پارسای پارسی

نزدیک به سیصد سال قبل از ظهور اسلام(1)، در روستاى «جى‏» - یكی از روستاهاى اصفهان - (2) فرزندى به دنیا آمد، كه نامش را «روزبه‏» گذاشتند و بعدها پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله او را «سلمان‏» نامید. با این كه سلمان در میان خاندان و محیطى زرتشتى دیده به جهان گشود، ولى هرگز در برابر آتش سر فرود نیاورد و به خداى یكتا اعتقاد یافت. چنانكه در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم: «سلمان پیوسته بنده صالح وخالص و تسلیم در برابر خداوند بود، و هیچگاه به وادى شرك و انحراف عقیدتى‏وارد نشد».(3) سلمان، از همان کودکی حاضر نبود كه آیین آباء و اجدادش را بپذیرد و از آنجا بود كه حساسیت های خانواده و هم كیشان او نسبت به این جریان زیاد شده و تصمیم گرفتند كه او را تنبیه كنند. پس وی با همكارى عمه‏اش گریخت و روانه بیابان شد. در بیابان كاروانى دید كه به سوى شام مى‏رفت؛ پس به مسافران پیوست و رهسپار سرزمین هاى ناشناخته گردید تا حقیقت را بیابد. سرانجام سلمان، در همان آغاز هجرت گمشده‏اش را یافت و در حالى كه برده یك یهودى بود، در محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله مسلمان شد.(4)

خدمات سلمان

تاریخ نشان دهنده اینست که سلمان مواضع و كارهایى حائز اهمیت بسیار داشته است:

در ماجراى سقیفه بنى ساعده كه پیامد و نتیجه آن این بود كه على رغم تأكیدهاى رسول خدا صلی الله علیه و آله بر این كه پس از او على علیه السلام ولى امر مسلمین است، خلافت به صاحب شرعى آن امیرالمؤمنین على علیه السلام نرسیده، موضع مخالف داشت .

در غزوه احزاب نیز، او حفر خندق در اطراف مدینه را مطرح ساخت و پیشنهاد كرد.(5) و گفته شده منجنیقى که پیامبر صلى الله علیه و آله بر فراز شهر «طائف» نصب فرمود، به پیشنهاد سلمان و توسط او ساخته شد.(6) او در جنگهاى بسیاری شركت جسته و بعضی ‍ سرزمینها را به تصرف درآورد(7) و مسلمانها او را به فرماندهى لشکر انتخاب كرده و دعوت و تبلیغ اهل فارس را بر عهده او قرار دادند.(8) علاوه بر این، از جانب خلیفه دوم، والى «مدائن» شد و تا آخر عمر شریف و بابرکت خویش استاندار آن جا بود.

مژده وصال

صحابى كبیر، سلمان حكیم با یك جهان خاطره و خدمت، در «بالا خانه كوچك ‏ابى قره كندى‏» در مداین، در بستر مرگ خوابیده بود.(9) و در عین حالى كه رسول ‏خدا صلی الله علیه و آله به او فرموده بود: بهشت مشتاق‏تر به ملاقات سلمان است، تا سلمان به‏ بهشت،(10)  دیدند که او گریه مى‏كند! سعد بن ابى وقاص، که به عیادت‏ سلمان رفته بود، مى‏گوید: وقتى گریه سلمان را مشاهده كردم، علت آن را جویا شدم. سلمان گفت:

به خاطر وابستگى و علاقه به دنیا گریه نمى‏كنم، بلكه از این جهت ‏نگرانم كه رسول خدا با ما عهد و قرار گذاشته بود، كه وسایل زندگى ما بیش از توشه یك مسافر نباشد، در حالى كه اكنون من وسایل و اثاث بیشترى دارم، و بیمناكم كه مبادا از دستور آن حضرت تخلف كرده باشم .

سعد مى‏گوید: مشاهده كردم، در اتاق سلمان و در كنار او، غیر از یك طشت ‏لباسشویى، یك كاسه و یك آفتابه بیشتر وجود نداشت. (11)

طبق روایت انس بن مالك‏، عامربن عبدالله و دیگران، ارزش همه دارایى سلمان را كه حدود بیست ‏سال بر «مداین‏» فرمانروایى داشت، پانزده‏دینار، یا حدود ده درهم یا بیست درهم‏ برآورد كرده‏اند.(12)

سعد از سلمان مى خواهد كه او را نصیحتى كند. سلمان مى گوید:

در هر حكمى كه مى كنى، در هر تصمیمى كه مى گیرى، و هنگام دست دراز كردن براى هر تقسیمى ، خدا را به یاد بیاور...(13)

سرانجام، سلمان در سال 35 ه.ق به  دیدار مولا و محبوب خویش رسول خدا صلی الله علیه و آله می شتابد.(14)

جابربن عبدالله انصارى، مى‏گوید: امیرمؤمنان علیه السلام نماز جماعت صبح را براى ما خواند، سپس روى خود را به طرف ما برگردانید و فرمود: اى مردم! خداوند شما را در مرگ برادر خود سلمان پاداش دهد. آن‏گاه عمامه رسول خدا را به سر، پیراهن بلند آن حضرت را روى لباس پوشید، شمشیر و عصا همراه برداشت، و بر شتر «غضباء» سوار شد، و از مدینه بیرون رفت و به غلام خویش «قنبر» فرمود: ده ‏قدم بردار.  قنبر مى‏گوید: با برداشتن ده قدم، ما خود را در «مداین‏» جلو در خانه سلمان ‏یافتیم.(15)

زاذان، خادم سلمان مى‏گوید: سلمان از قبل به من گفته بود: «اى زاذان! هر وقت ‏چانه مرا بستى، صداى سقوط چیزى را مى‏شنوى»، وقتى من چانه سلمان را بستم، صداى سقوط چیزى را شنیدم، پشت در خانه آمدم، دیدم امیرمؤمنان علیه السلام وارد شد.

على علیه السلام فرمود: اى زاذان! سلمان از دنیا رفت؟

گفتم: آرى، اى مولاى من.

آن ‏گاه على علیه السلام وارد بالا خانه شد، پارچه را از روى سلمان كنار برد، سلمان هم به‏ روى على علیه السلام لبخندى زد.(16) سپس على علیه السلام فرمود:

«اى ابوعبدالله! خوش درگذشتى، وقتى رسول خدا را ملاقات كردى، آنچه را از سوى مردم نسبت ‏به برادر تو صورت گرفت، براى آن حضرت بیان كن».

آن‏گاه على علیه السلام غسل و كفن سلمان را انجام داد، نماز بر بدن او خواند، ولى ما صداى تكبیر شدیدى را شنیدیم، وقتى دقت كردیم، دو مرد نیز همراه آن حضرت ‏بودند، كه فرمود: یكى برادرم جعفر طیار، و دیگرى خضر پیامبر است كه با هر یك از آن دو، هفتاد صف از فرشتگان هستند که در هر صفی، هزاران فرشته وجود دارند.(17)