مولا علی(علیه السلام) چنین مردی بود!
امام صادق میفرماید: «پرچمداران كفر در جنگ احد نُه نفر بودند كه همه آنها به دست علی به هلاكت رسیدند.خوابیدن علی در بستر پیامبر در لیله المبیت نشانی از خودگذشتگی و فداكاری آن حضرت است كه در راه اعتلای اسلام از هیچ كوششی دریغ نكرد.
بخشی از سیره اخلاقی امام علی(علیه السلام)
پی بردن به سیره كسانی كه از نوادر عالم هستیاند، آن گونه كه هست كار سادهای نیست. شبلی شمیل میگوید: «علی(علیه السلام) پیشوای همه بشر است، شرق و غرب در گذشته و حال نظیر او را ندیده است.»[1] با این حال شمایی كلّی از ویژگیهای علی را ترسیم میكنیم:
الف) علی و عدالت: ابن عبدالبرّ مالكی مینویسد: مالی نزد علی نمیآوردند مگر آن كه بیدرنگ آن را تقسیم میكرد و چیزی از آن را در بیتالمال نمیگذاشت مگر آن كه در آن روز مستحقّی نمییافت و میفرمود: ای دنیا دیگری را فریب بده. هیچ چیزی برای خود از بیتالمال بر نمیداشت و دور و نزدیک در نزد او یكسان بود و كسی را به امارت شهرها نمیگمارد مگر آنكه از اهل دین و امانت باشد و هنگامی كه گزارشی از خیانت كارگزارانش میرسید، به او نامه مینوشت و به دنبال آن ابلاغ میكرد، وقتی نامهام به تو رسید آنچه در بیتالمال است حفظ كن تا كسی را بفرستم كه اموال را تسلیم او نمایی. سپس به آسمان نگاه میكرد و میگفت: «خدایا تو میدانی كه من آنها را دستور ندادم تا به بندگانت ستم كنند.»[2] ابن ابی الحدید معتزلی از فضیل نقل میكند كه گفت: «مؤثرترین عاملی كه مردم را از اطراف علی پراكنده نمود، عدالت او در تقسیم اموال بود، زیرا او اشراف را بر دیگران برتری نمیداد و همچون پادشاهان با سران قبایل ساخت و ساز نمیكرد و هیچ كس را با بیتالمال به سوی خود جلب نمیكرد ولی معاویه برخلاف او مردم را با بیتالمال جذب میكرد، لذا اینگونه افراد به سراغ معاویه میرفتند.[3]
ب) زهد علی علیه السلام : این اثیر میگوید: «ما از ترسیم زهد علی ناتوانیم»[4] علی آمد تا نظریه اسلام را در حكومت نشان دهد. او آمد تا نان جویی را كه آردش به دست همسرش تهیه میشد بخورد و بر كیسه آن نان خشک مهر بزند و بگوید: من دوست ندارم از غذایی كه نمیدانم چگونه تهیه شده بخورم و هرگز در قصرهای مجلل و باشكوه سكونت نكرد.[5] جرج جرداق میگوید: «آیا حكمرانی را سراغ دارید كه از پوشیدن لباس نرم خودداری كند، زیرا كه در گوشه و كنار كشور كسانی هستند كه لباس زیر به تن دارند؟! و بیم داشته باشد از این كه در همی پسانداز كند چون در بین مردم تهیدستان هستند و اگر نمیتواند گرسنگان را سیر كند خود نیز گرسنه بماندو حتی از فرزندان و اصحاب خود بخواهد كه آنها نیز گرسنه باشند.»[6]
ج) شجاعت و فداكاری: امام صادق میفرماید: «پرچمداران كفر در جنگ احد نُه نفر بودند كه همه آنها به دست علی به هلاكت رسیدند.خوابیدن علی در بستر پیامبر در لیله المبیت نشانی از خودگذشتگی و فداكاری آن حضرت است كه در راه اعتلای اسلام از هیچ كوششی دریغ نكرد.
د) صبر و بردباری: زندگانی امام علی علیه السلام بعد از پیامبر را به دورههای زیر میتوان تقسیم كرد:
1ـ دوره صبر و مدارا كه 25 سال طول كشید. (از سال 11 هجری تا 35 هجری)
2ـ دوره به قدرت رسیدن امام (چهار سال و نُه ماه).
بنابراین صبر و تحمل حضرت بسیار زیاد بوده است و با همین ویژگی توانسته از اسلام و مسلمین حفاظت نماید.
هـ) انفاق به فقرا و یتیمان: به اتفاق مفسران آیه 274 سوره بقره كه میفرماید: «كسانی كه اموال خود را (در راه فقرا) شب و روز پنهان و آشكار انفاق میكنند، درباره علی نازل شده است و آن حضرت پیوسته از یتیمان و مستمندان دستگیری میكرد و روح بزرگ و مهربان او تا پایان عمر از انفاق به فقرا لحظهای آرام نگرفت. در این زمینه شواهد بسیاری موجود است.[7]
و) آزاد كردن بردگان: این كار از مستحبات مورد تأكید در اسلام است و از رسول اكرم روایت شده كه فرمودند: «هر كس بنده مؤمنی را آزاد ساخت، خداوند عزیز جبّار در برابر هر عضوی از آن بنده عضوی از شخص آزاد كننده را از آتش جهنم آزاد میسازد.» [8]
علی در این زمینه نیز پیشگام بود و موفق شد از حاصل دسترنج خود (نه از بیتالمال) هزار بنده را بخرد و آزاد سازد و امام صادق به این حقیقت گواهی داده است.[9]
پی نوشت ها :
[1] - جرج جرداق، الامام علی صوت العداله الانسانیه، ج 1، ص 7.
[2] - ناظمزاده قمی، اسغر، تجلی امامت، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ سوّم، ص 67.
[3] - ابن ابی الحدید، شرح نهجالبلاغه، ج 2، ص 197.
[4] - ناظمزاده قمی، اصغر، همان، ص 66.
[5] - قطب محمد، العداله الاجتماعیه فی الاسلام.
[6] - جرداق، جرج، همان.
[7] - سبحانی، جعفر، فروغ ولایت، انتشارات صحیفه، ص 296.
[8] - كلینی، روضه كافی، ج 2، ص 181.
[9] - مجلسی محمد باقر، بحارالانوار ، ج 41، ص 43.
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع : اندیشه قم