اندر احوالات بازار ارز

همبستگی بازارها از اولین اصولی است که به دانشجویان کارشناسی اقتصاد در سالهای اولیه تحصیل می آموزند و البته حساسیت این بازارها و ضرورت دقت و در اخذ تصمیمات کلان در این بازارها خط قرمز هایی است که به آنها گوشزد می شود.

با این حساب انتظار می رود در صورت بروز نوسان و آشفتگی در بخشی از اقتصاد، سیاستگذاران با توجه به نوسانات احتمالی در سایر بخش ها اقدام به حل مشکل بنمایند. سیاستی که متاسفانه به نظر می رسد در اقتصاد کشور مغفول مانده است. شاهد مثال این ادعا نوسانات اخیر بازار ارز و در کنار آن بازار سکه است.

شاید بتوان گفت داستان چهارماه پیش آغاز شد زمانی که بازارهای جهانی شاهد رشد قیمت جهانی طلا بود، و بانک مرکزی در آن زمان تصور کرد می تواند بازار را با ایجاد قیمت سایه تحت تاثیر قرار دهد ولی متاسفانه این قیمت سایه به ایجاد حباب در بازار انجامید و به مدت چهارماه بازار بدون توجه به آنچه بانک مرکزی به راه خود رفت.

وعده های رئیس کل بانک مرکزی هم به جای آرام کردن بازار به افروخته شدن بیشتر بازار منتهی می شد، بازار رانتی که بانک مرکزی ایجاد کرده بود در عمل به فضایی تبدیل شده بود که در شرایط کمبود نقدینگی در حال بلعیدن موجودی های اندک در بازار بود و این سیاه چاله به طور حتم بر سپرده های بانکی تاثیر خود را گذاشته و بانک مرکزی حاضر نیست آمارهای آنرا منتشر کند.

شاید بتوان گفت نوسان در بازار ارز که این روزها دیگر از حالت نوسان و افزایش و کاهش به یک موضوع افزایشی و صعودی تبدیل شده است حتی رئیس کل بانک مرکزی را نیز غافلگیر کرده باشد.

اوایل پاییز امسال نرخ دلار حدود 1200 تا 1250 تومان بود اما سیاست كاهش دستوری نرخ سود بانكی در سالهای اخیر در كنار برخی گفتارهای حساب نشده و هیجانی رئیس كل بانك مركزی باعث شد به تدریج نقدینگی سرگردان از حسابهای بانكی بسوی بازارهای ارز و طلا سرازیر شوند.

با نگاهی به روند نرخ ارز در هفته های اخیر می توان این موضوع را ردیابی کرد که نه تنها بانک مرکزی به عنوان اصلی ترین نهاد سیاست گذار در بخش پولی کشور قادر به حل بحران دلار در کشور نیست بلکه باید گفت این نهاد در حال اجرای یک بخش دیگر از طرح هدفمندی یارانه ها می باشد.

حتی تأسی به روش رئیس جمهور در اعلامهای شبانه نیز دردی از وضعیت آشفته بازار دوا نکرد، توقف بازار فروش نقدی سکه مانند پتکی بر سر بازار ارز فرود آمد، بازاری که با توجه به تحولات سیاسی و منطقه ای خود آماده عکس العمل بود به ناگاه با هجوم مردمی مواجه شد که صفهای طویل سکه بانکی را راهکرده بودند تا بتوانند از سودی که در بازار سکه انتظارشان را می کشید بهره مند شوند.

این سیل خریداران ارز به ثبت رکوردهای جدیدی در بازار ارز منجر شد فروش هر دلار با قیمتی بیش از 1500 تومان اتفاق ساده ای نبود ولی به مدد تصمیمات بدون پشتوانه سیاستمردان بازار پولی کشور به ثبت رسید.

چند ماهی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی درباره افزایش نرخ ارز به عنوان یکی از اصلی ترین سیاست های دولت برای فاز جدید طرح تحول اقتصادی نام برده اند که دولت و بانک مرکزی تا کنون این سیاست را نه تایید و نه رد کرده اند. اما با توجه به شواهد و قراین می توان این گونه ادعا کرد که دولت در حال اجرای این بخش از افزایش قیمت در حوزه قیمت های اساسی در کشور است.

لازم به ذکر است که در ابتدای امسال بانک مرکزی اقدام به افزایش 15 درصدی نرخ دلار کرد که می توان گفت شروع نوسانات از همان جا بوده و بسیاری از تحلیلگران این اتفاق به همراه مصاحبه یکی از مسئولین ارشد بانک مرکزی که گفته بود هم اکنون زمان افزایش نرخ ارز است را علت افزایش و صعودی شدن روند نرخ ارز در کشور می دانند. این در حالی است که به گفته کارشناسان اقتصادی، آشفته بازار پولی کشور نیاز به مدیری با دو خصیصه دارد، اول تسلط بر اقتصاد و دوم کم حرفی، اصولی که چندی پیش حسن سبحانی عضو هیات علمی دانشگاه تهران به آن اشاره کرد ؛ ولی متاسفانه این خصلت ها را رئیس کل فعلی بانک مرکزی ندارد و به دلیل تعامل بیش از اندازه ای که با رسانه ها در دستورکار خود قرارداده (و در این تعامل عملا گوی سبقت را از روابط عمومی بانک مرکزی ربوده) حتی اگر تسلطی هم بر علم اقتصاد داشته باشد نمی تواند کار جدی برای فضای اسفناک اقتصاد پولی کشور بکند.

