برنامه کودک ماهواره یا رسانه ملی؟

کودکان موجوداتی ظریف و حساس هستند و دوران کودکی دورانی مهم و تاثیر گذار در زندگی هر انسانی تلقی می شود. طبق نظریه بسیاری از کارشناسان و روانشناسان کودک، سالهای اولیه زندگی، دورانی مهم و سرنوشت ساز در تعیین افکار و شخصیت افراد، محسوب می شوند. چرا که در این دوران وجود کودک همچون خمیری نرم و دست نخورده است که می توان به راحتی هر نقش و شکلی را بر آن ایجاد کرد. در واقع باید اینطور بیان کرد که روح کودکان مثل لوحی سفید و پاک است که پذیرای هر نقشی می تواند باشد. بنابراین بسیار مهم است که در دوران کودکی بر نحوه گذران لحظات زندگی کودکانمان،دقت و نظارتی عمیق و همه جانبه داشته باشیم.

آنچه مشخص است اینکه در عصر فعلی، به دلیل تغییراتی که در الگوی زندگی افراد نسبت به گذشته رخ داده است، سیستم تفریحی و بازی کودکان نیز دچار تغییراتی شده است. این بدان معناست که در گذشته اغلب کودکان،دوران کودکی خویش را در فضای خانه هایی به سر می بردند که دارای حیاطی کوچک و یا بزرگ بود. به این ترتیب بیشترین زمان کودکان نسل قبل، به بازی در محیطی باز و همراه با سایر کودکان سپری می شد. در شرایط فعلی اغلب کودکان از تک فرزندی رنج می برند و چاره ای جز تحمل این مسئله ندارند. از طرفی به دلیل سکونت والدین در آپارتمان و پذیرش زندگی به سبک آپارتمان نشینی، کودکان ناچارند تا در محیطی بسته و نسبتا محدود، به سرگرم سازی و گذران اوقات فراغت بپردازند.

این مسائل در کنار یکسری از اقتضائات زندگی امروز و قرار گرفتن در معرض تولیدات مدرنیته، موجب شده تا وسایل و ابزارهای سرگرمی کودکان،شکل تازه ای داشته باشند. بسیاری از کودکان امروز را در حالتی می بینیم که دستگاه دیجیتالی کوچکی را در میان دستان کوچکترشان گرفته اند و چشمانشان خیره به صفحه کامپیوترهای جیبی است که انواع و اقسام بازیها را برایشان به نمایش می گذارد. از طرف دیگر تماشای تلویزیون و فیلم های انیمیشنی نیز،بخش دیگری از اوقات کودکان را به خود اختصاص داده اند.

اگر از کنار اثرات سوء تماس دائمی کودکان با بازیهای رایانه ای و تماشای تلویزیون بگذریم، از تاثیرات عمیق و تدریجی این وسایل بر اذهان معصوم کودکان،نمی توان به راحتی گذشت.

مسلما اغلب ما در برخورد با یک بازی رایانه ای یا فیلم کارتونی، تنها ظاهر زیبا،جذاب و فریبنده انرا در نظر می گیریم در حالیکه توجه به ریشه و محتوای درونی این برنامه ها، از اهمیتی دو چندان برخوردار است. این برنامه ها به راحتی می توانند تاثیرات گسترده و سریعی را بر ذهن کودکان برجای گذارند. تاثیراتی که شاید اغلب والدین هرگز متوجه آنها نباشند.چرا که این اثرات به تدریج و با گذر زمان، نمایان می شوند.

در حال حاضر، سخن از آسیب شناسی برنامه های کودکان و بررسی ابعاد و موارد مربوط به این موضوع، بسیار است.در موارد متعدد، بارها دیده و شنیده ایم که کارشناسان مختلف از نحوه برنامه سازی مفید برای کودکان سخن گفته اند. همچنین نقدهای مربوط به کارتون های خارجی را هم احتمالا خوانده ایم. اما سوال اینجاست که به راستی برنامه های کودک تلویزیون داخلی یا به عبارتی همان رسانه ملی خودمان، تا چه حدی به رعایت این نکات در تولید برنامه های مربوط به کودکان،دقت داشته اند؟

در نگاهی گذرا به برنامه های کودک داخلی، متوجه می شویم که برخی از این برنامه ها  از نقاط ضعف بارز و مشهودی برخوردارند.

اولین مسئله ای که به گونه ای واضح و پررنگ در برنامه های کودک رسانه ملی دیده می شوند، حضور موسیقی به عنوان سرگرمی اصلی این برنامه هاست به طوریکه که تقریبا نیمی از این برنامه ها با پخش موسیقی سپری می شوند. ای کاش این موسیقی از کیفیتی برخوردار بود که این امکان وجود داشت تا انرا موسیقی متناسب با روحیه کودکانه قلمداد کرد. متاسفانه موسیقی موجود در اغلب این برنامه ها، بیشتر تداعی کننده مجالس رقص و آوازی است که مربوط به گروه سنی بزرگسال می شود و واقعا جای این سوال باقیست که این موسیقی های تند،رینگ دار و دارای کیفیت غنایی، چه سنخیتی با دنیای کودکان دارند که دائما برای انها پخش می شوند؟

در کنار بحث موسیقی لازم است این نکته نیز بیان شود که برخی از شخصیت های عروسکی حاضر در برنامه های تلویزیون، نحوه کلام و سخن گفتن و به کارگیری کلماتشان، تناسبی با دنیای بچه گانه ندارد. معلوم نیست که یک گربه عروسکی چرا دائما به بیان اصطلاحات و تکیه کلام های مربوط به بزرگسالان می پردازد که بعضا معنای جالب و درستی هم ندارند؟ آیا نباید نظارتی دقیق تر بر متن این گفتگوها صورت گیرد یا برای عده ای، این تصور پیش آمده که اگر برخی از کلمات از دهان یک عروسک خارج شوند، قبح و زشتی آنها دیده نمی شود؟

همه اینها در حالیست که وقتی تنها یک ساعت به تماشای برخی از شبکه های ماهواره ای که مخصوص به کودکان می باشند و از کشورهای قطر،لبنان،عربستان و عراق پخش می شوند،بنشینید، متوجه خواهید شد که در فضایی قرار گرفته اید که دارای تفاوتهای بسیاری با فضای برنامه های کودکانه تلویزیون ملی است. این موضوعی جدی و قابل توجه است که به نظر می رسد مسئولین مربوطه باید به آن توجه ویژه ای مبذول دارند.

از طرفی،استفاده از فضاهایی شاد، متنوع و رنگارنگ در این برنامه ها به وفور دیده می شود و به طور کلی می توان گفت که الگوهای بسیار مناسبی را می توان در میان این برنامه ها یافت که بتوان کودک را لحظاتی با آرامش خاطر، به تماشای این برنامه ها نشاند.

آیا بهتر نیست که کارشناسان و مشاوران ما در زمینه مسائل کودک، به نحوه تهیه برنامه های کودک نظارتی دقیق و جدی داشته باشند؟آیا شایسته است که در جامعه ای اسلامی، بخش اعظم برنامه های کودک، به پخش آهنگهای تند و نا مناسب بپردازند؟

اگر باور داشته باشیم که ذهن کودکانمان با چه سرعت و دقتی از عناصر موجود در محیط زندگی شان رنگ می گیرند، ممکن است به گونه ای دیگر به این موجودات لطیف و آنچه که به عنوان وسائل سرگرمی آنها معرفی شده اند، نگاه کنیم.