نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا سم های پرطرفدار

برای پاسخ به این پرسش‌ها لازم است بدانیم در نوشیدنی‌های انرژی‌زا چه چیزهایی وجود دارد.

نوشیدنی‌های انرژی‌زا، نوشیدنی‌های بدون الكلی هستند كه در تولید آن‌ها از كافئین در كنار تركیبات دیگری همچون تاورین، گوارانا و ویتامین‌های ب استفاده می‌شود و سازندگان آن‌ها مدعی‌اند كه این نوشیدنی‌ها می‌تواند موجب ایجاد انرژی در مصرف كننده شود.

كافئین

كافئین موجود در قهره محركی است كه افراد در سراسر دنیا از آن استفاده می‌كنند. به دلیل استفاده گسترده از قهوه، اغلب فراموش می‌شود كه كافئین نوعی ماده مخدر است و اثرات جانبی خاص خود را دارد. استفاده بیش از حد از كافئین موجب بروز ناهنجاری‌هایی همچون تشویش و دلهره، زودرنجی، بی‌خوابی، افزایش ادرار، تپش نامنظم قلب و ناراحتی معده خواهد شد.

برخی از سازندگان نوشیدنی‌های انرژی‌زا، كافئین را به عنوان یكی از تركیبات سازنده محصولات خود ذكر نمی‌كنند و یا میزان كافئین به كار رفته را روی بطری درج نمی‌كنند و در عوض می‌گویند كه در ساخت محصولات آن‌ها از گوارانا یا ماته استفاده شده، یعنی محصولاتی كه در هر گرم حاوی 40 میلی‌گرم كافئین هستند.

نوشیدنی‌های انرژی‌زا در هر وعده می‌تواند حاوی 75 تا 150 میلی‌گرم كافئین باشد و از آنجایی كه هر بطری بین 1 تا 3 وعده است، بنابراین ممكن است در هر بطری 450 میلی‌گرم كافئین وجود داشته باشد. این در حالی است كه هر وعده (235 میلی لیتر) قهوه، چای و نوشابه كولا به ترتیب 134 تا 240 میلی‌گرم، 48 تا 175 میلی‌گرم و 22 تا 46 میلی‌گرم كافئین دارند.

این میزان كافئین در یك بطری نوشیدنی انرژی‌زا برای بیشتر افراد بزرگسال بی‌خطر است. نتایج یك پژوهش جدید نشان می‌دهد كه مصرف كمتر از 400 میلی‌گرم كافئین در روز برای بزرگسالانی كه فاقد بیماری باشند خطری در پی ندارد. با این حال، مصرف بیش از یك بطری نوشیدنی انرژ‌ی‌زا در كنار سایر نوشیدنی‌های حاوی كافئین موجب می‌شود كه سطح مصرف كافئین به میزان خطرناك برسد. علاوه بر این، میزان كافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا از میزان ایمن توصیه شده برای نوجوانان بیشتر است.

آكادمی پزشكان اطفال آمریكا میزان مجاز مصرف كافئین را برای نوجوانان كمتر از 100 میلی‌گرم در روز توصیه كرده است.

توارین

توارین یك آمینو اسید است كه بدن به طور طبیعی می‌تواند آن را تولید كند. همچنین این آمینو اسید به طور طبیعی در غذاهای حاوی پروتئین از قبیل گوشت قرمز و مواد لبنی موجود است. برخی از سازندگان نوشیدنی‌های انرژی‌زا ادعا می‌كنند كه توارین موجب افزایش سطح هوشیاری مصرف كننده شده، خطر دیابت را كاهش می‌دهد و برای درمان فشار خون بالا موثر است. این ادعاها به هیچ وجه به اثبات نرسیده‌اند. برخی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا در هر وعده 225 میلی‌لیتری حاوی 1000 میلی‌گرم توارین هستند. هنوز اثرات دراز مدت مصرف چنین دوزی از توارین نامعلوم است.

