اضافه‌كاری؛ سوهان روح و جسم
اضافه‌كاری فرصت كمتری برای آسایش، در كنار خانواده‌بودن، فراغت و تفریح، لذت‌بردن از امور دلخواه و ارتباطات با دیگران باقی می‌گذارد.
اضافه‌كاری بخشی از فرهنگ كار و كسب درآمد در جوامع امروزی است.
بسیاری از شاغلان، كارمندان و كارگران به دلایل اقتصادی و برای كسب درآمد بیشتر و گاه بنا به اقتضائات فنی و مدیریتی، رنج اضافه‌كاری را برخود تحمیل می‌كنند.
از رنج آشكار اضافه‌كاری كه بگذریم، اضافه‌كاری دائمی و طولانی طیفی از آسیب‌های جسمی و روانی را برای شاغلان در پی دارد.
میزان و تاثیر این آسیب‌ها به نوع كار و شرایط بدنی و روانی فرد بستگی دارد و به نظر می‌رسد اضافه‌كاری مقطعی یا به صورت یك تا دو ساعت در روز مشكلی ایجاد نكند.
با این حال نتیجه یك تحقیق نشان می‌دهد احتمال بروز عوارض قلبی و عروقی در افرادی كه روزانه سه تا چهار ساعت اضافه‌كاری می‌كنند و ساعات كار روزانه آنان به ده تا دوازده ساعت می‌رسد، تا شصت درصد بیشتر از هم‌كاران‌شان است.
در این حوزه تحقیقات مفصلی صورت گرفته است كه اغلب آنها از عوارض مستقیم و غیرمستقیم اضافه‌كاری بر سلامت شاغلان حكایت دارد.
مصائب اضافه‌كاری
اضافه‌كاری فرصت كمتری برای آسایش، در كنار خانواده‌بودن، فراغت و تفریح، لذت‌بردن از امور دلخواه و ارتباطات با دیگران باقی می‌گذارد.
مشاغل مختلف اغلب با خستگی و حتی استرس و فشار روانی همراه هستند و شاغلان باید پس از فراغت از كار فرصتی برای تخلیه روانی داشته باشند.
اضافه‌كاری طولانی این خستگی جسمی و روانی را تشدید می‌كند و در مقابل فرصتی ناكافی برای رفع آن باقی می‌گذارد. خستگی ذهنی و درونی، همراه كاهش ارتباطات و استرس ناشی از كمبود وقت برای امور ضروری، احتمال بروز برخی بیماری‌های روانی، اضطراب، افسردگی و درخودماندگی را بالا می‌برد.
از نظر جسمی نیز اختصاص ساعات طولانی به امور شغلی، بی‌دردسر نیست. پشت میزنشینان به دلیل كم‌تحركی و ثابت‌ماندن به مدت طولانی، مستعد ابتلا به یبوست، امراض گوارشی، اختلال در گردش خون و درد مفاصل هستند.
در مقابل، شاغلانی كه كار آنان با فعالیت بدنی همراه است با اضافه‌كاری در معرض عوارضی نظیر دردهای عضلانی، كوفتگی و ناهنجاری‌های اسكلتی قرار می‌گیرند.
افرادی كه در دو شیفت كار می‌كنند و به اصطلاح دوشغله هستند و همچنین شب‌كارها، با آسیب‌های جسمی و روانی بیشتری مواجهند و به هر ترتیب بهتر است حداقل ساعات كاری خود را تعدیل كنند.
چه می‌توان كرد؟
اگر اضافه‌كاری می‌كنید به شرایط عمومی محیط كار خود بیشتر توجه داشته باشید. سعی كنید طی ساعات روز از نور طبیعی بهره ببرید. نور خورشید انرژی‌بخش است و به تولید ویتامینD در بدن منجر می‌شود كه با سلامت عمومی در ارتباط است.
دیگر این‌كه ماندن طولانی زیر نور‌های مصنوعی به ویژه نور لامپ‌های فلورسنت به ایجاد حالت گیجی و درخودماندگی منجر می‌شود. به تهویه محیط كار اهمیت بدهید.
اگر پشت میزنشین هستید حداقل هر نیم ساعت یك‌بار، از جا برخیزید و قدم بزنید. پشت میز هم پاها را مدام حركت بدهید تا گردش خون در اندام‌های پایینی بدن مختل نشود.
به تناوب به بدن خود كش و قوس بدهید و اگر دست یا پایتان خواب می‌رود یا بی‌حس می‌شود، بدانید كم‌تحركی، گردش خون در آن را مختل كرده است. اگر كارتان با فعالیت بدنی همراه است، نباید به صورت مداوم سرپا بمانید.