برخی اعتقاد دارند مخدوش شدن ‌اعتماد مردم به نظام بانکی کشور بعد از تخلف مالی سه هزار میلیارد تومانی شاید یکی از عوامل هجوم مردم به بازار ارز باشد که در این بین دولت هم از این موضوع استقبال کرده و راه حل مطمئنی برای این موضوع در نظر نگرفته است.

در همین رابطه می توان گفت هم ‌اکنون مردم برای پس‌انداز سرمایه‌های خود دلار و برخی از ارزهای خارجی را خریداری می‌کنند و نبود اعتماد کافی به نظام بانکی و همچنین پایین بودن نرخ سود بانکی در کشور که سنخیتی با نرخ تورم در کشور ندارد تقاضا برای دلار و ارز خارجی را افزایش داده است.

برخی از کارشناسان معتقدند که دولت از نوسان بازار ارز و اختلاف قیمت نرخ دولتی و آزاد برای کسری بودجه خود استفاده می‌کند که اگر تا چند روز اینده دولت و بانک مرکزی با تزریق مناسب و به اندازه ارز به بازار بی‌ثباتی این بازار را کنترل نکند این فرضیه پر رنگ‌تر خواهد شد.

نتیجه نهایی و ملموس تمامی تحلیل های بالا این بود که سکه و ارز در هفته گذشته سربالایی را بالا رفتند که نباید می رفتند و دلیل اصلی آن هم ناکارآمدی سیاستهای پولی بود که بانک مرکزی و وزارت اقتصاد ودارایی طی سالهای اخیر به اجرا گذاشته اند و برآیندهمین سیاستها بی اعتمادی مردم به فضای اقتصاد کشور را به دنبال داشته است.

در پایان ذکر این نکته خالی از لطف نیست که جدای از اثر این افزایش ها بر اقتصاد داخلی، این موضوع به ویژه برای هموطنان مقیم خارج از کشور که به طور مرتب از خانواده های خود در ایران مبالغی را دریافت می کنند مشکلاتی را فراهم می کند. چرا که در عمل مبلغی که آن ها در کشور مبدأ دریافت می کنند ناچیز است. در حالی که مبلغ گزافی برای تهیه آن در ایران پرداخت شده است.

هر چند در زمان نگارش این نوشته آخرین خبرها حاکی از کاهش قیمت دلار و سایر ارزها داشت. رئیس اتحادیه طلا، جواهر و صراف کشور از کاهش قیمت دلار آمریکا، یورو و پوند انگلیس در بازار آزاد خبر داد. آقای کشتی آرای ما افزود: هر دلار آمریکا عصر امروز( جمعه) در بازار آزاد 1420 تومان فروخته شد که در مقایسه با عصر دیروز 80 تومان کاهش نشان می دهد.

وی گفت: هر یورو نیز امروز در بازار آزاد با 10 تومان کاهش نسبت به دیروز 1980 تومان معامله شد. آقای کشتی آرای قیمت هر پوند انگلیس را نیز با 80 تومان کاهش نسبت به دیروز 2300 تومان اعلام و اضافه کرد: هر درهم امارات 190 تومان و ریال عربستان نیز 382 تومان در بازار آزاد امروز داد و ستد شد.

رئیس اتحادیه طلا، جواهر و صراف کشور، تسهیل در واگذاری ارز از سوی بانک مرکزی را در پی نشست مسئولان اقتصادی با نمایندگان مجلس ، از علل کاهش قیمت انواع ارز به ویژه دلار در بازار آزاد بیان کرد.

امید است که با استمرار سیاست های اتخاذ شده شاهد ادامه این وضعیت باشیم. از مسئولین و سیاستگذاران اقتصادی انتظار می رود که با یک تحلیل واقع بینانه در ابتدا سهم تحولات منطقه ای و جهانی و عدم مدیریت های داخلی را در این تحولات اخیر روشن کنند و سپس با تأسی به سیاست های درست این بازار آشفته را به آرامش و ثبات برسانند. اگر گمانه زنی های ذکر شده در بالا مبنی بر اینکه تصمیمات اخیر در راستای اجرای طرح تحول اقتصادی درست بوده باشد، یک راهکار می تواند شفافیت اطلاعات و برخورد صادقانه با آن باشد. یقینا ارائه توضیحات به بازاری که تشنه اطلاعات است کمک شایانی به بهبود اوضاع خواهد کرد. نگارنده معتقد است که سیاست های اتخاذ شده باید در جهتی باشد که پای این مشتریان مقطعی بازار ارز را که با انگیزه سوداگری به آن وارد شده اند از این بازار حساس و البته تاثیرگذار بر اقتصاد قطع کند و بازار ارز را به همان وضعیت باثبات سابق برگرداند.

نباید فراموش کردن که نه تنها اقتصاد یک کل به هم پیوسته است، بلکه همه بخش های اقتصادی و سیاسی و....کشور هم با هم ارتباط تنگاتنگی دارند و در صورت عدم مدیریت این نوسانات و آشفتگی های اقتصادی می تواند به نا امنی و بی اعتمادی در فضای سیاسی کشور منجر شود و این مسئله به ویژه حالا که در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی هستیم از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

منابع :خبرآنلاین/ جهان نیوز/ تابناک