جمله اسمیه و فعلیه

تمرین جمله اسمیه، مبتدا و خبر

انواع مبتدا و خبر را در جملات زیر ببینید:

-         و اتّقوا اللّه الذین أنتم به مؤمنون

" انتم به مؤمنون " جمله اسمیه ای است که در صدر صله ث موصول قرار گرفته، " أنتم " مبتدا و " مؤمنون " خبر مفرد می باشد.

-         و أن تَصَدَّقوا خیرٌ لکم إن کنتم تعلمون

" أن تصدّقوا " مبتدای مؤوّل به صریح است که در اصل با تأویل به مصدر " تصدّق " و اضافه شدن ضمیر فاعلی به آن مبتدا واقع می شود â‡گ تصدُّقُکم، و " خیر " خبر مفرد می باشد.

-         سلامٌ علی إِل یاسین

" سلام " مبتدا، " علی إل یاسین " خبر می باشد که خبر در اینجا از نوع شبه جمله است.

-         حقٌّ علی الفاعل أن یُضیفَ إلی رَأیه رأیَ العُقلاء و یَضُمَّ إلی عِلمه علومَ الحُکماء

حقّ: مبتدا

أن یُضیفَ: تأویل به مصدر می رود، خبر â‡گ  إضافتهُ

یَضُمَّ: عطف به جز

-         ویلٌ للمظفّین

ویل: مبتدا

للمظفّین: خبر (شبه جمله)

-         الدّهرُ یومان: یومٌ لک و یومٌ علیک

الدٌهر: مبتدا                     یوم: مبتدا

یومان: خبر (مفرد)            علیک: خبر (شبه جمله)

یوم: مبتدا                       لک: خبر (شبه جمله)

-         و اللّه أعلمٌ باَعدائِکُم

اللّه: مبتدا

أِعلم: خبر (مفرد)

-         نحن قَسَمنا بینهم معیشَتَهم فی الحیطة الدّنیا

نحن: مبتدا

قَسَمنا: خبر (جمله فعلیه)

-         هذا الخطیبُ حلوُا الألفاظ فصیح الکلام

هذا: مبتدا

حلو: خبر (مفرد)

فصیح: خبر دوم (مفرد)

-         الصحیحُ فکراً و الثاقبُ رأیاً ممدوح بکلّ لِسان امٌا سّیئیُ الخلق مذمومٌ

الصحیح: مبتدا                      سیئی: مبتدا

الثاقب: عطف به مبتدا           مذموم: خبر (مفرد)

ممدوح: خبر (مفرد)

-         أقبحُ اظّلمِ مَنعُکَ حقوقَ اللّه

أقبح: مبتدا

منعُ: خبر (مفرد)

تمرین جمله فعلیه، فعل و فاعل

انواع فاعل را در آیات و احادیث زیر ببینید:

-         وَ تَنظَر نفسٌ ما قَدَّمَت بَعدً  ----> فاعل  تنظر: " نفس " اسم ظاهر

-         إن تٌبدو الصّدقاتِ فَنِعِمّاهیِ ----> فاعل تُبدوا: " واو " ضمیر بارز

-         ألَم یأنِ للّذین آمَنوا أن تَخشَعَ قلوبُهُم لذِکر اللّه ----> فاعل لَم یَأنِ : " أن تَخشَعَ " که تأویل به مصدر می رود و تبدیل می شود به " خشوع "

فاعل آن تَخشَعَ: " قلوب "  اسم ظاهر

-         لا نعبدُ إلّا إیّاک ----> فاعل لا نعبُدُ: " نحن مستتر "

-         و قال شرکاؤُهُم ما کنتم إیّا نا تعبدون ----> فاعل قال: " شرکاء " اسم ظاهر

-         و إذ أَخَذنا میثاقَکُم و رَفَعنا فوقُکُم الطّور ----> فاعل " أخذنا و رفعنا: " نا " ضمیر بارز

-         إن تَمسَکُم حَسَنَتهٌ تَسُؤهُم و إن تُصِبکُم سَیِّئَتهٌ یَفرحوا بها ----> فاعل تَمسَس: " حسنتهٌ " اسم ظاهر

فاعل تَسوء " هی مستتر " / فاعل تُصِب " سَیِّئَته " اسم ظاهر / فاعل یفرحوا " واو " ضمیر بارز

-         پیامبر اکرم (ص): من جاءَ ه أجَلُه و هو یطلـٌبٌ العلمَ لِیُحیی به الإسلامَ لَم یَفضٌله النبیّون إلّا بدرجتهٍ

فاعل جاءَ " أجل " اسم ظاهر / فاعل یطلبٌ " هو مستتر" / فاعل یُحیی " هو مستتر "/ فاعل لم یَفضٌل " / " النبیّون " اسم ظاهر

-         حزنتُ لِعَبد الصّدیق ----> فاعل حزنتُ " تُ " ضمیر بارز

-         أمطر الیوم السّماء ----> فاعل أمطر " السّماء " اسم ظاهر

مرکز یادگیری سایت تبیان -  تهیه: فاطمه شیرزاد

تنظیم: نوربخش