هر بیست تا سی دقیقه یك‌بار بنشینید و پاها را آرام تكان دهید. از همه مهم‌تر این‌كه اگر با مواد یا دستگاه‌های خطرناك سروكار دارید، حتما نكات ایمنی را رعایت كنید. بخش بزرگی از حوادث كاری در ساعات اضافه‌كاری و به دلیل بی‌دقتی ناشی از خستگی اتفاق می‌افتد.
اهمیت تغذیه
كاركردن به مدت طولانی رژیم تغذیه شاغلان را با مشكل مواجه می‌كند. تند غذاخوردن، استرس احتمالی حین تغذیه و استفاده نكردن از سبزی و میوه‌جات تازه، عوارض گوارشی برای شاغلان را در پی دارد و این مشكلات در افرادی كه به مدت طولانی كار می‌كنند، بیشتر مشاهده می‌شود.
این افراد باید میوه و سبزیجات تازه را حتما در برنامه غذایی خود بگنجانند. چون علاوه بر تأمین ویتامین‌ها و املاح و همچنین ایجاد طراوت و شادابی، از بروز یبوست جلوگیری می‌كند. یبوست سلامت دستگاه گوارش را به خطر می‌اندازد و می‌تواند به بروز برخی بیماری‌های گوارشی منجر شود. برای مثال یبوستِ طولانی، مهم‌ترین دلیل بروز بیماری هموروئید (بواسیر) است.
هر روز سر كار حداقل یك یا دو عدد میوه تازه بخورید. می‌توانید میوه را قاچ كرده و در یك ظرف مناسب سر كار ببرید. فقط هنگام خوردن آنها به تمیز بودن دست‌ها توجه كنید.
نتایج یك تحقیق نشان می‌دهد میز كار و وسایل روی آن بسیار آلوده‌تر از آن است كه گمان می‌رود. دیگر این‌كه شاغلان باید انواع لبنیات را در برنامه تغذیه خود بگنجانند.
نوشیدن روزانه دو لیوان شیر علاوه بر تقویت سیستم ایمنی بدن به رفع خستگی و دفع سموم از بافت‌های حساس نظیر ریه و كبد كمك می‌كند.
نكات كاربردی
اگر هنگام كار به مدت طولانی سرِ‌پا می‌مانید، كفش‌های راحت و جوراب نخی بپوشید. پس از رسیدن به منزل نیز پاها را با آب‌گرم بشویید و ماساژ بدهید. اگر سر كار به مدت طولانی به صفحه مانیتور زل می‌زنید، حتما از عینك‌های ویژه كار با رایانه استفاده كنید.
انواع مرغوب این عینك‌ها با حدود هشتاد هزار تومان قابل خریداری است. این عینك‌ها از ضعیف‌شدن یا ایجاد عوارض چشمی جلوگیری می‌كند.
دیگر این‌كه كم‌خوابی را جدی بگیرید. اگر اضافه‌كاری فرصت خواب كافی را از شما می‌گیرد باید خواب را در اولویت بگذارید و به هر ترتیب زمانی برای رفع كمبود خواب خالی كنید.
كم‌خوابی عامل اصلی خستگی‌های مفرط جسمی و روانی است، ولی متاسفانه اغلب نادیده گرفته می‌شود.
بسیاری از كسانی كه به دلایل شغلی با كمبود خواب دائمی مواجهند خواب را در آخرین اولویت می‌گذارند و ترجیح می‌دهند فرصت كوتاه فراغت از كار روزانه را با خانواده و دوستان بگذرانند یا به تماشای فیلم و سریال بپردازند.
در حالی كه كم‌خوابی عملا توان لذت‌بردن و تخلیه روانی را از بین می‌برد و علاوه بر آن سلامت تن و روان را تهدید می‌كند.
اگر كم‌خوابی را جبران كنید و سپس به فعالیت‌های اوقات فراغت بپردازید، لحظاتی كوتاه‌تر، ولی با كیفیت و بازده بیشتر خواهید داشت كه لذت و آرامش بیشتری نیز در پی دارد. نكته آخر هم این‌كه حتی‌الامكان اضافه‌كاری را به امری دائمی تبدیل نكنید.
پس از چند هفته اضافه‌كاری، ساعات كاری را كم كنید تا فرصت و امكان بازگشت به حالت عادی برای بدن‌تان فراهم آید و بتوانید به كارهای عقب‌افتاده رسیدگی كنید.
منبع: جام‌جم‌آن‌لاین
