دور نگه دارید. چون حیوانات ناقل میکروب‌های بیماری‌زا هستند، بنابراین غذا را حتماً در ظروف درب دار و دور از دسترس حیوانات و حشرات نگهداری کنید.
اصل نهم
از آب پاکیزه و سالم استفاده کنید. وجود آب پاکیزه و سالم هم برای نوشیدن و هم برای تهیه‌ی غذا اهمیت دارد. اگر احتمال آلودگی آب وجود دارد، قبل از اضافه کردن آب به غذا، آن را بجوشانید. در مورد آبی که برای تهیه غذای کودک استفاده می‌کنید، بسیار دقت کنید. به خصوص، کودکان زیر یک سال نسبت به آلودگی حساس و آسیب‌پذیر هستند و سریعاً در معرض ابتلا به بیماری‌های اسهالی قرار می‌گیرند.
اصل دهم
حتی‌الامکان از شیر و فرآورده‌های لبنی پاستوریزه استفاده کنید. به جای استفاده از ماست و بستنی غیر پاستوریزه، به کودک خود ماست و یا بستنی پاستوریزه بدهید و اگر ماست پاستوریزه در دسترس ندارید، برای تهیه ماست حتماً شیر را کاملاً بجوشانید.
اصل یازدهم
توجه کنید پخت مواد غذایی به طور کامل صورت گیرد. بسیاری از مواد غذایی خام به خصوص گوشت، شیر نجوشیده و سبزیجات، اغلب میکروب بیماری‌زا دارند. پختن مواد غذایی به طور کامل باعث می‌شود این میکروب‌ها از بین بروند. برای این منظور تمام قسمت‌های ماده غذایی باید به دمای حداقل 70 درجه سانتی‌گراد برسد.
اصل دوازدهم
تا حد ممکن از تغذیه نوزادان با بطری خودداری نمایید. برای تغذیه کودک خود از فنجان استفاده کنید.
توجه داشته باشید که معمولاً تمیز کردن پستانک به صورت کامل انجام نمی‌گیرد.
فنجان، قاشق، ظروف و سایر وسایل که برای تغذیه نوزاد به کار می‌روند باید بلافاصله پس از استفاده به صورت کامل تمیز گردند.
اگر از بطری برای تغذیه کودک خود استفاده می‌کنید و ناچار به انجام این کار هستید، باید پس از هر بار استفاده، بطری را در آب بجوشانید.
اصل سیزدهم
میوه‌جات و سبزیجات را بشویید. میوه‌جات و سبزیجات مخصوصاً اگر به صورت خام به بچه‌ها داده شوند، باید به دقت سالم‌سازی (شستشو، انگل‌زدایی و ضدعفونی) شوند. تا آنجا که امکان دارد سعی کنید پوست میوه‌جات و سبزی جات مانند هویج را بگیرید.
در مواقعی که احتمال دارد سبزیجات و میوه‌جات آلودگی شدید داشته باشند (مثلاً هنگامی که از فاضلاب تصفیه نشده برای آبیاری محصول و تقویت خاک استفاده می‌شود) باید در صورت امکان آن‌ها را پوست گیری کرد و در غیر این صورت باید قبل از مصرف آن‌ها را به طور کامل پخت.
اصل چهاردهم
شرایط روحی مناسب را به هنگام استفاده از مواد غذایی فراموش نکنید. این نکته‌ی مهم و اساسی را همواره و در هر شرایطی به خاطر داشته باشید که شرایط روحی شما و دوری از هر گونه آشفتگی و استرس به هنگام صرف مواد غذایی به همان اندازه اهمیت دارد که تهیه مواد غذایی سالم اهمیت دارند. در حقیقت خطر استفاده از مواد غذایی در حالی که شرایط روحی مناسبی ندارید یا به شدت دچار استرس هستید همان قدر مضر است که استفاده از مواد غذایی فاسد به بدن شما ضرر می‌زند.
فرآوری: معصومه آیت اللهی
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
گروه تحریریه پرداد
کودکانه
اگر می‌خواهید با کارشناسان تغذیه‌ی سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
مطالب کامل و جامع درباره روش‌های نگهداری و بهداشت مواد غذایی