گروه ویتامین‌های ب شامل تیامین (ب 1)، ریبوفلاوین (ب2)، نیاسین (ب3)، فولات (ب9)، پیریدوكسین (ب6)، پانتوتنیك اسید (ب5)، سیانو كوبالامین (ب12) و بیوتین (ب7) هستند. ویتامین‌های ب بخش مهمی از یك رژیم غذایی سالم‌اند و وجود آن‌ها برای سوخت و ساز كربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی ضروری است. با این حال، برخی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی 2000 تا 8000 درصد نیاز روزانه برخی از ویتامین‌های ب هستند. اگرچه بیشتر این ویتامین‌های اضافی از طریق ادرار دفع می‌شوند، ولی اگر پیریدوكسین (ب6) به طور مكرر با دوز بالا مصرف شود می‌تواند موجب بروز اختلالات عصبی شود. علاوه بر این، افزایش میزان فولات (ب 9) باعث می‌شود كاهش سطح سیانو كوبالامین (ب 12) پنهان باقی بماند. به این دلیل، مصرف بیش از حد ویتامین‌های ب توصیه نمی‌شود.

نكته جالب اینجاست كه هیچ شواهدی مبنی بر اینكه مصرف ویتامین ب موجب افزایش عملكرد ورزشی می‌شود وجود ندارد. حقیقت این است كه بیشتر مردم در رژیم غذایی روزانه خود به اندازه كافی ویتامین ب دریافت می‌كنند.

گیاهان دارویی

بسیاری از نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی گیاهانی همچون ژینكو بیوبا، جینسنگ و... هستند. این گیاهان دارویی اثرات مثبتی روی سلامتی دارند ولی با این حال، شواهد علمی بسیار اندكی درباره كاركرد آن‌ها وجود دارد به عنوان مثال، ادعا می‌شود كه جینسنگ باعث تسریع بهبود، افزایش عملكرد ذهنی و بدنی، كنترل قند خون و كاهش فشار خون می‌شود اما هیچ مدرك علمی كه اثبات كننده این ادعاها باشد وجود ندارد و همچنین تاثیر بیشتر این گیاهان در بهبود عملكرد ورزشی و افزایش تمركز به اثبات نرسیده است. علاوه بر این، اگرچه میزان این گیاهان در نوشیدنی‌های انرژی‌زا كم است ولی همین میزان اندك ممكن است موجب بروز تداخل با برخی داروها شود.

گلوكو رونو لاكتون

گلوكو رونو لاكتون در برخی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا وجود دارد و ادعا می‌شود كه از بدن سم‌زدایی كرده و باعث جلوگیری از سرطان می‌شود! لازم به ذكر است كه هیچ نوع شواهد علمی كه این ادعا را تایید كند وجود ندارد.

نوشیدنی‌های انرژی‌زا در مقابل نوشیدنی‌های ورزشی

نوشیدنی‌های انرژی‌زا و نوشیدنی‌های ورزشی با یكدیگر تفاوت دارند:

ـ نوشیدنی‌های انرژی‌زا نوعی نوشیدنی بدون ا لكل هستند كه مقادیر زیادی شكر، كافئین، توارین، جینسنگ و ویتامین‌های ب دارند. سازندگان این نوشیدنی‌ها در تبلیغات و بازاریابی خود ادعا می‌كنند كه نوشیدنی‌های انرژی‌زا تاثیر تحریك كنندگی دارند. مفید بودن این نوشیدنی‌ها مخصوصا برای ورزشكاران به اثبات نرسیده است. همچنین قوانین و مقرراتی برای نظارت بر این نوشیدنی‌ها وجود ندارد.

ـ در مقابل، نوشیدنی‌های ورزشی عمدتا حاوی 6 تا 8 درصد كربوهیدرات به همراه الكترولیت‌هایی نظیر سدیم هستند. این نوشیدنی‌ها به منظور سوخت‌رسانی به عضلات و بهینه‌سازی فرآیند هیدراتاسیون تولید می‌شوند تا به این ترتیب عملكرد ورزشی مصرف كننده را بهبود ببخشند.

