جلسه دادرسی در ایران

بنابراین معنای لغوی جلسه دادرسی، نشستی است که در آن به دادخواهی دادخواه رسیدگی می شود و معنی اصطلاح بر معنی لغوی آن منطبق است. بنابراین چنانچه قاضی مرجع قضایی، با تعیین وقت و دعوت قبلی از اصحاب دعوا رسیدگی کند، جلسه دادرسی تشکیل شده است.

نکته: جلسه دادرسی ممکن است در دادگاه یا خارج از آن تشکیل شود. بنابراین جلسه تحقیق محلی و معاینه محلی، جلسه دادرسی محسوب می شوند.

اقسام جلسه دادرسی:

با توجه به نصوص قانونی جلسه دادرسی را می توان، در حال حاضر به جلسه دادرسی عادی، خارج از نوبت و فوق العاده تقسیم نمود.

جلسه دادرسی عادی:

منظور از جلسه دادرسی عادی (معمولی) جلسه ای است که برای رسیدگی یا ادامه رسیدگی به دعوای خواهان با تعیین وقت قبلی و دعوت اصحاب دعوا و یا کلای آنان تشکیل می شود. جلسه دادرسی عادی علی الاصول طبق دفتر اوقات دادگاه تعیین می شود.

جلسه دادرسی خارج از نوبت:

جلسه دادرسی خارج از نوبت، جلسه ای است که بدون توجه به ترتیب دفتر اوقات دادگاه تعیین می شود و بنابراین نزدیک تر از وقتی است که دفتر اوقات تعیین می نماید. وقت جلسه دادرسی خارج از نوبت اگر چه نزدیک تر از وقت عادی است اما الزاماً نزدیک ترین وقت نمی باشد. جلسه خارج از نوبت نیز با رعایت تشریفات آ.د.مدنی انجام می شود و تفاوت آن با جلسه دادرسی عادی این است که وقت آن بدون در نظر گرفتن نوبت تعیین می شود.

جلسه با وقت فوق العاده:

جلسه فوق العاده  یا وقت فوق العاده، در مواردی به کار رفته است که دادگاه خارج از اوقاتی که دفتر مخصوص، چه به صورت عادی یا خارج از نوبت تعیین کرده علی الاصول بدون حضور طرفین نسبت به پرونده رسیدگی و اقدام به صدور رأی می نماید.

نکته: تفاوت اساسی بین وقت عادی و خارج از نوبت از یک طرف و وقت فوق العاده از طرف دیگر این است که وقت فوق العاده خارج از اوقاتی است که از قبل تعیین شده است.

بنابراین حضور و دعوت قبلی اصحاب دعوا ضروری نمی باشد و در عین حال همواره جهت صدور رأی قاطع پرونده تحت نظر قرار می گیرد.

جلسه دادگاه:

در مواردی قانونگذار اصطلاح جلسه دادگاه را به کار برده است. منظور از جلسه دادگاه، جلسه دادرسی است که در دادگاه تشکیل می شود.

جلسه رسیدگی:

منظور از جلسه رسیدگی جلسه ای است که دعوا یا امری توسط دادگاه، در دادگاه یا خارج از آن مورد بررسی، اقدام و یا اتخاذ تصمیم قرار می گیرد. بنابراین جلسه رسیدگی مفهومی اعم از جلسه دادرسی دارد. در مواردی که جلسه ای در ارتباط با دعوا، امر، ادعا یا ادله ای، با قیود مزبور منعقد می گردد می توان آن را جلسه رسیدگی به مفهوم اخص نیز نامید.

نکته: جلسه رسیدگی معمولاً در دادگاه برگزار می شود اما تشکیل آن در موارد منصوص در خارج از دادگاه نیز بلامانع است مانند اعتراض شخص ثالث اجرایی (ماده 147 قانون اجرای مدنی) یا رسیدگی دادگاه به امور فوری(ماده 314 ق. آ.د.مدنی).

جلسه اداری:

در قانون آ.د.مدنی عبارت جلسه اداری به کار نرفته است اما در ماده 16ق. ثبت و ماده 48 . آ.د.مدنی قدیم و ماده 5 قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی مصوب 1318 این اصطلاح مورد اشاره قرار گرفته است.

نکته: در جلسه اداری، دادگاه می تواند اقدام به اتخاذ تصمیم قضایی و حتی صدور رأی نماید.

نکته: جلسه اداری در اوقاتی از روز تشکیل می شود که به جلسات محاکم اختصاص نیافته و مستلزم دعوت قبلی و حضور اصحاب دعوا نمی باشد. بنابراین می توان آن را مترادف جلسه رسیدگی به مفهوم اخص دانست.

نکته: رسیدگی به درخواست تأمین خواسته، درخواست ابطال یا تصحیح اجراییه (ماده 11 ق. اجرای احکام مدنی) درخواست تأخیر اجرای حکم (بند ب ماده 386 و 424 ق.آ.د.مدنی) از جمله مواردی می باشند که در جلسه اداری (جلسه رسیدگی به مفهوم اخص) انجام می شود.

وقت احتیاطی:

وقت احتیاطی در مواردی تعیین می شود که پرونده، در پی اقدامی که مورد دستور قرار گرفته باید تحت نظر دادگاه قرار گیرد تا دادگاه، با توجه به نتیجه اقدام مورد دستور و تبعات آن، نسبت به پرونده اتخاذ تصمیم نماید.

وقت احتیاطی نیز در دفتر اوقات ثبت می شود تا پرونده از گردش رسیدگی خارج نشود. در عین حال، پس از روشن شدن نتیجه اقدام، معمولاً پرونده تحت نظر قرار می گیرد (حتی اگر وقت حلول نکرده باشد) و چنانچه معدّ صدور رأی قاطع باشد، در وقت فوق العاده، رای صادر می شود. معمولاً پس از صدور قرارهای کارشناسی، قرار تحقیق و معاینه محل، مطالبه اسناد و اطلاعات از ادارات دولتی و ... وقت احتیاطی یا نطارت تعیین می شود تا به شرح فوق عمل شود.

منابع: قانون آیین دادرسی مدنی

ضمیمه همشهری