انواع ماشین ها

در گذشته خواندید...

1- ماشین های ساده:

گروهی از ماشین ها که پایه و اساس ساخت ماشین های دیگر را تشکیل می دهند، ماشین ساده نامیده می شوند. ماشین های ساده در شش نوع اهرم، قرقره، چرخ محور، سطح شیب دار، گوه و پیچ دسته بندی می شوند.

2- ماشین های مرکب یا پیچیده

گاهی دو یا چند ماشین ساده با هم ترکیب می شوند و ماشین جدیدی را به وجود می آورند به چنین ماشین هایی، ماشین های مرکب یا پیچیده می گویند.

انواع ماشین های ساده:

1. اهرم : اهرم میله ای است که می تواند حول یک تکیه گاه دوران کند.

در هر اهرم یک تکیه گاه، یک بازوی محرک و یک بازوی مقاوم وجود دارد.

 بازوی محرک (L_E): در یک اهرم فاصله ی نقطه اثر نیروی محرک تا تکیه گاه را بازوی محرک می گویند.

بازوی مقاوم(L_R): در یک اهرم فاصله ی نقطه اثر نیروی مقاوم تا تکیه گاه را بازوی مقاوم می گویند.

تکیه گاه(F): نقطه ای است که اهرم حول آن دوران می کند.

اهرم بر اساس قرار گرفتن محل تکیه گاه، نیروی محرک و نیروی مقاوم به چند نوع تقسیم می شوند:

الف) اهرم نوع اول

در صورتی که تکیه گاه بین نقطه اثر نیروی مقاوم و نیروی محرک باشد، اهرم از نوع اول است.

اهرم نوع اول به سه حالت دیده می شود:

a) حالت اول :

زمانی که تکیه گاه درست وسط نیروی محرک و نیروی مقاوم قرار گرفته باشد، در این صورت بازوی محرک و بازوی مقاوم با هم برابرند.

نکته: مزیت مکانیکی این اهرم همیشه یک است.

b) حالت دوم :

زمانی که تکیه گاه بین نیروی محرک و نیروی مقاوم ولی نزدیک به نیروی مقاوم باشد، در این حالت اهرم از راه های زیر به ما کمک می کند.

2) افزایش نیرو: زیرا بازوی محرک بزرگتر از بازوی مقاوم است. (L_RE)

نکته: مزیت مکانیکی این اهرم همواره از یک بیش تر است.

c) حالت سوم :

زمانی که تکیه گاه بین نیروی محرک و نیروی مقاوم بوده ولی نزدیک به نیروی محرک باشد، در این حالت اهرم از راه های زیر به ما کمک می کند.

2) افزایش مسافت اثر نیرو: زیرا بازوی مقاوم بزرگتر از بازوی محرک است. (L_R >L_E)

نکته: مزیت مکانیکی این اهرم همواره از یک کم تر است.

ب) اهرم نوع دوم

در این نوع اهرم نیروی مقاوم بین تکیه گاه و نیروی محرک قرار دارد.(مانند فندق شکن – فرغون) این نوع اهرم فقط از راه افزایش نیرو به ما کمک می کند. زیرا در این اهرم همواره بازوی محرک بزرگتر از بازوی مقاوم است.

نکته: مزیت مکانیکی این اهرم همیشه از یک بیشتر است.

نکته: در این نوع اهرم هر چه نیروی مقاوم به تکیه گاه نزدیک تر باشد، مزیت مکانیکی بیش تر می شود.

ج) اهرم نوع سوم

در این نوع اهرم نیروی محرک بین تکیه گاه و نیروی مقاوم قرار دارد. مانند (جاروی فراشی) این نوع اهرم فقط از راه افزایش مسافت اثر نیرو به ما کمک می کند. زیرا بازوی مقاوم بزرگتر از بازوی محرک است.

نکته: مزیت مکانیکی این اهرم همیشه کمتر است.

قانون اهرم ها

چنانچه اهرم در حال تعادل باشد، فرمول زیر صادق است:

2. قرقره:

چرخی شیاردار است که حول یک محور می چرخد.

توجه: این قرقره نظیر اهرم نوع اول حالت اول است.

