اولین زن حاكم مسلمان
سیده پس از آن پسرش را بخشید و او را آزاد كرد. برخی از مورخان معتقدند علت مرگ سیده در سال 419 هجری قمری، مسموم شدن به دست همین پسر ناسپاس بود. پس از سیده ملك خاتون، پسرش حاكم ری شد. در زمان او بود كه سلطان محمود به ری حمله كرد و كتابخانه معروف ری را به آتش كشید و صدها نفر از اندیشمندان و متفكران آن دیار را به جرم زندیق و ملحد بودن به دار آویخت.
سیده ملك خاتون اولین زن حاكم در دوره اسلامی ایران است كه مدت 32 سال بین سال‌های 387 تا 419 هجری قمری در ری حكومت كرد. نام اصلی او شیرین و مشهور به ام‌الملوك، فرزند رستم بن شروین از اسپهبدانِ خانان باوند در مازندران بود. با مرگ همسر او فخرالدوله دیلمی و از آن‌جا كه پسرش ابوطالب رستم ملقب به مجدالدوله خردسال بود، با صلاح‌دید امرا و بزرگان و حمایت مردم، سیده زمام امور را در دست گرفت. او در عین حال سربازی شجاع بود و امور لشكری را نیز بر عهده داشت.
گفته می‌شود ابوعلی‌سینا برای فرار از دست مأمورانِ سلطان محمود غزنوی به دربار سیده خاتون پناهنده شد. وقتی مجدالدوله به جوانی رسید، با توطئه بدخواهان بر مادر شورید و او را زندانی كرد. سیده مدتی بعد با كمك كنیزان خود از زندان گریخت و به والی خوزستان و كردستان پناهنده شد. والی خوزستان سپاهی در اختیار او قرار داد.
در رویارویی سپاه مجدالدوله با سیده ملك خاتون، فرماندهان و سربازان كه ملكه خود را در مقابل می‌دیدند، به او پیوستند. سیده نیز بدون جنگ وارد ری شد و این بار پسر راهی زندان شد. اما عمده شهرت سیده ملك خاتون به دلیل تدبیری بود كه در مقابل سلطان محمود غزنوی به كار بست.
روایت است كه سلطان محمود وقتی بیشتر شهرهای ایران را تصرف كرد، چندبار خواست ری را هم تصرف كند كه هر بار سیده با ترفندی سلطان محمود را منصرف می‌كرد. تا این‌كه سلطان محمود مصمم به تصرف ری شد و
نامه‌ای تهدیدآمیز برای سیده نوشت. سیده ملك خاتون در جواب برای سلطان محمود نوشت: «سرنوشت جنگ از دو حالت خارج نیست؛ یا تو پیروز می‌شوی یا من. اگر تو پیروز شوی، كه چندان قدر و بهایی نداری؛ زیرا همه گویند سلطان محمود زنی را شكست داد. اگر من پیروز شوم، آبرو و حیثیت تو بر باد می‌رود و همگان گویند سلطان محمود با آن همه خدم وحشم از زنی بیوه شكست خورد! همین جواب سیده، سلطان را از لشكركشی به ری منصرف كرد.»
سیده پس از آن پسرش را بخشید و او را آزاد كرد. برخی از مورخان معتقدند علت مرگ سیده در سال 419 هجری قمری، مسموم شدن به دست همین پسر ناسپاس بود. پس از سیده ملك خاتون، پسرش حاكم ری شد. در زمان او بود كه سلطان محمود به ری حمله كرد و كتابخانه معروف ری را به آتش كشید و صدها نفر از اندیشمندان و متفكران آن دیار را به جرم زندیق و ملحد بودن به دار آویخت.
مزار سیده معروف به بقعه سیده ملک خاتون در شرق تهران قرار دارد.
منبع: همشهری
