استراتژیست ایرانی
کلام نافذ
دعوت سلمان براى اسلام آوردن دشمنان در فتح مدائن بدین صورت بود:
« همانا اصل و نصب من از شما ایرانیان مى باشد و من خیرخواه شما هستم در سه چیز، و صلاح شما هم در آنهاست :
اگر اسلام بیاورید، برادر ما هستید و در اموال ما شریك بوده و بر شماست همان تكلیفى كه بر ماست. تسلیم شوید و به مسلمین جزیه بدهید.(2) در غیر این دو صورت ، با شما مى جنگیم . همانا خدا، خائنین را دوست ندارد.»
معلّم رزمندگان
سلمان در عین حال كه دشمنان را به اسلام دعوت مى كرد از سربازان اسلام و جبهه داخل نیز غافل نبود. چنانچه بعد از فتح مدائن ، در ایوان مدائن براى آنان تفسیر سوره یوسف مى گفت تا به آنان درس امانت دارى و صداقت و پاكدامنى بدهد. چرا كه از طرفى وضع ثروت ممالك فتح شده ، رغبت انگیز و اشتهاخیز بوده و از طرفى، خود عرب ها با آن سابقه فقر و تهیدستى در عربستان، ممكن بود آنها را به خیانت بكشاند. (3)
نقش معنوى دیگر سلمان، بالا بردن سطح معنویات و روحیه خداجوئى سربازان در میدان و تعلیم دعا و برنامه هاى عبادى براى سپاه قرآن بود.
تشویق و ترغیب سلمان به اهمیت نماز و تكالیف الهى و راز و نیاز در جبهه ، كه الهام گرفته از آموزشهاى پیامبر اسلام بود، نقش زیادى در ایجاد زمینه براى امدادهاى غیبى خداوند بود. چرا كه نصرت هاى الهى همیشه به فراخور استعداد و لیاقت هاى فداكارانى است كه براى دفاع از اسلام آماده شده اند.
شجاعت در میدان نبرد
سلمان، اضافه بر معنویات سطح بالا و دانش و عبادت و عرفان ، در صحنه كارزار هم شجاعانه وارد عمل مى شد و روحیه مى داد.
در یكى از جنگ ها كه لشكریان اسلام مى بایست از رود دجله عبور كنند، ابتدا یك گروه شصت نفرى با اسب به آب زدند و با نصرت الهى ، شناكنان اسبهاشان از رود، گذشت . سلمان كه در كنار فرمانده لشكر بود به او گفت :
« مردم ، تازه مسلمان شده اند و به گناه ، آلوده نیستند. از این رو آب و دریا برایشان رام شده است . چنانچه خشكى . سوگند به خدائى كه جان سلمان در دست اوست ، همه از این رود دسته دسته خواهند گذشت ».
پیشنهاد سلمان ، حفر خندق در آن منطقه باز و بلامانع بود تا اطراف مدینه را حفظ كند. اگر آن طرح و پیشنهاد، اجرا نمى شد. معلوم نبود كه وضعیت و سرنوشت مسلمین چه مى شد.
خود سلمان ، پیشاپیش گروههائى بود كه با اسب از رودخانه گذشتند. و با سخنان خود به سربازان اسلام ، دلگرمى و امید و اطمینان قلب مى بخشید.
تاکتیکهای ابتکاری
فكر خلاق سلمان در امور نظامى ، از شیوه هاى ابتكارى او در جنگ طائف و جنگ خندق ، به خوبى روشن مى گردد.
در جنگ طائف ، قلعه هاى دشمنان كه در محاصره نیروهاى اسلام قرار گرفته و محاصره ، بدون رسیدن به نتیجه ، طول كشیده بود، سرانجام با پیشنهاد سلمان ، منجنیقى (4) ساخته شد كه استفاده از آن به پیروزى مسلمین كمك كرد.(5)
در جنگ خندق (احزاب) نیز كه مسلمانان در مقابل خطر هجوم مشركین سازمان یافته به درون مدینه قرار گرفته بودند نظر سلمان كارساز شد و در نظرخواهى پیامبر از مسلمانان در شیوه دفاعى مورد استفاده از شهر، در نهایت به رأى سلمان عمل شد.
مورخین مى نویسند:
مرد بلند قامتى با موهاى پرپشت و انبوه ، كه بسیار مورد علاقه پیامبر بود، از جا برخاست و از بالاى تپه بلندى نگاه دقیق و كنجكاوانه اى به شهر مدینه انداخت و مشاهده كرد كه مدینه در میان حصارى از كوههاى بلند واقع شده و صخره هاى اطراف، شهر را احاطه كرده است ، فقط در میان آنها گذرگاه وسیع و هموارى وجود دارد كه سپاه دشمن ، به آسانى مى تواند از آنجا به حریم مدینه حمله كند. سلمان در ایران ، بسیارى از ابزار و نقشه هاى جنگى را دیده بود و از آنها اطلاع داشت . بنابراین ، پیشنهاد تازه اى كه به خدمت پیامبر عرضه داشت در جنگ هاى عرب ، سابقه نداشت و مردم عرب ، تا آنروز، با چنین تاكتیكى آشنا نبودند. پیشنهاد سلمان ، حفر خندق در آن منطقه باز و بلامانع بود تا اطراف مدینه را حفظ كند. اگر آن طرح و پیشنهاد، اجرا نمى شد. معلوم نبود كه وضعیت و سرنوشت مسلمین چه مى شد. (6)
هنگام حفر خندق ، سلمان بر كارها نظارت داشت و در قسمتى از خندق كه كم عرض تر حفر شده بود گفت تا عرض آنجا را بیشتر كنند كه اسب هاى قریش نتوانند از آنجا عبور كنند. (7)
پی نوشت:
1) تاریخ كوفه، ص 89، به نقل از فتاوى صحابى كبیر.
2) جزیه مالى است كه غیر مسلمانان تحت حكومت اسلامى مى پردازند.
3) حلیة الاولیاء، ص 203، به نقل از فتاوى صحابى كبیر.
4) ترجمه كامل ، ج 1 ص 318.
5) ابزاری برای پرتاب کردن اشیا به مسافت زیاد که مثل توپ امروزى بوده و به شكل منحنى حركت مى كرده است. 6) شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 18، ص 35؛ ترجمه كامل، ج 1، ص 202.
7) مغازى، ج 2، ص 465.
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منبع: کتاب «آشنایی با اسوه ها» تألیف جواد محدثی.
