عمار در آینه قرآن و حدیث

عمار یاسر از زمره معدود كسانى است كه خدا و رسول و ائمه هدى درباره درجه عالى و مرتبه رفیع ایمان او شهادت داده اند. بلكه باید گفت او از نوادر روزگار از نظر ایمان و ولایت و اخلاص است . شاید نام مبارك او اشاره اى به باطن او باشد.(1)

عمار در کلام وحی

مرحوم علامه امینی در کتاب ارزشمند «الغدیر» (2) پنج آیه را که در شأن عمار نازل شده، برشمرده‌اند:

1. «امن هو قانت آناء اللیل ساجداً و قائماً یحدر الاخرة و یرجوا رحمة ربّه» (زمر/9)

آیا شخص غافل و منحرف، با ارزش است یا آن‌که در ساعات شب به عبادت و سجده و قیام مشغول است و از عذاب آخرت بیم دارد و به رحمت پروردگارش امیدوار است.

2. «و لاتطرد الذین یدعون ربّهم بالغداة و العشی یریدون وجهه» (انعام /52)

ای پیامبر، آنان را که صبح و شام خدا را می‌خوانند و جز ذات پاک او را نمی‌خواهند، از خود دور نکن.

3.«الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمان» (نحل/106)

دربار مبارزه عمار و تقیه او و این‌که او دارای قلبی استوار و سرشار از ایمان است .

4. «افمن وعدناه وعداً حسناً فهو لاقیه کمن متعناه متاع الحیوة الدنیا» (قصص/61)

آیا کسی که به او وعده نیک داده‌ایم و به آن خواهد رسید، همانند کسی است که متاع زندگی دنیا به او داده ایم.(3)

5. «او من کان میتاً فأحییناه و جعلنا له نوراً یمشی به فی الناس کمن مَثَلَه فی الظلمات لیس بخارج منها» (انعام /122)

آیا کسی که مرده بود، سپس او را زنده کردیم و نوری بر او قرار دادیم که با آن در میان مردم راه برود، همانند کسی است که در ظلمت‌ها باشد و از آن خارج نشود.(4)

عمار در کلام پیامبر

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ‌فرمودند:

«عمار با حق است و حق با او، حق هر جا باشد عمار با اوست. قاتل عمار در آتش است». (5)

«سراسر وجود عمار سرشار از ایمان است» و جاى دگر فرمود: «از سر تا قدم عمار مملو از ایمان است و ایمان با گوشت و خون او آمیخته است ». (6)

«هر گاه دو موضوع به عمار عرضه می‌شود تا یکی از آن دو را برگزیند، او حتماً آن را که در رشد و صلاح نقش بیشتری دارد، بر می‌گزیند. » (7)

« هر كه با عمار دشمنى كند خدا با او دشمنى خواهد كرد و هر كه با عمار كینه ورزد خدا با او كینه ورزد و هر كه به عمار بدگویى كند خداوند به او بد خواهد گفت .» (8)

« قریش را با عمار چه کار؟ او آنها را به سوی بهشت دعوت می‌کند و آنها او را به سوی دوزخ، کشند عمار و کسی که لباس و اسلحه‌اش را می‌رباید در آتش دوزخند.» (9)

« همانا عمار، پوست بین چشمان و بینی من است. » (10)

« خون و گوشت و استخوان عمار یاسر بر آتش جهنم حرام است .» (11)

« از فرزند سمیه (یعنى عمار) پیروى كنید زیرا او تا لحظه مرگ هرگز از حق جدا نخواهد شد ...، هر كجا برود او همواره با حق حركت مى كند.» (12)

« بشارت باد تو را اى ابوالیقظان (عمار) كه برادر دینى على علیه السلام و از برترین صاحبان ولایت او هستى . تو از كشته شدگان در راه محبت او مى باشى كه گروه گمراه سركش تو را مى كشند و آخرین توشه تو از دنیا قدحى از شیر خواهد بود.» (13)

«همانا عمار را گروهی ستمکار می‌کشند. ممکن نیست عمار از حق جدا شود و آتش دوزخ، چیزی از جسم او را نمی‌سوزاند» (14)

در حدیثى از امیرمومنان على علیه السلام آمده كه روزى عمار یاسر آمد و اجازه خواست تا به خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله برسد، پیامبر صلى الله علیه و آله صداى او را شناخت و فرمود:

«مرحبا بر پاك پاكیزه یعنى عمار بگذارید بیاید». (15)

