بیماری وبا
امروزه کمتر کسی را می‌بینید که نسبت به شیوع بیماری وبا در کشور حساسیت نداشته باشد و خبرهای مربوط به این بیماری را از طریق رسانه‌ها دنبال نکند.
«جان اسنو» اولین کسی بود که نشان داد وقتی آب سالم در دسترس مردم قرار می‌گیرد انتقال بیماری وبا به حداقل می‌رسد. این سوال برای بسیاری از هموطنان ما ایجاد شده که بیماری وبا از چه راه‌هایی منتقل می‌شود؟ آیا آب لوله کشی شهری نیز ممکن است ما را مبتلا کند؟
برای پاسخ به این سوال و بسیاری موارد دیگر که ممکن است ذهن بسیاری از افراد را مشغول کند، گفت و گویی با خانم دکتر محبوبه حاجی عبدالباقی، مدیر گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام داده‌ایم که با هم می‌خوانیم:
سئوال: خانم دکتر لطفاً در ابتدای بحث، کمی درباره وبا برای خوانندگان عزیز توضیح دهید.
پاسخ دکتر حاج عبدالباقی:
وبا بیماری بسیار قدیمی است که بشر از سالیان دراز با آن دست به گریبان بوده و به خاطر مرگ و میر زیادی که ایجاد کرده، از آن به عنوان یک بلای آسمانی نام می‌برند. البته وبا اشکال مختلفی دارد که شامل اشکال بی‌علامت و اشکالی است که بیمار را سریعاً به طرف مرگ می‌برد.میکروب وبا به صورت خفته در آب زندگی می‌کند و به محض فراهم بودن شرایط خاص نظیر: گرمای هوا (مثل پدیده ال نینو)، نور خورشید، میزان نمک و به طور کلی مناسب شدن شرایط محیطی جهت رشد و تکثیر آن، از حالت خاموشی خارج شده و فعال می شود.
علایم وبا به صورت اسهال بدون درد با حجم فراوان و آبکی است. البته ممکن است با تهوع و استفراغ هم همراه باشد (در کمتر از 5 درصد موارد دیده شده است). اگر علایم خیلی شدید باشد، یعنی مریض مرتب بیرون روی داشته و دچار خشکی دهان، تشنگی و اسهال آبکی شدید شود، باید به سرعت در بیمارستان بستری شود تا مراحل درمان انجام گیرد. اگر پس از درمان باز هم اسهال داشت، باید پس از رفتن به دستشویی، محیط را با آب ژاول یا وایتکس ضدعفونی کند.
البته رعایت کامل بهداشت فردی در تمامی موارد به خانواده‌ها توصیه می‌شود.
س: راه‌های انتقال بیماری کدام است؟
پ:
به‌طور کلی راه‌های انتقال این بیماری یکی از راه مدفوعی- دهانی و دیگری از طریق آب و غذاست.نکته مهم این است که مردم نباید تصور کنند میکروب وبا فقط در آب‌های آلوده وجود دارد، بلکه ممکن است در آب تمیز هم باشد. وقتی آب با میکروب وبا آلوده شد و میکروب فعال شد، در صورت استفاده از چنین آبی امکان بروز بیماری وجود دارد.
یک راه دیگر انتقال از طریق مدفوع است که به دلیل عدم رعایت بهداشت فردی ایجاد می‌شود. زمانی که مدفوع انسان وارد فاضلاب می‌شود، در صورتی که از پس مانده‌های این فاضلاب به عنوان کود جهت سبزیجات استفاده شود، میکروب وبا به راحتی از طریق سبزیجات آلوده منتقل می‌شود.
س:آیا با شست و شوی مناسب می‌توان از سبزیجات و میوه‌ها استفاده کرد؟
پ:
بله، در حالت کلی این طور نیست که فقط در مورد وبا نیاز به رعایت بهداشت باشد، بلکه برای جلوگیری از سایر بیماری‌های اسهالی و عفونی هم لازم است میوه و سبزی را قبل از مصرف کاملاً ضدعفونی و تمیز کنند. برای این کار بهتر است بعداز گرفتن گل سبزی، چند قطره مایع ظرفشویی به همراه آب سالم روی آن ریخته و بگذارند مدت 5 دقیقه سبزی در آب غوطه‌ور بماند. سپس سبزی را از رو برداشته با آب تمیز چند مرتبه شست و شو دهند. به این ترتیب تخم انگل‌ها از سبزی جدا می‌شود.سپس در آب محتوی پرکلرین (یک قاشق چای خوری در 5 لیتر) به مدت 5 دقیقه قرار داده، بعد از آبکشی با آب می‌توانند آن را مصرف کنند.