نوشیدنی‌های انرژی‌زا و ورزش

بسیاری از ورزشكاران قبل و در طی رقابت‌های ورزشی كافئین مصرف می‌كنند. سازندگان نوشیدنی‌های انرژی‌زا در بازاریابی و تبلیغات خود مردان جوان را هدف قرار می‌دهند و این گونه نشان می‌دهند كه استفاده از این نوشیدنی‌ها در ورزش‌های استقامتی و سنگین موثر است. بسیاری از سازندگان نوشیدنی‌های انرژی‌زا مدعی‌اند كه این نوشیدنی‌ها به دلیل وجود گیاهان دارویی و سایر تركیبات موجود در آن‌ها موجب افزایش استقامت، كاهش زمان واكنش و بهبود تمركز می‌شود ولی حقیقت این است كه اگر این نوشیدنی‌ها تاثیر بدنی یا ذهنی داشته باشند، این تاثیر به دلیل وجود كافئین است!

پژوهش‌ها نشان می‌دهد كه مصرف میزان معقولی از كافئین پیش از ورزش و در طی انجام فعالیت‌های ورزشی می‌تواند بی‌خطر و موثر باشد.

با این حال، بی‌خطر بودن و موثر بودن مصرف كافئین در تركیب با گیاهان دارویی موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا موضوعی است كه هنوز به اثبات نرسیده است. همچنین میزان كافئین بررسی شده در بیشتر پژوهش‌های علمی از میزان كافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا كمتر بوده است. مصرف بیش از حد كافئین اثرات جانبی منفی بسیار زیادی دارد و در بهبود عملكرد ورزشی نیز موثر نیست.

مصرف میزان معقول كافئین روی فرآیند هیدراتاسیون اثر منفی ندارد. با این حال، تاثیر مصرف میزان زیاد كافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا روی هیدراتاسیون هنوز نامشخص است. علاوه بر این، میزان بالای قند موجود در این نوشیدنی‌ها منجر به كاهش سرعت جذب مایعات شده كه این موضوع نیز به نوبه خود به ناراحتی‌های معده و روده و كاهش آب بدن خواهد انجامید.

در فرمول نوشیدنی‌های ورزشی میزان متعادلی از قند و الكترولیت‌ها وجود دارد كه موجب تسریع فرآیند جذب شده و در نتیجه سوخت لازم را برای فعالیت عضلات و آب و الكترولیت‌ها را برای بهینه‌سازی فرآیند هیدراتاسیون تامین می‌كند.

مضرات نوشیدنی‌های انرژی‌زا

ـ نوشیدنی‌های انرژی‌زا تحت نظارت قوانین و مقررات دولتی نیستند.

ـ میزان كافئین در برندهای مختلف نوشیدنی‌های انرژی‌زا متفاوت است و دارای ثبات نمی‌باشد.

ـ میزان بالای كافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا منجر به بهبود عملكرد ورزشی نمی‌شود.

ـ میزان بالای كافئین دارای اثرات جانبی منفی است.

ـ میزان بالای ویتامین‌های گروه ب موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا ممكن است خطرناك باشد.

ـ در نوشیدنی‌های انرژی‌از از تركیبات مختلفی استفاده شده كه بی‌خطر بودن و موثر بودن آن‌ها به اثبات نرسیده‌اند.

ـ نوشیدنی‌های انرژی‌زا نمی‌توانند جایگزین مایعات مورد نیاز بدن شوند و حتی ممكن است به تاخیر در جذب و كاهش آب بدن بینجامد.

ـ نوشیدنی‌های انرژی‌زا نمی‌توانند الكترولیت‌هایی را كه از طریق تعریق از بدن خارج می‌شوند جایگزین كنند.

ـ هنوز مسائل ناشناخته زیادی درباره مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا و تاثیر آن‌ها روی عملكرد ورزش وجود دارد.

منبع: ایسنا