بریده اسلمى نیز روایت كرده كه از رسول خدا صلى الله علیه و آله شنیدم كه مى فرمود:

«بهشت مشتاق سه نفر است» . از ابوبكر و عمر خواسته شد تا از رسول خدا صلى الله علیه و آله بپرسند آن سه نفر كیستند اما هر یك از آنها ترسید كه سوال كند و جز آن سه نفر نباشد و قبیله هایشان آن دو را سرزنش كنند. آنگاه امیرمومنان على علیه السلام آن را از رسول خدا صلى الله علیه و آله سوال كرد و گفت : یا رسول الله شما فرمودید بهشت مشتاق سه نفر است آن سه نفر كیستند؟

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

«تو اولین آنان هستى ، بعد سلمان فارسى است كه بى تكبر است و خیر خواه تو است او را به خود نزدیك و براى خود نگهدار و سومى عمار بن یاسر است كه در جنگهاى بسیار طرفدار تو بوده و خواهد بود خیر او بسیار و نور او درخشان و اجر او بزرگ است ».(16)

عمار در بیان صحابه

عایشه می‌گوید: درباره هر یک از صحابه اگر خواسته باشم سخنی در لغزشش بگویم، می‌توانم، جز عمار یاسر. (17)

عمربن خطاب روزی در مجلس خصوصی خود خباب بن ارت را احترام بسیار کرد و استقبال گرمی نمود و گفت: کسی به این مجلس، سزاوارتر از عمار یاسر نمی‌باشد. (18)

نقل شده است پس از آن‌که خبر شهادت مالک در سال 38 به معاویه رسید، گفت:

کان لعلی‌ بن ابی‌طالب یدان یمینان فقطعت احداهما یوم صفین و هو عماربن یاسر و قد قطعت الاخری الیوم و هو مالک الاشتر.  (علی‌بن ابی‌طالب دو دست راست داشت: یکی از آن دو دست در صفین قطع شد و آن عمار یاسر بود. دیگری هم امروز قطع شد و آن مالک اشتر بود. )

حجاج بن یوسف ثقفی، استاندار کوفه در زمان عبدالملک که قاتل کمیل، قنبر، سعید بن جبیرو... است به ابو الغاویه - قاتل عمار- گفت: اگر تمام مردم سراسر زمین در خون عمار شرکت می‌کردند ، همه آنها وارد دوزخ می شدند. (19)

پی نوشت:

1) اعیان الشیعه ج 8، ص 372؛ القاموس المحیط ج 2، ص 96: عمار یعنى كسى كه بسیار نماز مى خواند و بسیار روزه مى گیرد و داراى ایمان قوى و استوار و كسى كه به نیكى از او یاد كنند و خوشبو و معطر است . مردى كه خوش فكر و منظم و همراه با جماعت و پیشمرگ پیشواست و در كلام خود با وقار و بردبار است... .

2) الغدیر، ج 9، صص 22 و 23.

3) مقایسه عمار با ولید بن مغیره که دل به دنیا بسته بود و به مجازات انذار شد.

4) درباره عمار و ابوجهل: عمار، اصرار بر ایمان و ابوجهل، اصرار بر کفر داشت، اولی از ظلمت به نور آمده و دومی در میان ظلمت مانده و خارج نخواهد شد.

5) الغدیر، ج9، ص 25؛ طبقات ابن سعد، ج 3، ص 187.

6) الدرجات الرفیعه ص 258.

7) الغدیر، همان.

8) اسد الغابة، ج 2، ص 46؛ شرح ابن ابی الحدید، ج 10، صص 103- 104؛ رجال كشى ج 1، 15.

9) تاریخ ابن کثیر، ج 9، ص 168؛ الغدیر، همان ص27.

10) سیره ابن هشام، ج 2، ص 143.

11) الدرجات الرفیعه ص 257.

12) الاستیعاب ج 2، ص 480.

13) سفینه البحار ج 2، ص 76.

14) شرح ابن ابی الحدید، ج8، صص 22-16.

15) شرح ابن ابی الحدید، ج 10، صص 103- 104؛ رجال كشى ، همان، ص 149.

16) رجال كشى، همان، صص 129 - 137 ؛ الدرجات الرفیعه، ص 258.

17) شرح ابن ابی الحدید، همان؛ الغدیر، همان.

18) شرح ابن ابی الحدید، ج 18، ص 172.

19) قاموس الرجال ج 7، ص 111.

منبع :

کتاب «دیوان عمار یاسر»، تألیف قیس عطار.

مجله «پیام صادق»، شماره 34.