باید بدانیم که میکروب وبا به کلر حساس است و در صورت استفاده از کلر در آب و شست و شو، میکروب وبا از بین می‌رود.
س: خانم دکتر، افراد مایلند بدانند برای جلوگیری از انتقال وبا چه باید کنند؟
پ:
ببینید، گرچه انتقال وبا از انسان به انسان درصد کمی دارد، ولی رعایت بهداشت فردی بسیار مهم است. نباید تصور کنیم حال که بیماری وبا شایع شده است، باید رعایت بهداشت با حساسیت بیش‌تری صورت گیرد، بلکه باید همیشه مواد غذایی را قبل از خوردن بشوییم و ضدعفونی کنیم. به خصوص کسانی که با طبخ غذا سر و کار دارند؛ مثل کارکنان رستوران‌ها، باید بهداشت فردی را به طور کامل رعایت کنند. بد نیست بدانید که میکروب وبا می‌تواند تا 15 روز در غذا باقی بماند. به دلیل اینکه این نوع وبای شایع شده تا 90درصد کم علامت و بی‌علامت است، خطر انتقال آن نیز بیشتر خواهد بود، چون فرد مبتلا نمی‌داند که ناقل بیماری است. پس رعایت بهداشت به ویژه شستن دست‌ها بعداز رفتن به دستشویی بسیار مهم و حیاتی است.س: خانم دکتر، شاید برای خوانندگان ما این سوال ایجاد شده باشد که میکروب وبا قبلاً هم در کشورمان وجود داشته، پس چرا ناگهان تبدیل به یک مشکل شده است، لطفاً در این مورد هم توضیح دهید.
پ: بله، وبا در کشور ما به صورت بومی وجود دارد، ولی همان طور که قبلاً هم گفتم در صورت بروز شرایط خاصی از جمله گرم شدن سریع هوا، از حالت خاموشی خارج شده و مشکل‌ساز می‌شود و گرنه هر سال این میکروب‌ها وجود دارند و اگر برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشیم می‌توانیم آن را کنترل کنیم. در حالت کلی باید همیشه برای مقابله بیماری‌های عفونی از جمله وبا آماده باشیم و پیش‌گیری‌های لازم را به عمل آوریم.
س: لطفاً بفرمایید این مشکل تا کی ادامه دارد و اساساً چرا مسوولین به جای رسیدگی و حل مشکل صورت مساله را پاک می‌کنند و مثلاً می‌گویند: سبزی نخورید!
پ:
وبایی که این روزها شاهد شیوع آن هستیم حداکثر تا 4- 2 ماه دیگر ممکن است ادامه داشته باشد که به تدریج با سرد شدن هوا وضعیت بهتری خواهیم داشت. در مورد پاک کردن صورت مساله باید گفت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نقش هدایت و راهنمایی افراد را در کسب آگاهی و رعایت مسایل بهداشتی برعهده دارد که در حال حاضر به راه‌های پیشگیری و چاره می‌اندیشد، اما حل معضل اصلی در حیطه مسوولیت سایر مقامات کشور است. به عنوان مثال سبزی کاری در جنوب تهران به هیچ وجه بهداشتی نیست و آلودگی‌های فراوانی دارد، به این علت که از آب آلوده به فاضلات برای آبیاری سبزی ها استفاده می‌شود. مسوولین وزارت بهداشت نسبت به این مساله هشدار داده‌اند، ولی رسیدگی به آن و تبعات اقتصادی آن مربوط به مراجع دیگری است که باید در این مورد راه چاره بیاندیشند و اقدام لازم را به عمل آورند.خانم دکتر حاجی عبدالباقی از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید تشکر می‌کنیم.
هر چند اغلب کشورهای فقیر با زیرساخت‌های ضعیف بهداشتی با همه‌گیری‌های وبا مواجه می‌شوند، ولی گاهی همه‌گیری‌های این بیماری در کشورهای پیشرفته از نظر اقتصادی نیز دیده می‌شود که این بیماری را به صورت بومی داشته‌اند. برای مواجه ی مناسب با همه‌گیری‌های وبا باید در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، رفتاری، بهداشتی و هم‌چنین مطالعات بیولوژیک، کارهای فراوانی انجام شود.
به امید روزی که افزایش سطح آگاهی‌های عمومی مردم در خصوص بهداشت فردی مانع بروز چنین بیماری‌هایی در کشورمان باشد.
دکتر محبوبه حاجی عبدالباقی
*در این زمینه بیشتر مطالعه کنید :