قرقره متحرک: این قرقره آزادانه روی ریسمان (طناب) جا به جا می شود. این قرقره از راه افزایش نیرو به ما کمک می کند. مزیت مکانیکی کامل این قرقره برابر 2 است. زیرا بازوی محرک (قطر چرخ) همواره دو برابر بازوی مقاوم (شعاع چرخ) است.

دستگاه قرقره مرکب:

برای آن که به مزیت های مکانیکی بالاتری دست یافت می توان دو یا چند قرقره ثابت و متحرک را با هم ترکیب کرد و یک قرقره مرکب به وجود آورد. در این حالت قرقره ها را به شکل های مختلفی با یکدیگر ترکیب می کنیم.

الف) در یک روش برای بستن تمام قرقره ها فقط از یک رشته نخ استفاده می شود.

در این حالت برای به دست آوردن مزیت مکانیکی کامل دستگاه به دو صورت عمل می کنیم:

1- تعداد نخ های متصل به قرقره متحرک را می شمریم.

2- نیروی کشش نخ (T) را مشخص کرده و مزیت مکانیکی کامل را به دست می آوریم.

ب) قرقره های ارشمیدس:

برای اتصال این قرقره ها به یکدیگر از چند رشته نخ استفاده می شود.

برای به دست آوردن مزیت مکانیکی کامل این دستگاه از دو راه استفاده می شود:

1-  نیروی کشش نخ (T) را مشخص می کنیم.

2- برای به دست آوردن مزیت مکانیکی این قرقره ها را می توان از فرمول A=2ⁿ نیز استفاده کرد. (n تعداد قرقره متحرک است.)

مثال: در دستگاه بالا از دو قرقره متحرک استفاده شده است پس A=2²=2*2=4

ج) ممکن است قرقره به صورت زیر به یکدیگر وصل شده باشند، در این صورت برای به دست آوردن مزیت مکانیکی کامل:

1) از راه کشش نخ استفاده می کنیم.

(n تعداد قرقره های ثابت و متحرک است.)

 مثال: در دستگاه بالا از 3 قرقره استفاده کردیم:    A=2³-1=8-1=7

تذکر: قرقره ها را به شکل های گوناگون می توان با هم ترکیب کرد. در هر مورد برای به دست آوردن مزیت مکانیکی کامل می توان از نیروی کشش نخ استفاده کنیم.

3- چرخ محور:

چرخ و محور چرخی است که به مرکز آن یک میله وصل شده است. با چرخاندن چرخ، میله نیز می چرخد.

فرمان اتومبیل، آچار پیچ گوشتی، کلید درب، مداد تراش رومیزی، چرخ چاه، چرخ گوشت دستی نمونه هایی از ماشین چرخ و محور هستند.

نکته 1: در چرخ و محور اگر نیروی محرک را به چرخ و نیروی مقاوم را به محور وارد کنند در این حالت چرخ و محور از طریق افزایش نیرو به ما کمک می کند؛ زیرا بازوی محرک (شعاع چرخ=r_E) از بازوی مقاوم (شعاع محور=r_R) بزرگتر خواهد شد و مزیت مکانیکی آن از یک بیش تر خواهد شد.

توجه: چون چرخ و محور به هم چسبیده اند تعداد دورهایی که چرخ و محور در یک مدت می چرخند باید مساوی باشند. اگر چرخ یک دور بچرخد نقطه اثر نیروی محرک به اندازه محیط چرخ جابه جا می شود و نقطه اثر نیروی مقاوم به اندازه محیط محور  جابه جا خواهد شد.

نکته 2: در چرخ و محور اگر نیروی مقاوم به چرخ و نیروی محرک به محور وارد شود، چرخ و محور از طریق افزایش مسافت اثر نیرو کمک می کند زیرا بازوی مقاوم (r_R) از بازوی محرک (r_E) بزرگتر خواهد شد و مزیت مکانیکی آن از یک کم تر خواهد شد.

چرخ و محور نیز نوعی اهرم است. با این تفاوت که :

1) چرخ و محور نه در دامنه ی حرکت محدودیت دارد و نه در مزیت مکانیکی

2) اهرم پس از مدتی چرخش به دور تکیه گاه متوقف می شود ولی در چرخ و محور خیر.